Αόρατο έγκλημα σε ανθρώπινες ψυχές

Εν έτει 2015, οι περισσότερες χώρες της Αφρικής και η Μέση Ανατολή βρίσκονται σε διαρκή αναβρασμό λόγω πολέμων, εγκληματικών ομάδων που δρουν ανεξέλεγκτα, φτώχειας και γενικότερης πολιτικής αστάθειας. Κι ενώ περνούν τα ευρωπαϊκά χωρικά ύδατα συνεχώς σκάφη με μετανάστες, κανείς δε γνωρίζει πού θα καταλήξουν. Μια πιθανότητα είναι η επαναπροώθηση, άλλη ο θάνατος σε περίπτωση ναυαγίου, καθότι πολλές φορές τα σκάφη των διακινητών δεν είναι αξιόπλοα, και μια τρίτη είναι το τράφικινγκ. Με αυτή την τελευταία κατηγορία ασχολήθηκε σε πρόσφατη εκδήλωσή του το Εργαστήριο Σπουδών Φύλου της Παντείου, την Τρίτη 26 Μαίου.

Τρίτο σε κατάταξη οργανωμένο έγκλημα

Η εμπορία ανθρώπων αποτελεί και στις μέρες μας το τρίτο μεγαλύτερο οργανωμένο έγκλημα, μετά την παράνομη διακίνηση ναρκωτικών και το λαθρεμπόριο όπλων. Η σύγχρονη αυτή μορφή δουλείας υπολογίζεται ότι αποφέρει πάνω από 25 δισ. δολάρια παγκοσμίως κάθε χρόνο, από τα οποία τα περισσότερα προέρχονται από τη σεξουαλική εκμετάλλευση. Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για την εμπορία ανθρώπων στην Ελλάδα θύματα εκμετάλλευσης, μέσω της πορνείας, είναι συνήθως γυναίκες από την ανατολική Ευρώπη, την Αφρική, την Κίνα και τον Άγιο Δομήνικο, ενώ θύματα εξαναγκαστικής εργασίας είναι συνήθως άνδρες και παιδιά από την Αλβανία, χώρες της Ασίας αλλά και από την Βουλγαρία, την Πολωνία και την Μολδαβία. Επίσης, παρατηρείται αύξηση της εισροής παιδιών Ρομά από άλλες βαλκανικές χώρες, θύματα συνήθως αναγκαστικής επαιτείας.
Οι μορφές εκμετάλλευσης δεν είναι λίγες και συχνά το ίδιο άτομο υφίσταται πάνω από μία, για παράδειγμα τα καταγεγραμμένα θύματα ταυτόχρονα εργασιακής και σεξουαλικής εκμετάλλευσης ανέρχονται στα 20.900.000 παγκοσμίως. Οι στατιστικές, όμως, και οι έρευνες συνήθως δεν μπορούν να αποτυπώσουν ολόκληρη την εικόνα, καθώς ελάχιστοι καταφέρνουν να αποδράσουν και ελάχιστοι προσφεύγουν στην αστυνομία. Είναι, δηλαδή, μια αχαρτογράφητη περιοχή εξαιτίας της κρατικής αναποτελεσματικότητας, του φόβου και της προπαγάνδας των διακινητών.

Αόρατοι εργαζόμενοι

Πέρα από την πορνεία, όμως υπάρχουν και οι γυναίκες που είναι τοποθετημένες σε σπίτια, δουλεύουν ως οικιακές βοηθοί, δεν έχουν χαρτιά και δεν αλληλεπιδρούν με την υπόλοιπη κοινωνία. Αυτή η αόρατη αλλά υπαρκτή ομάδα ανθρώπων δεν έχει τρόπο να διεκδικήσει τα δικαιώματα της. Μπορεί να πληρώνονται ελάχιστα ή καθόλου, να υφίστανται σεξουαλική κακοποίηση ή να τις εκμεταλλεύονται με οποιονδήποτε άλλον τρόπο, ας μην ξεχνάμε και την εμπορία ωαρίων, εφόσον δεν ενημερώνονται από πουθενά. Αυτό ήταν το κύριο θέμα  που τέθηκε στο εργαστήρι που διοργάνωσαν οι Σπουδές Φύλου στην Πάντειο: η καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων με σκοπό την εργασιακή εκμετάλλευση στο χώρο της οικιακής εργασίας. Οι γυναίκες αυτές είναι δύσκολο να εντοπιστούν και ίσως να μην τις βοηθήσει κανείς ποτέ κι ας ζητούν μόνο την αξιοπρεπή επιβίωσή τους. Ακόμη και όσες αλλοδαπές δεν ζουν υπό καθεστώς φόβου και εργάζονται ως υπηρέτριες δεν εντάσσονται ποτέ στην ελληνική κοινωνία κι αυτό είναι προϊόν ρατσισμού και αδιαφορίας που έχει άμεσο αντίκτυπο στην ζωή τους και το βιοτικό τους επίπεδο. Η έρευνα που παρουσιάστηκε με τίτλο “Combating trafficking for labour exploitation in domestic work” θα δημοσιοποιηθεί σε ένα μήνα από τον ίδιο φορέα.

Η κατάσταση στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα, την τελευταία δεκαετία, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛ.ΑΣ., περίπου 100 με 150 θύματα καταφεύγουν στην αστυνομία κάθε χρόνο. Δεν θα μπορούσε, άλλωστε, να ήταν μεγαλύτερο το νούμερο, καθότι οι μετανάστες χωρίς άδεια παραμονής εάν παρουσιαστούν στην αστυνομία για να καταγγείλουν αδικία εις βάρος τους απειλούνται με απέλαση, κάτι που είχε δηλώσει και παλιότερα δημόσια ο πρώην υπουργός Δημόσιας Τάξης, Νίκος Δένδιας. Επιπλέον, το πρόβλημα επιτείνει και η υποστελέχωση του τμήματος της αστυνομίας που ασχολείται με υποθέσεις τράφικινγκ και η ακαταλληλότητα πολλών αστυνομικών.
Εκτός αυτού, οι δίκες κατά διακινητών είναι ελάχιστες. Υπολογίζεται ότι μόνο ένας στους 100.000 ευρωπαίους διακινητές καταδικάζεται. Στη χώρα μας, μάλιστα, έχουμε και πρόσφατες μνήμες με την αθώωση των κατηγορούμενων για την υπόθεση της Μανωλάδας και την απελευθέρωση, μετά από καταβολή χρηματικής εγγύησης, του ιδιοκτήτη της αλυσίδας φούρνων «Χωριάτικο» και άλλων τριών συνεργατών του, παρά τις βαρύτατες κατηγορίες για σωματεμπορία και εγκληματική οργάνωση.

Ελλείψει εθνικού σχεδίου δράσης

Το βασικότερο όλων είναι η έλλειψη ενός εθνικού σχεδίου δράσης, πράγμα που λείπει και από πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες με σκοπό την ενημέρωση, την ψυχολογική υποστήριξη και την προστασία των θυμάτων, με απώτερο σκοπό την ομαλή ένταξη στην κοινωνία. Σε αυτό απαιτείται συνεργασία κράτους και ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται σε αυτό τον τομέα για την αντιμετώπιση τέτοιων περιστατικών. Μέχρι στιγμής, παραμένει το πρόβλημα της στέγασης ατόμων που ξεφεύγουν από τους δυνάστες τους. Επιπλέον, ο τρόπος που αντιμετωπίζονται από τη δικαιοσύνη είναι προβληματικός, αφού η πρώτη τους κατάθεση δεν θεωρείται αμετάκλητη και αναγκάζονται να καταθέτουν τις ίδιες ψυχοφθόρες εμπειρίες πολλές φορές και μάλιστα συχνά χωρίς να βρίσκουν το δίκιο τους. Ακόμη και αν τα καταφέρουν και καταδικαστούν οι ένοχοι το θύμα πολύ πιθανόν να καταλήξει και αυτό στην φυλακή επειδή άσκησε βία ως άμυνα εναντίον του καταπιεστή του προκειμένου να επιβιώσει. Επομένως, είναι επιτακτική η ανάγκη για λιγότερη γραφειοκρατία και περισσότερη ευαισθησία.

Όλγα Βερελή