Γράφει η Αλεξάνδρα Μάμμα, δικηγόρος
Η είδηση για την κακοποίηση της ανήλικης σε Δήμο της Ανατολικής Μάνης στη Λακωνία, προκάλεσε συναισθήματα αποτροπιασμού και θλίψης, για τη βαναυσότητα και τις επανειλημμένες προσβολές ,που περιέγραψε ότι δεχόταν το εν λόγω κορίτσι, σε μια πολύ ευαίσθητη ηλικία , κρίσιμη για την διαμόρφωση της ψυχοσύνθεσης της και της περαιτέρω εξέλιξης της.
Νομικά η συμπεριφορά που αποδίδεται στον ιερέα αποτελεί έναυσμα για συζήτηση γύρω από την έννοια της «συρροής εγκλημάτων». Με τον όρο συρροή εγκλημάτων νοείται η πραγμάτωση πολλών εγκλημάτων στα πλαίσια της συμπεριφοράς ενός ανθρώπου.
Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 339 παρ. 1 του νέου Ποινικού Κώδικα που κυρώθηκε με το νόμο 4619/2019 : « Όποιος ενεργεί γενετήσια πράξη με πρόσωπο νεότερο των 15 ετών ή το παραπλανά με αποτέλεσμα να ενεργήσει ή να υποστεί τέτοια πράξη , τιμωρείται, αν δεν υπάρχει περίπτωση να τιμωρηθεί βαρύτερα με το άρθρο 351 Α, ως εξής : α) «Αν ο παθών δεν συμπλήρωσε τα δώδεκα έτη, με κάθειρξη» β) αν ο παθών συμπλήρωσε τα δώδεκα αλλά όχι τα δεκατέσσερα έτη, με κάθειρξη έως δέκα έτη».
Μεταξύ του εγκλήματος του βιασμού που περιγράφεται στο άρθρο 336 παρ.1 ΠΚ και του εγκλήματος της αποπλάνησης παιδιών που σκιαγραφείται όπως ανέφερα ανωτέρω στο άρθρο 339 παρ.1 του Ποινικού Κώδικα υφίσταται αληθής κατ ’ιδέαν συρροή, γιατί τα προστατευόμενα έννομα αγαθά είναι διαφορετικά . Με το έγκλημα του βιασμού προσβάλλεται το έννομο αγαθό της γενετήσιας ελευθερίας ,ενώ το άρθρο 339 που τιμωρεί αυτόν που ενεργεί γενετήσια πράξη με πρόσωπο νεότερο των 15 ετών, προστατεύεται το έννομο αγαθό της αγνότητας της παιδικής ηλικίας.
Σχετικά με το έννομο αγαθό που θωρακίζεται με την εν λόγω διάταξη, η οποία τιμωρεί με κακουργηματική ποινή τον ενήλικο που παραβιάζει και στιγματίζει την παιδική ψυχή, ενεργώντας γενετήσια πράξη με ανήλικο, που έχει ηλικία μικρότερη των 15 ετών, έχουν διατυπωθεί διάφορες εκδοχές σε θεωρία και νομολογία.
Έχει κριθεί ερμηνευτικά ότι προστατευόμενο έννομο αγαθό είναι η προφύλαξη του παιδιού από πρόωρες σεξουαλικές εμπειρίες ώστε να διασφαλιστεί η αδιατάρακτη εξέλιξη του και επιπρόσθετα να προστατευθεί η γενετήσια ελευθερία του από προσβολές, με βάση άλλες αποφάσεις του Αρείου Πάγου έχει υποστηριχθεί ότι προστατευόμενο έννομο αγαθό είναι ο οφειλόμενος σεβασμός προς κάθε πρόσωπο το οποίο είναι νεότερο των 15 ετών , προφανώς λόγω του «εύθραυστου» αυτών των ηλικιών, ενώ τα τελευταία χρόνια οι σχετικές αποφάσεις των δικαστηρίων δίνουν την ερμηνεία ότι αυτή η διάταξη του ποινικού κώδικα προστατεύει την αγνότητα της παιδικής ηλικίας.
Κοινό σημείο αναφοράς αυτών είναι ότι υπάρχει ένα ξεχωριστό έννομο αγαθό , αυτό της παιδικής ηλικίας, αυτοτελές σε σχέση με αυτά της οικογένειας ή της γενετήσιας ελευθερίας . Πρόκειται για την τρυφερή περίοδο της ζωής του ανθρώπου κατά τη διάρκεια της οποίας αυτός είναι αδύναμος και άπειρος να αντιμετωπίσει την κοινωνική πραγματικότητα και έχει ανάγκη μεγαλύτερης προστασίας. Η παιδική ηλικία είναι έννοια εμπειρικά προσδιορισμένη και εξειδικεύεται σε κάθε ανήλικο άτομο κάτω των 15 ετών. Η επιλογή αυτή του Έλληνα ποινικού νομοθέτη συνάδει βέβαια με την ιδεολογία της παιδικής ηλικίας μέσα στην αστική οικογένεια που έχει αναπτυχθεί σε άλλες επιστήμες.
Όταν λοιπόν η συμπεριφορά ενός ανθρώπου πληροί και τις δύο αντικειμενικές υποστάσεις και αυτή του βιασμού όπως περιγράφεται στο άρθρο 339 ΠΚ, που προϋποθέτει την άσκηση σωματικής βίας ή απειλής και τον εξαναγκασμό σε γενετήσια πράξη και αυτή της αποπλάνησης παιδιών που αποτυπώνεται στο άρθρο 336 ΠΚ ,η οποία συνίσταται στην ενέργεια γενετήσιας πράξης με πρόσωπο νεότερο των 15 ετών, η τιμώρηση θα είναι βαρύτερη . Τα έννομα αγαθά που προστατεύονται είναι διαφορετικά, συνεπώς υπάρχει αληθινή κατ ’ιδέαν συρροή, που σημαίνει ότι χρήζουν εφαρμογής και οι δύο κυρωτικοί κανόνες, αφού η μια διάταξη δεν αποκλείει την άλλη ούτε απορροφάται από την άλλη.
Τα δύο αυτά εγκλήματα – βιασμός αφενός και ενέργεια ασελγούς πράξης με ανήλικο αφετέρου( η οποία στο νόμο έχει τον τίτλο «αποπλάνηση» παιδιού) συγκροτούνται από διαφορετικά στοιχεία : ο βιασμός περιλαμβάνει εξαναγκασμό και άσκηση σωματική βίας ή απειλής ενώ η διενέργεια γενετήσιας πράξης όπως περιγράφεται στο άρθρο 339 ΠΚ είναι κακουργηματική πράξη και τιμωρείται ακόμα και αν δεν έχει γίνει χρήση βίας για την διενέργεια της πράξης με τον ανήλικο , ομοίως κανένα από τα δύο εγκλήματα δεν αποτελεί συστατικό στοιχείο του άλλου ή αναγκαίο μέσο τελέσεως του άλλου. Όλα αυτά εν δεικνύουν σχέση αληθούς κα τ’ιδέαν συρροής και συνεπάγονται εφαρμογή και των δύο κυρωτικών κανόνων.
Αξίζει να σημειωθεί ότι όπως ήταν διατυπωμένη η διάταξη του άρθρου 342 στον προ ισχύσαντα ποινικό κώδικα θα υπήρχε φαινομένη συρροή ενός επιπλέον εγκλήματος – του εγκλήματος της κατάχρησης ανηλίκου σε ασέλγεια, με την επιβαρυντική περίσταση της παραγράφου δύο. Δηλαδή θα υπήρχε φαινομένη συρροή του άρθρου 339 και του άρθρου 342, αφού προβλεπόταν ότι : «Ο ενήλικος ο οποίος ενεργεί ασελγείς πράξεις με ανήλικο που του έχουν εμπιστευτεί για να τον επιβλέπει ή να τον φυλάσσει , έστω και προσωρινά, τιμωρείται με αν ο παθών δεν συμπλήρωσε τα 14 έτη, με κάθειρξη τουλάχιστον 10 ετών και ρητά η παράγραφος 2 όριζε ότι συνιστά επιβαρυντική περίσταση η τέλεση της πράξης από κληρικό με τον οποίο ο ανήλικος διατηρεί πνευματική σχέση.
Κάνω λόγο για φαινόμενη συρροή γιατί προστατευόμενο έννομο αγαθό στο άρθρο 342 είναι με βάση την υποστηριζόμενη από εμένα άποψη, επίσης η παιδική ηλικία όπως και στο άρθρο 339, όμως με βάση την παράγραφο δύο του άρθρου αυτού, που σωστά υπήρχε κατά τη γνώμη μου και εσφαλμένα καταργήθηκε στο νέο ποινικό κώδικα, οι προσβολές της παιδικής ηλικίας με τη διενέργεια γενετήσιας πράξης, είχαν βαρύτερη τιμώρηση όταν προέρχονταν από συγκεκριμένα πρόσωπα που είχαν αυξημένη εγγυητική θέση έναντι του ανηλίκου. Συγκεκριμένα η πράξη είχε βαρύτερη τιμώρηση όταν ο ενήλικος ήταν 1) οικείο πρόσωπο του ανηλίκου 2) πρόσωπο που συνοικούσε με τον ανήλικο στο ίδιο σπίτι ή διατηρούσε φιλικές σχέσεις με τους γονείς του 3) εκπαιδευτικός, παιδαγωγός ή γυμναστής του ανηλίκου ή άλλο πρόσωπο που παρέδιδε μαθήματα στον ανήλικο 4) κληρικός με τον οποίο ο ανήλικος διατηρούσε πνευματική σχέση 5) ψυχολόγος, γιατρός, νοσοκόμος ή άλλος ειδικός επιστήμονας που παρείχε τις υπηρεσίες του στον ανήλικο 5) πρόσωπο που δεχόταν τις υπηρεσίες του ανηλίκου ή 6)πρόσωπο που έκανε κατάχρηση της διανοητικής ή σωματικής αναπηρίας του.
Eίχε νόημα η βαρύτερη τιμώρηση, αφού τα πρόσωπα αυτά αποτελούν εξορισμού πρόσωπα αναφοράς για τον ανήλικο είτε λόγω της συγγενικής σχέσεως, είτε λόγω του κύρους τους είτε λόγω της εμπιστοσύνης με την οποία ο ανήλικος προσβλέπει σε αυτά. Το στοιχείο το οποίο αξιολογούσε ο νόμος ήταν η εκμετάλλευση της σχέσης εμπιστοσύνης και η προστασία των ανηλίκων που βρίσκονταν περισσότερο εκτεθειμένοι σε γενετήσιες προσβολές λόγω των σχέσεων τους με τα πρόσωπα αυτά.
Η αναφορά συγκεκριμένων προσώπων στα οποία επιβαλλόταν βαρύτερη τιμώρηση στην παράγραφο 2 του άρθρου 342 προ ισχύσαντος ποινικού κώδικα είχε σκοπό να προστατεύσει την ψυχική υγεία των ανηλίκων που τελούν σε σχέσεις εξάρτησης με ορισμένα πρόσωπα έναντι καταχρήσεων από τα πρόσωπα αυτά στο πεδίο της γενετήσιας ζωής και επιπλέον να διαφυλάξει τις σχέσεις αυτές καθαρές από γενετήσιες επιδιώξεις που αναπόφευκτα στιγματίζουν τον ανήλικο που θα αναγκαστεί να της υποστεί, σημαδεύοντάς τον αρνητικά για το υπόλοιπο της ζωής του.
Πηγή: dikastiko.gr