Η βραδινή βάρδια στην 1η ΕΜΑΚ στην Ελευσίνα μόλις είχε επιστρέψει στη βάση της. Προηγήθηκαν ολονύκτιες εξαντλητικές επιχειρήσεις στην Κινέτα και στα πλημμυρισμένα σπίτια από το πέρασμα του βαρομετρικού χαμηλού «Γηρυόνη». Το σήμα από το συντονιστικό κέντρο των Βρυξελλών είχε τον χαρακτηρισμό «επείγον». Ειδοποιούσε την Ελλάδα για άμεση αποστολή βοήθειας στην Αλβανία που τα ξημερώματα της Τρίτης 26 Νοεμβρίου χτυπήθηκε από 6,4 Ρίχτερ.
Οι επιπυραγοί Σπύρος Καρούμπης, Κωνσταντίνος Τσακίρης και οι πυροσβέστες Βασίλης Γεροκώστας και Ευάγγελος Αλεξανδρής είναι μεταξύ των 26 μελών που λαμβάνουν την εντολή να ετοιμαστούν σε χρόνο «μηδέν».
Σπεύδουν στην τεράστια αποθήκη που έχει τα κατάλληλα εργαλεία και εξοπλισμό εκστρατείας σε σεισμόπληκτες περιοχές. Ο Αλεξανδρής προετοιμάζει τον Όσκαρ και την Έλσα. Είναι τα δύο από τα οκτώ εκπαιδευμένα σκυλιά της 1ης ΕΜΑΚ. Σε μία ώρα αναχωρεί από την Ελευσίνα το C-130. Προορισμός τα Τίρανα. Την ίδια εντολή έχει λάβει και η 5η ΕΜΑΚ που εδρεύει στα Γιάννενα και οργανώνει σε χρόνο ρεκόρ αποστολή 16 ατόμων που μεταβαίνει οδικώς.
«Άυπνοι από το προηγούμενο βράδυ»
«Ήμασταν άυπνοι από το προηγούμενο βράδυ επειδή επιχειρούσαμε στην Κινέτα. Σχολάσαμε στις 7.30 το πρωί της Τρίτης και πριν καν αλλάξουμε πήραμε την κλήση. Η πρόκληση να σώσουμε ζωές από κατάρρευση κτιρίων στην Αλβανία ήταν μεγάλη. Δεν είχαμε παρά μόνο λίγα λεπτά της ώρας για να ετοιμαστούμε, να πάρουμε τον απαραίτητο εξοπλισμό, τα σκυλιά και τα απαραίτητα ρούχα. Οι θερμοκρασίες ήταν πολύ χαμηλότερες από αυτές στην Ελλάδα. Έπρεπε να προετοιμάσουμε τα σκυλιά και να μπούμε στα βανάκι με το τρέιλερ του εξοπλισμού με προορισμό το αεροδρόμιο της Ελευσίνας», λένε στο ethnos.gr τα τέσσερα μέλη της αποστολής της 1ης ΕΜΑΚ.
Τα λεπτά είναι κρίσιμα, δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο. Το C-130 προσγειώνεται στα Τίρανα και παρότι το αρχικό πλάνο είναι να μεταβεί η 1η ΕΜΑΚ στο Δυρράχιο, την τελευταία στιγμή λαμβάνει εντολή να επιχειρήσει στην κωμόπολη Θουμάνι που βρέθηκε στο επίκεντρο του σεισμού και στη διαδρομή μεταξύ Τιράνων και Δυρραχίου. Η ελληνική αποστολή είναι η πρώτη και τελικά η μόνη διεθνής αποστολή που επιχείρησε στο Θουμάνι. Η 1η ΕΜΑΚ φτάνει στις 15.30 τοπική την Τρίτη 26 Νοεμβρίου.
Ο κόσμος είναι σοκαρισμένος. Άνθρωποι κάθε ηλικίας γυρίζουν στα χαμένα και χωρίς σκοπό στους δρόμους. Ζητούν μία παρηγοριά. Πολλοί γυρίζουν ανέκφραστοι πάνω από τα χαλάσματα. Η γη σείεται κάθε τόσο επιτείνοντας το φόβο και τον πανικό.
«Οι κολόνες ήταν από τούβλα»
Τα μέλη της ελληνικής αποστολής αντικρίζουν εικόνες καταστροφής. Ξέρουν πως παίζουν με τα δευτερόλεπτα. Η αποστολή χωρίζεται σε δύο ομάδες. Η μία αναλαμβάνει να στήσει τον καταυλισμό στο προαύλιο ενός Δημοτικού σχολείου πάνω στο τσιμέντο. Οι υπόλοιποι πέφτουν με τα μούτρα στη δουλειά πάνω από τα χαλάσματα μιας πενταόροφης πολυκατοικίας που έχει μετατραπεί σε ένα βουνό από μπάζα.
«Το πρώτο σοκ που πάθαμε ήταν όταν διαπιστώσαμε πως η πολυκατοικία που είχε καταρρεύσει δεν είχε κολώνες από τσιμέντο. Οι κολόνες αποτελούνταν από τούβλα και πάνω στα τούβλα πάταγε η πλάκα που ήταν δεν ήταν 15 πόντους. Ολο το οικοδόμημα ήταν στον “αέρα” και φυσικά κατέρρευσε. Δεν είχα ξαναδεί τέτοια κατασκευή», μας λέει ο Σπύρος Καρούμπης.
Ο «γιατρός» Ευάγγελος Αλεξανδρής (αριστερά) με τον Βασίλη Γεροκώστα και τον πανέμορφο Όσκαρ που επιχείρησε στην Αλβανία
Ο «γιατρός» για... Οσκαρ
Ο Ευάγγελος Αλεξανδρής έχει το προσωνύμιο «γιατρός» καθώς έχει σπουδάσει παραϊατρικά επαγγέλματα και είναι ένας από τους καλύτερους της υπηρεσίας σε θέματα πρώτων βοηθειών. Επίσης είναι ένας από τους αξιωματικούς που έχουν την ευθύνη της εκπαίδευσης των σκύλων της 1ης ΕΜΑΚ που αριθμεί 9 πανέμορφα σκυλιά: Την Φέι, την Ελσα, την Αργώ, τον Όσκαρ, τον Φοίβο, τον Βίκτωρα, τον Άργος, τον Ερμή και τον Ρούντι.
«Δυστυχώς επιβεβαιώθηκε η αρχική εκτίμηση πως στα χαλάσματα της πολυκατοικίας υπήρχαν πολλοί νεκροί και ελάχιστοι ζωντανοί. Ακούγεται μακάβριο αλλά χάρηκα που δικαιώθηκε η αρχική εκτίμηση από την έρευνα του σκύλου. Ο Οσκαρ είναι ένα πανέξυπνο Μαλινουά ηλικίας 2,3 ετών. Οταν τον έβαλα στα χαλάσματα είχε απόλυτα σωστές αντιδράσεις που δικαιώθηκαν από το αποτέλεσμα. Διαπιστώθηκε πως η εκπαίδευση του είναι σωστή», λέει ο Ευάγγελος Αλεξανδρής.
«Κόψαμε την πόρτα του ψυγείου»
Όταν έφτασε η ελληνική αποστολή στα χαλάσματα μόλις που ακούγονταν η φωνή μιας γυναίκας κάτω από τα χαλάσματα αλλά κανείς δεν τολμούσε να πλησιάσει: «Η γυναίκα είχε εγκλωβιστεί στην είσοδο του κτιρίου. Τα χέρια της και το κεφάλι της είχαν σφηνωθεί μεταξύ της βαριάς τσιμέντινης πλάκας και σε ένα ψυγείο. Δε μπορούσε καν να κουνηθεί. Αμέσως στήσαμε επιχείρηση να υποστυλώσουμε την πλάκα μην πέσει και μας πλακώσει. Στη συνέχεια κόψαμε την πόρτα του ψυγείου και την υποστηρίζαμε ψυχολογικά για να της ανεβάσουμε το ηθικό. Η πιο δύσκολη στιγμή ήταν που σηκώσαμε την βαριά τσιμεντένια πλάκα. Καταφέραμε να την απεγκλωβίσουμε και να τη μεταφέρουμε με ασφάλεια στο ασθενοφόρο. Είχε σοβαρά τραύματα αλλά σώθηκε».
«Ηταν ανέκφραστοι οι Αλβανοί»
Όπως λένε τα μέλη της ελληνικής αποστολής, η διάσωση της γυναίκας τόνωσε το ηθικό όλων των Ελλήνων αλλά με έκπληξη διαπίστωσαν πως ο κόσμος δεν είχε τις ενθουσιώδεις αντιδράσεις που είχαν συνηθίσει σε άλλες παρόμοιες επιχειρήσεις όπως για παράδειγμα στην Τουρκία και αλλού: «Οι Αλβανοί είτε από σοκ, είτε από φόβο, είτε από ιδιοσυγκρασία δεν έβγαζαν καθόλου συναίσθημα. Ήταν σε όλα ανέκφραστοι. Δε συναντήσαμε ενθουσιασμό, χειροκροτήματα και επιφωνήματα όπως έχει συμβεί σε άλλες περιπτώσεις διάσωσης σε χαλάσματα. Ήταν εντελώς ανέκφραστοι. Αυτό μου έκανε μεγάλη εντύπωση», είπε ο επιπυραγός Σπύρος Καρούμπης.
«Μας πρόσφεραν το φαγητό τους»
Παρόλα αυτά η υποδοχή των Αλβανών ήταν θερμή στα μέλη της ελληνικής αποστολής: «Είναι φτωχοί άνθρωποι, φοβισμένοι και σοκαρισμένοι. Οι περισσότεροι είτε μιλούσαν, είτε καταλάβαιναν ελληνικά οπότε η επικοινωνία μας ήταν πολύ καλή. Απλός κόσμος μας έφερνε το φαγητό του και μας το προσέφερε. Μας έδειχναν την ευγνωμοσύνη τους όπως μπορούσαν. Μας πρόσφεραν το φαγητό τους, μας έδιναν γλυκά, ήταν πολύ ευγενικοί και αναγνώρισαν πως η μόνη αποστολή που επιχείρησε στην πόλη τους ήταν η ελληνική», πρόσθεσε ο επιπυραγός Κωνσταντίνος Τσακίρης.
«Η Ελλάδα έδειξε άριστη εικόνα»
Τα μέλη της 1ης ΕΜΑΚ θεωρούν επίσης υποχρέωση τους να ευχαριστήσουν τα μέλη της ελληνικής πρεσβείας στα Τίρανα: «Υπήρξε πολύ καλή οργάνωση από την πρεσβεία μας. Κάθε μέρα μας έστελναν φαγητό, είχαμε υποστήριξη και επικοινωνία. Επίσης και εργαζόμενοι στην εταιρεία Τιτάν ήταν κοντά μας. Χαιρόμαστε που η Ελλάδα έδειξε μία οργανωμένη και άριστη εικόνα μέσα σε στιγμές κρίσης και αυτό έγινε αντιληπτό σε όλη την Αλβανία».
Τα ευχαριστήρια Μέτα και Ράμα
Από τους υψηλόβαθμους αξιωματούχους επισκέφθηκαν την ελληνική αποστολή ο πρόεδρος Ιλίρ Μέτα και ο πρωθυπουργός Εντι Ράμα οι οποίοι εξήραν το ρόλο της ελληνικής αποστολής ενώ από τις εγχώριες υπηρεσίες ξεχώριζε μόνο η αστυνομία: «Οι αστυνομικοί είχαν κυρίαρχο ρόλο στην διατήρηση της τάξης αλλά δεν είχαν τα μέσα για να επέμβουν σε τέτοιες δύσκολες καταστάσεις. Δεν είδαμε άλλες υπηρεσίες και ήρθε και ένας κύριος με κουστούμι που μας συστήθηκε ως δήμαρχος αλλά τις πέντε ημέρες που κάτσαμε στην Αλβανία δεν ήρθε κάποιος άλλος. Για αντίστοιχη ΕΜΑΚ Αλβανίας ούτε λόγος».
«Πέθανε στα χέρια μου»
Σύμφωνα με τον σχεδιασμό τα μέλη της ελληνικής αποστολής έχουν αυτονομία σε προμήθειες για επτά ημέρες. Το πρώτο βράδυ βρίσκει τα μέλη της ελληνικής αποστολής πάνω στα χαλάσματα. Μετά τη διάσωση της γυναίκας έχει εντοπιστεί ζωντανός και ένας άνδρας αλλά είναι σε πολύ άσχημη κατάσταση. «Διαπίστωσα πως είχε το σύνδρομο της κατάχωσης επειδή τα μάτια του είχαν γίνει κατακόκκινα. Η κατάχωση είναι ο μηχανισμός του οργανισμού που αρχίζει να λειτουργεί καταστροφικά όταν κάποιο μέλος συμπιέζεται και εκκρίνει ορμόνες και άλλες ουσίες που λειτουργούν καταστροφικά. Στη συγκεκριμένη περίπτωση είχε καταπλακωθεί το πόδι του και το αίμα συμπιέζονταν. Ήξερα πως παίζουμε με τα λεπτά. Ενεργοποίησα τα πρωτόκολλα ανάνηψης και καρδιακής ανάταξης, του χορηγήσαμε πέντε φιάλες οξυγόνου. "Χάνονταν" σιγά, σιγά. Κάναμε ότι μπορούσαμε να τον απεγκλωβίσουμε. Μετά από πέντε ώρες προσπαθειών τον απεγκλωβίσαμε. Δεν άντεξε. Πέθανε στα χέρια μου. Μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο αλλά δεν τα κατάφερε. Ηταν μία ακόμα δύσκολη στιγμή αλλά ήξερα πως είχαμε πολύ δρόμο μπροστά μας», λέει ο Ευάγγελος Αλεξανδρής.
Ο μετασεισμός τον βρήκε στο λαγούμι
Στο μεταξύ το αίμα όλων «παγώνει» όταν ένας ισχυρός μετασεισμός 5,6 Ρίχτερ «κοσκινίζει» τα χαλάσματα. Ο Βασίλης Γεροκώστας βρίσκεται μέσα στο λαγούμι που έχει ανοιχτεί μέσα στα μπάζα. Η ζωή του κινδυνεύει. Για δευτερόλεπτα δεν ακούγεται ανάσα, μόνο ο ανατριχιαστικός ήχος του σεισμού και των χαλασμάτων που καταρρέουν. Σκόνη παντού και ουρλιαχτά απόγνωσης. «Ημουν μέσα στο λαγούμι που είχαμε σκάψει όταν έγινε ο ισχυρός μετασεισμός. Κάτι Αλβανοί που ήταν δίπλα μας και μας βοηθούσαν πρέπει να τρέχουν ακόμα... Τρόμαξα στην αρχή αλλά για κάποιο λόγο δεν ένιωσα φόβο. Είχαμε κάνει σωστές εργασίες στα υποστυλώματα. Όταν είσαι μέσα εκείνη την ώρα δεν έχεις την πολυτέλεια να σκεφτείς και πολλά. Το μυαλό σου είναι στο στόχο να σώσεις ζωές. Αλλωστε νιώθω μεγάλη ασφάλεια γιατί περιβάλλομαι από τους καλύτερους συνεργάτες και μία φοβερή ομάδα. Δεν ένιωσα ποτέ μόνος μου για να φοβηθώ».
Ο επιπυραγός Σύρος Καρούμπης (στο μέσον) είναι από τα πιο έμπειρα μέλη της 1ης ΕΜΑΚ, μαζί με τους Ευάγγελο Αλεξανδρή, Βασίλη Γεροκώστα
«Μετά το Μάτι άλλαξε η ζωή μας»
Η πιο συγκλονιστική τοποθέτηση έρχεται από τον έμπειρο Σπύρο Καρούμπη: «Για όλους εμάς που ζήσαμε την εμπειρία στο Μάτι όλα αυτά μας φαίνονται πιο απλά. Από τους 102 νεκρούς στο Μάτι οι 70 σοροί πέρασαν από τα χέρια μας. Δε βάζει ο νους σου τι περάσαμε τότε. Οι συμφορές στο Μάτι και στη Μάνδρα μας σημάδεψαν όχι μόνο ως επαγγελματίες αλλά και σαν προσωπικότητες. Μας χαλύβδωσαν, μας άλλαξαν τη φιλοσοφία μας. Αλλάξαμε τον τρόπο σκέψης ως επαγγελματίες αλλά και ως άνθρωποι. Εχουμε μάθει να διαχειριζόμαστε τα συναισθήματα μας. Πονάμε κάθε φορά που παίζεται μία ζωή αλλά οι συνθήκες των επιχειρήσεων απαιτούν καθαρό μυαλό χωρίς συναισθηματισμούς».
«Μας έμεινε πικρία...»
Οι επιχειρήσεις πάνω από τα χαλάσματα συνεχίζονται. Ο Οσκαρ καλείται να ανιχνεύσει σημάδια ζωής και κάτω από μία άλλη πολυκατοικία που έχει καταρρεύσει στο Θουμάνι. Δυστυχώς ο Οσκαρ δεν αντιδρά και μετά από δύο ημέρες... δικαιώνεται. Από τη μοιραία πολυκατοικία που αρχικά διασώθηκε μία γυναίκα η ελληνική αποστολή ανασύρει 11 σορούς. Τα περισσότερα θύματα είναι μέλη της ίδιας οικογένειας. «Αν πούμε πως υπάρχει μία πίκρα από την συγκεκριμένη αποστολή είναι ότι δεν καταφέραμε να σώσουμε περισσότερες ζωές. Βγήκαμε πάντως πιο δυνατοί και πιο έμπειροι», λέει ο Βασίλης Γεροκώστας που το 2020 ετοιμάζεται να παντρευτεί. «Εμένα ο υιός μου έβλεπε συνέχεια τηλεόραση και κοιτούσε να μήπως με αναγνωρίσει για να πάει να κοιμηθεί ήσυχος. Είναι δύσκολες οι στιγμές αλλά πρέπει να στέκεσαι δυνατός και όρθιος στο καθήκον σου», συμπληρώνει ο Αλεξανδρής.
Από το τσουνάμι στην Τουρκία
Τα μέλη της ΕΜΑΚ είναι πυροσβέστες που στο στρατό υπηρέτησαν στις ειδικές δυνάμεις, έχουν άριστη φυσική κατάσταση και πολύπλευρες γνώσεις σε τεχνικές διάσωσης, επιβίωσης και πρώτων βοηθειών. Η άριστη φυσική κατάσταση αποτελεί προϋπόθεση για την αντοχή τους σε πολυήμερες και δύσκολες αποστολές. Από τις κορυφαίες αποστολές της 1ης ΕΜΑΚ ήταν η 15νθημερη αποστολή στην Ταϊλάνδη που το 2004 επλήγη από το τσουνάμι, η μηνιαία αποστολή στην Καλιφόρνια για τις πυρκαγιές του 2008 αλλά και στο Ισραήλ. Για διάσωση μετά από σεισμούς ξεχωρίζουν οι τρεις αποστολές στην Τουρκία, στο Μαρόκο το 2004, στο Ιράν, στην Αρμενία, ενώ πριν από 15 ημέρες έγινε εντυπωσιακή άσκηση στην Πορτογαλία. Είναι ετήσια άσκηση ετοιμότητας. Έγινε στην Πορτογαλία μέσα σε ρεαλιστικές συνθήκες με επιχειρήσεις σε χαλάσματα. Τα προηγούμενα χρόνια έγιναν στην Κροατία και στην Αυστρία.
Ο διοικητής της 1ης ΕΜΑΚ Γεώργιος Πουρναράς (τρίτος από αριστερά) δηλώνει περήφανος για τους αξιωματικούς του
«Είμαι υπερήφανος, έχω την αφρόκρεμα»
«Συμμετέχουμε σε όλες αυτές τις εκπαιδευτικές αποστολές για να είμαστε σε ετοιμότητα ωστόσο κάθε νέα ακραία κατάσταση που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε έχει τις δικές της ιδιαιτερότητες. Είμαι περήφανος για το προσωπικό της υπηρεσίας. Είναι η αφρόκρεμα και επαγγελματίες με άψογη κατάρτηση και υψηλό αίσθημα ευθύνης και αυταπάρνησης. Η υπηρεσίας μας έχει 92 μέλη και είμαστε έτοιμοι να επέμβουμε όπου μας ζητηθεί», δήλωσε με υπερηφάνεια ο διοικητής της 1ης ΕΜΑΚ αντιπύραρχος Γεώργιος Πουρναράς. Μπαρουτοκαπνισμένος και ο ίδιος από δεκάδες αποστολές διάσωσης...
«"Σκοτωνόμαστε" για κάθε αποστολή»
Η ώρα της επιστροφής από την Αλβανία είχε φτάσει για τα μέλη της ελληνικής αποστολής. Μετά από πέντε ημέρες εξαντλητικής αποστολής το C-130 επιστρέφει στην πατρίδα και το μυαλό είναι ήδη στην επόμενη αποστολή:
«Το μυστικό της επιτυχίας της ΕΜΑΚ είναι οι ισχυροί δεσμοί των μελών της. Είμαστε δεμένοι σαν οικογένεια. Δεν έχει δικό μου και δικό σου. Είμαστε όλοι ένα. Θα φάω από το φαΐ του, θα φορέσει το μπουφάν μου και θα κοιμηθώ στον υπνόσακο του. Πρέπει να δείτε όταν λαμβάνουμε ένα σήμα για να επιχειρήσουμε. Δεν σκεφτόμαστε ούτε οικογένειες, ούτε κούραση, ούτε υποχρεώσεις. “Σκοτωνόμαστε” ποιος θα μπει πρώτος στην αποστολή. Το ίδιο έγινε και τώρα στην Αλβανία. Εκτός από τους 26 που ταξιδέψαμε και οι υπόλοιποι που έμειναν πίσω ήθελαν να έρθουν», λέει ο Κώστας Τσακίρης.
Οι αξιωματικοί της 1ης ΕΜΑΚ εξιστορούν τις εμπειρίες τους στον Κώστα Ασημακόπουλο
Η ΕΜΑΚ χάνει μόνο από τους πολιτικούς
Όλα μπορεί να τα αντιμετωπίσει η ΕΜΑΚ, πλημμύρες, χαλάσματα, χιόνια, κακοκαιρίες. Το μόνο που δε μπορεί να... παλέψει είναι οι πολιτικοί. «Όλα αυτά τα χρόνια που ήμαστε στην υπηρεσία τη μεγαλύτερη πίκρα την πήραμε μετά τα γεγονότα στο Μάτι. Προφανώς για λόγους πολιτικών σκοπιμοτήτων η ΕΜΑΚ και η πυροσβεστική γενικότερα βρέθηκε στο επίκεντρο πολιτικών αντιπαραθέσεων. Νιώσαμε την αδικία. Μας πείραξε που μας χρέωσαν πράγματα που δεν ήταν στην αρμοδιότητα μας και κυρίως μας πείραξε η σκέψη πως κλονίστηκε η εμπιστοσύνη των πολιτών έναντι των πυροσβεστών και της υπηρεσίας μας».
«Ανώτερα επίπεδα επαγγελματισμού»
Οσο για το μέλλον της ΕΜΑΚ ο παλαιότερος στην υπηρεσία Σπύρος Καρούμπης είπε: «Αυτό που ζητάμε και που εμείς οι παλαιότεροι ευχόμαστε είναι να συνεχίσει η ανάπτυξη της πυροσβεστικής και της ΕΜΑΚ. Ευχόμαστε τα νέα παιδιά να έχουν περισσότερες γνώσεις, περισσότερες δυνάμεις και περισσότερα εφόδια και να αναβαθμίσουν τις υπηρεσίες του Σώματος προς όφελος του κοινωνικού συνόλου. Όπως αποδεικνύεται τα φυσικά φαινόμενα γίνονται όλα και πιο έντονα κυρίως όταν χτυπούν αστικά κέντρα. Ετσι έχουν όλο και μεγαλύτερες επιπτώσεις. Εύχομαι η υπηρεσία κάθε μέρα να αναβαθμίζεται και το προσωπικό να αποκτά όλο υψηλότερη κατάρτιση και ανώτερα επίπεδα επαγγελματισμού»