Σοβαρές δυσχέρειες αντιμετωπίζει το σχέδιο των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων για μετάβαση σε πλήρως επαγγελματικό στράτευμα εξαιτίας της απροθυμίας των νέων να καταταγούν ως συμβασιούχοι οπλίτες. Ο θεσμός αυτός προκρίνεται από την ηγεσία του τουρκικού στρατεύματος ως ο καταλληλότερος για την αντικατάσταση της μεγάλης μάζας των οπλιτών θητείας και ήδη έχουν ξεκινήσει οι διαδικασίες για την πρόσληψη 80.000 συμβασιούχων οπλιτών εντός του 2016, χωρίς όμως ανταπόκριση από τους νέους.
Σύντομο ιστορικό
Τον Ιούνιο του 2001 η τουρκική Βουλή υπερψήφισε σχέδιο νόμου το οποίο εισήγαγε το θεσμό των εξειδικευμένων (επαγγελματιών) οπλιτών με συμβάσεις διάρκειας 3 έως 9 ετών. Tον Αύγουστο του 2006, ο τότε νεοπροαχθείς Αρχηγός του τουρκικού Γενικού Επιτελείου Στρατηγός Yaşar Büyükanıt δήλωσε σε συνέντευξή του στο περιοδικό Savunma ve Havacılık ότι βρίσκεται σε εξέλιξη η αναδιοργάνωση της Τουρκικού Στρατού στο πλαίσιο του προγράμματος Kuvvet-2014 («Δύναμη-2014»). Το 2007 εξαγγέλθηκε η πλήρης επαγγελματοποίηση των 5 Ταξιαρχιών Ειδικών Δυνάμεων του Τουρκικού Στρατού και της Ταξιαρχίας Καταδρομών της Χωροφυλακής με ορίζοντα ολοκλήρωσης το έτος 2010 καθώς και η αντικατάσταση του ιατρικού-νοσηλευτικού προσωπικού με συμβασιούχους από την αγορά εργασίας. Όπως είχε δηλώσει χαρακτηριστικά ο τότε Αρχηγός του Τουρκικού Στρατού, Στράτηγος Ilker Basbug, «στο πλαίσιο της επίτευξης του στόχου για την εξολόθρευση της τρομοκρατικής οργάνωσης του ΡΚΚ, από το Μάιο του 2008 διακόπτεται η κατάταξη δοκίμων αξιωματικών στις Ειδικές Δυνάμεις». Από το 2010 σταμάτησε και η κατάταξη στρατευσίμων οπλιτών στους εν λόγω Σχηματισμούς.
Οι απαιτήσεις των στρατιωτικών επιχειρήσεων στο τουρκικό Κουρδιστάν οδήγησαν στην πλήρη επαγγελματοποίηση των Ταξιαρχιών Ειδικών Δυνάμεων του Στρατού και της Χωροφυλακής.
Το 2012 εγκαινιάστηκε ο θεσμός των συμβασιούχων οπλιτών, ο οποίος σε αντίθεση με τους επαγγελματίες οπλίτες, απευθύνεται σε άτομα χαμηλότερου μορφωτικού επιπέδου (αποφοίτους υποχρεωτικής εκπαίδευσης). Ενδεικτικό των δυσκολιών που αντιμετώπισαν οι Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις στη στρατολόγηση επαγγελματιών είναι πως το 2012 προσελήφθησαν 5.822 επαγγελματίες οπλίτες για 6.500 θέσεις και μόλις 1.210 συμβασιούχοι οπλίτες για 10.659 θέσεις.
Τα διακριτικά των συμβασιούχων οπλιτών (Sözleşmeli Er), συμβασιούχων δεκανέων (Sözleşmeli Onbaşı) και συμβασιούχων λοχιών (Sözleşmeli Çavuş).
Σύμφωνα με τον πρόεδρο του σωματείου απόστρατων υπαξιωματικών Esef Merdoğlu, μόνο το 2012 υπέβαλαν παραίτηση από τον Τουρκικό Στρατό περίπου 8.000 επαγγελματίες οπλίτες. Συγκεκριμένα, ο αριθμός των επαγγελματιών οπλιτών μειώθηκε από 67.000 το 2010 σε 35.000 το 2012, επιφέροντας σημαντικό πλήγμα στην επάνδρωση των Ταξιαρχιών Ειδικών Δυνάμεων καθώς δεν ανανέωσαν τις συμβάσεις τους 400 από τους 800 επαγγελματίες οπλίτες (ΕΠ.ΟΠ) της 1ης Ταξιαρχίας Καταδρομών-Αλεξιπτωτιστών με έδρα στην Καισάρεια (Kayseri), 400 από τους 750 ΕΠ.ΟΠ της 2ης Ταξιαρχίας Καταδρομών (Bolu), 300 από τους 700 της 3ης Ταξιαρχίας Καταδρομών (Siirt), 450 από τους 850 της 4ης Tαξιαρχίας Καταδρομών (Tunceli). Άγνωστες είναι οι επιπτώσεις στην επάνδρωση της 5ης Ταξιαρχίας Ορεινών Καταδρομών (Hakkari) και της Ταξιαρχίας Καταδρομών της Χωροφυλακής (Şirnak). O Merdoğlu χαρακτήρισε μάλιστα μη υλοποιήσιμο το φιλόδοξο πρόγραμμα επαγγελματοποίησης των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων και προέβλεψε πως σύντομα θα εξασθενήσει αφού η ηγεσία δεν κράτησε τις υποσχέσεις της για επέκταση των δικαιωμάτων των ΕΠ.ΟΠ.
Το διακριτικό ενός εξειδικευμένου ( επαγγελματία) λοχία που υπηρετεί σε Σχηματισμό Ειδικών Δυνάμεων του Τουρκικού Στρατού. Οι επαγγελματίες οπλίτες ξεκινούν από το βαθμό του δεκανέα (Uzman Onbaşı) και καταλήγουν μέχρι λοχίες (Uzman Çavuş). Οι ΕΠ.ΟΠ της χωροφυλακής φέρουν επίρραμα «Uzman Jandarma».
Η κατάσταση σήμερα
Όπως παρουσιάζεται στον παρακάτω πίνακα, από το σύνολο του στρατιωτικού και πολιτικού προσωπικού που υπηρετούσαν την 1η Μαρτίου 2016 στις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις, οι 315.229 (ποσοστό 52%) είναι στρατεύσιμοι οπλίτες 6μηνης (απόφοιτοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης) ή 12μηνης θητείας (απόφοιτοι δευτεροβάθμιας/υποχρεωτικής εκπαίδευσης).
|
Στρατός Ξηράς – Ναυτικό – Αεροπορία |
Χωροφυλακή |
Ακτοφυλακή |
Σύνολο | |
| Ανώτατοι Αξιωματικοί |
325 |
32 |
1 |
358 |
| Αξιωματικοί |
32.451 |
6.500 |
668 |
39.619 |
| Μόνιμοι Υπαξιωματικοί |
69.786 |
26.341 |
1.576 |
97.703 |
| Επαγγελματίες Οπλίτες Χωροφυλακής |
– |
21.778 |
– |
21.778 |
| Επαγγελματίες Οπλίτες |
47.879 |
24.251 |
655 |
72.785 |
| Συμβασιούχοι Οπλίτες |
10.278 |
– |
135 |
10.413 |
| Σύνολο Επαγγελματικού Προσωπικού |
160.719 |
78.902 |
3.035 |
242.656 |
| Έφεδροι Αξιωματικοί |
6.432 |
638 |
10 |
7.080 |
| Στρατεύσιμοι |
227.827 |
79.151 |
1.171 |
308.149 |
| Σύνολο Προσωπικού Θητείας |
234.259 |
79.789 |
1.181 |
315.229 |
| Σύνολο Στρατιωτικού Προσωπικού |
394.978 |
158.691 |
4.216 |
557.885 |
| Πολιτικό Προσωπικό – Εργάτες |
47.623 |
3.669 |
918 |
52.210 |
| Γενικό Σύνολο |
442.601 |
162.360 |
5.134 |
610.095 |
| Ποσοστό Επαγγελματοποίησης |
41% |
50% |
72% |
44% |
Η καθολική επέκταση του θεσμού των συμβασιούχων οπλίτων έχει προκριθεί ως η καταλληλότερη για τη μετάβαση σε πλήρως επαγγελματικό σχήμα μακροπρόθεσμα, γι΄αυτό και οι Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις εγκαινίασαν την περασμένη εβδομάδα εκστρατεία προσέλκυσης νέων μέσωτηλεοπτικών διαφημίσεων [1]. Συνοπτικά, οι Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις απευθύνονται σε νέους άνω των 21 ετών, χαμηλού μορφωτικού επιπέδου (απόφοιτοι υποχρεωτικής εκπαίδευσης) από αγροτικές κυρίως περιοχές που θα προτιμήσουν να καταταγούν για 3 έτη με μισθό 3.000 τουρκικών λιρών (937€) και μπόνους 25.000 λιρών στο τέλος της τριετίας (7.812 €) αντί να υπηρετήσουν τη 12μηνη στρατιωτική τους θητεία.
Παρά τα υψηλά ποσοστά ανεργίας των νέων στην Τουρκία και το ισχυρό οικονομικό δέλεαρ δεν εκδηλώνεται ενδιαφέρον από τους νέους, ακόμα και από εκείνους με αβέβαιες επαγγελματικές προοπτικές. Σύμφωνα με τον απόστρατο υπαξιωματικό Metin Gurcan [2], τα βασικότερα αίτια μπορούν να αναζητηθούν:
->στις τραγικές συνθήκες που επικρατούν στο εσωτερικό των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων [3]
->στο γεγονός ότι οι συμβασιούχοι οπλίτες (σε αντίθεση με τους ΟΒΑ των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων) παραμένουν εντός των στρατοπέδων και εκτελούν υπηρεσίες όπως οι στρατεύσιμοι οπλίτες καθ΄όλη τη διάρκεια της σύμβασής τους, το οποίο λειτουργεί αποτρεπτικά για την αναζήτηση συζύγου.
->στην έλλειψη προοπτικής εξέλιξης και μονιμοποίησης στις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις.
->στον αποκλεισμό τους από προνόμια που απολαμβάνει το επαγγελματικό προσωπικό
->στο εξαιρετικά πιθανό ενδεχόμενο να κληθούν να συμμετάσχουν σε επιχειρήσεις στο τουρκικό Κουρδιστάν. [4]
->στα προγράμματα εκπαιδευτικής κατάρτισης, ακόμα και για νέους χαμηλού μορφωτικού επιπέδου και εισοδήματος από ημιαστικές/αγροτικές περιοχές που καθιστούν περισσότερο ελκυστική την ιδέα αναζήτησης εργασίας στον ιδιωτικό τομέα παρά στις Τουρκικές Ενόπλες Δυνάμεις.
Δυσοίωνες προβλέψεις για το μέλλον
Ανεπίσημα το τουρκικό Γενικό Επιτελείο είχε εκφράσει τις επιφυλάξεις του για τη μείωση της στρατιωτικής θητείας από τους 15 στους 12 μήνες που τέθηκε σε εφαρμογή από 1ης Ιανουαρίου 2014 με το αιτιολογικό ότι δεν υπάρχει ικανοποιητικός αριθμός αρρένων που συμπληρώνουν το 21ο έτος της ηλικίας τους και μπορούν να καταταγούν. [5] Οι απαλλαγές για λόγους υγείας, σπουδών, σεξουαλικού προσανατολισμού, οικογενειακών υποχρεώσεων και η αύξηση του φαινομένου της ανυποταξίας, της αναβολής στράτευσης, των αντιρρησιών συνείδησης και των λιποταξιών σε συνδυασμό με την ευρεία χρήση του δικαιώματος εξαγοράς θητείας φαίνεται πως έχουν δημιουργήσει μια μη επιθυμητή, αν όχι προβληματική, κατάσταση.
Αντικείμενο προβληματισμού αποτελεί όμως η μείωση των γεννήσεων στην Τουρκία με εξαίρεση τις νοτιοανατολικές επαρχίες της χώρας. Περισσότερο διαφωτιστικός στο ζήτημα αυτό είναι ο πρώην Ακόλουθος Άμυνας του Καναδά στην Τουρκία (2011-2014), Συνταγματάρχης Chris Kilford. Σύμφωνα με την τουρκική στατιστική υπηρεσία TurkStat, το 2050 προβλέπεται πως 568.000 άνδρες θα συμπληρώσουν το 21ο έτος της ηλικίας τους ενώ το 2075 ο αριθμός αυτός θα πέσει στους 463.000. Ο μέσος όρος γεννήσεων στην ευρωπαϊκή πλευρά της Τουρκίας όπως οι Σαράντα Εκκλησιές και η Αδριανούπολη παρουσίαζαν το 2013 δείκτη γονιμότητας 1,43 και 1,46 αντίστοιχα όταν στις κουρδικές περιοχές του Diyarbakır και Sırnak, ο δείκτης γονιμότητας κυμαίνεται σε ποσοστά της τάξης του 3,13 και 4,08 παιδιών ανά γυναίκα, αντίστοιχα. Επιπλέον, οι οικογένειες στη δυτική Τουρκία που αντικειμενικά είναι περισσότερο εύπορες σε σχέση με εκείνες της Ανατολίας έχουν την οικονομική δυνατότητα να στείλουν τα παιδιά τους στο εξωτερικό για τρία χρόνια ή να παρατείνουν τις σπουδές τους ώστε να κάνουν χρήση του δικαιώματος για μειωμένη θητεία ή για πλήρη απαλλαγή. Όπως σημειώνει ο Kilford, ακόμα και τα πακέτα δάνειων που παρέχουν οι τράπεζες στις οικογένειες για την εξαγορά της θητείας δεν είναι προσιτά για τη συντριπτική πλειοψηφία των Τούρκων, πόσο δε μάλλον για τις φτωχές οικογένειας των νοτιοανατολικών επαρχιών. Με απλά λόγια, πλέον είναι ορατός ο κίνδυνος να γεμίζει η δεξαμενή των στρατευσίμων οπλίτων με ολοένα και περισσότερους Τούρκους κουρδικής καταγωγής με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη συνοχή και την αποτελεσματικότητα των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων.
Σημειώσεις:
[1] Η τηλεοπτική διαφήμιση των 45 δευτερολέπτων επικεντρώνεται στις προσφερόμενες οικονομικές απολαβές και ιδιαίτερα στο μπόνους των 25.000 λιρών που παρέχεται στο τέλος της τριετίας που θα επιτρέψει στους νέους «να ξεκινήσουν τη δική τους επαγγελματική δραστηριότητα» ενώ παρουσιάζονται πλάνα αποκλειστικά από Σχηματισμούς των Ειδικών Δυνάμεων.
[2] Metin Gurcan, Turkish military struggles to find new recruits. http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2016/03/turkey-army-heads-professionalism.html
[3] Η αθέατη όψη των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων, http://e-amyna.com/?p=5941
[4] O πόλεμος στο Κουρδιστάν μέσα από μαρτυρίες οπλιτών του Τουρκικού Στρατού, http://e-amyna.com/?p=8244
[5] Πάντως τον Οκτώβριο του 2010 ελήφθη απόφαση για αποδέσμευση του μεγαλύτερου μέρους των 65.000 οπλιτών που υπηρετούσαν σε θέσεις παροχής κοινωνικών υπηρεσιών των ενόπλων δυνάμεων, όπως λέσχες αξιωματικών, λέσχες μονίμων υπαξιωματικών, στρατιωτικά πρατήρια, παραθεριστικά κέντρα, συγκροτήματα στρατιωτικών κατοικιών αξιωματικών-υπαξιωματικών, οδηγοί αποστράτων αξιωματικών κ.λπ. Χρήστος Μηνάγιας, Αναδιοργάνωση και μεταρρυθμίσεις στον Tουρκικό Στρατό,
geostrategy.gr
e-amyna.com