Τρεις μήνες σχεδόν μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος, ο Ερντογάν στέλνει συνεχώς μηνύματα που προδίδουν συνολική ανασφάλεια και νευρικότητα και σε καμιά περίπτωση την αυτοπεποίθηση ενός απόλυτου κυρίαρχου του παιχνιδιού.
Από την αμφισβήτηση της Συνθήκης της Λωζάνης, μέχρι μια ρητορική απειλών προς την Ε.Ε. για το Προσφυγικό, ο κοινός παρονομαστής είναι η προσπάθεια στο μεν εσωτερικό μέτωπο να δημιουργηθεί ένα ευρύ Ισλαμικό-Εθνικιστικό Μέτωπο κατά μιας ξενοκίνητης συνωμοσίας, στο δε εξωτερικό να αναζητηθούν τα μέγιστα δυνατά ερείσματα, ώστε τουλάχιστον να περιορισθούν οι ζημιές της επιλογής των ΗΠΑ να δημιουργήσουν ένα de facto δεύτερο μετά το Βόρειο Ιράκ, κουρδικό κράτος στη Βορειοανατολική Συρία.
Το «Στρατηγικό βάθος» ως Μπούμερανγκ
Ο μεγαλύτερος βέβαια συνωμότης στην αμφισβήτηση της ακεραιότητας της Τουρκίας δεν είναι οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ, ούτε ο Φετουλάχ Γκιουλέν και τα δίκτυά του, αλλά η ίδια η πολιτική των Ερντογάν - Νταβούτογλου στο Κουρδικό εντός και εκτός συνόρων, στο πλαίσιο των Νεοοθωμανικών μικρομεγαλισμών περί «Στρατηγικού Βάθους»:
• Εκτός συνόρων, η προσπάθεια ανατροπής του Ασαντ με κύριο πολιορκητικό κριό την Αλ Κάιντα (Αλ Νούσρα στη Συρία) και το Ισλαμικό Κράτος ανέδειξε τη γεωπολιτική αξία των Κούρδων στη Βορειοανατολική Συρία πρώτον, ως της πιο αποτελεσματικής μάχιμης δύναμης κατά των Τζιχαντιστών και δεύτερον, ως ζώνης ασφαλείας ανάμεσα στις περιοχές που ελέγχει ο ISIS στο Ιράκ και στη Συρία, αλλά και μεταξύ Συρίας - Τουρκίας στο μεγαλύτερο τμήμα της μεθορίου. Σε αντίθεση με το Βόρειο Ιράκ, όπου η ένοπλη ανταρσία των Κούρδων άρχισε στις αρχές της δεκαετίας του ’60, η Κουρδική Βορειοανατολική Συρία ενεργοποιήθηκε μόνον μετά την έναρξη της προσπάθειας ανατροπής του Μπααθικού Αλαουιτικού καθεστώτος Ασαντ στη Δαμασκό.
- Εντός συνόρων μετά τις εκλογές της άνοιξης του 2015 όπου το κυβερνών κόμμα ΑΚΡ έχασε την κοινοβουλευτική αυτοδυναμία λόγω της εισόδου στη Βουλή ως τέταρτου κόμματος του Κουρδικού HDP, ο Ερντογάν ανέτρεψε μια πολιτική αναζήτησης πολιτικής λύσης στο Κουρδικό εντός συνόρων και ξανάρχισε τις πολεμικές επιχειρήσεις κατά του ΡΚΚ.
Έτσι κατέστρεψε μια πολύχρονη διαπραγμάτευση με τον έγκλειστο στο Ιμραλι ιστορικό ηγέτη του ΡΚΚ, Οτσαλάν, που είχε ήδη καταλήξει σε συμφωνία για αποχώρηση των μαχητών του ΡΚΚ από την Τουρκία ως πρώτο βήμα στην αναζήτηση πολιτικής λύσης.
Ο διάλογος του αρχηγού της Μυστικής Υπηρεσίας ΜΙΤ με τον Οτσαλάν είχε συμπέσει με τη σύσφιξη των σχέσεων της Άγκυρας με την Κουρδική Κυβέρνηση Μπαρζανί του Βορείου Ιράκ.
Το Κουρδικό, παιχνίδι των ΗΠΑ
Η στήριξη των ΗΠΑ στο PYD, την οργάνωση των Κούρδων της Συρίας, αδελφή οργάνωση του ΡΚΚ, προέκυψε όπως είδαμε παραπάνω από τη χρησιμότητά της στην προσπάθεια ανάσχεσης της επέκτασης του Ισλαμικού Κράτους. Άλλωστε, στην ίδια λογική το καθεστώς Ασαντ από τους πρώτους μήνες της σύγκρουσης απέσυρε τις δυνάμεις του από τη Βορειοανατολική Συρία αφήνοντας στους Κούρδους βαρύ οπλισμό.
Όμως η στρατηγική των ΗΠΑ στο Κουρδικό είναι ευρύτερη και δεν προέκυψε ως παρενέργεια των εξελίξεων στη Συρία.
Από την εποχή του πρώτου πολέμου στον Κόλπο, την άνοιξη του 1990, για τις ΗΠΑ αλλά και για το Ισραήλ η συγκρότηση σταδιακά ενός Ανεξάρτητου Ενιαίου Κουρδιστάν προβάλλει ως καταλύτης μεγάλων ανατροπών.
Ενα Ανεξάρτητο Κουρδιστάν συγκροτείται σε βάρος της εδαφικής ακεραιότητας της Συρίας, του Ιράκ και του Ιράν και της Τουρκίας και ακυρώνει κάθε περιφερειακή ηγεμονική πολιτική φιλοδοξία της Τεχεράνης, της Βαγδάτης, της Δαμασκού και της Αγκύρας, γίνεται το «κλειδί» μιας Νέας Τάξης στην Ευρύτερη Μέση Ανατολή, καθώς η γέννησή του θα πυροδοτήσει μοιραία καθεστωτικές αλλαγές στα παραπάνω κράτη.
Δεν θα ήταν υπερβολή να δούμε ένα ανεξάρτητο Κουρδιστάν σαν δεύτερο Ισραήλ στην περιοχή, ένα κράτος δηλαδή με μόνιμη σύγκρουση με τους τοπικούς εθνικισμούς που δεν μπορεί να κατοχυρώσει την ασφάλειά του παρά ως έρεισμα των ΗΠΑ στην ευρύτερη περιοχή.
Ελιγμοί χωρίς βάθος
Αυτό που άργησε να καταλάβει ο Ερντογάν ήταν ότι η Κουρδική Βορειοανατολική Συρία θα μπορεί να παραμείνει υπό έλεγχο μόνον στο πλαίσιο μιας Συρίας που επιβιώνει ως ενιαία χώρα, με την κεντρική κυβέρνηση να ελέγχει το μεγαλύτερο τμήμα της χώρας.
Εδώ βρίσκεται και η βάση της τακτικής επαναπροσέγγισης Ερντογάν - Πούτιν, σε μια στιγμή βραχυκυκλώματος της συνεργασίας Ουάσιγκτον - Μόσχας. Στην παραπάνω ρωγμή η Αγκυρα πήρε το «πράσινο φως» του Κρεμλίνου και έστειλε δυνάμεις στη Συρία που παρεμποδίζουν τη συνένωση των Κούρδων που βρίσκονται δυτικά του Ευφράτη με την υπόλοιπη κουρδική Βορειοανατολική Συρία.
Αν δεχθούμε ως πιο βάσιμη υπόθεση εργασίας ότι αργά ή γρήγορα Ουάσιγκτον και Μόσχα θα βρουν μια φόρμουλα ειρήνευσης-σταθεροποίησης στη Συρία, τότε η εξέλιξη αυτή θα σημαίνει και τον τερματισμό των τακτικών ελιγμών του Ερντογάν. Η Μόσχα αν εξασφαλίσει την παραμονή και σταθεροποίηση του Ασαντ στη Δαμασκό και στο μεγαλύτερο τμήμα της χώρας, δεν θα έχει αντίρρηση στην de facto χειραφέτηση των Κούρδων στη Βορειοανατολική Συρία κατά το μοντέλο του Βορείου Ιράκ.
ΑΜΦΙΔΡΟΜΗ ΠΙΕΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΚΥΡΑ
Σφήνα μεταξύ ΗΠΑ - Ε.Ε. με όπλο το Προσφυγικό
Στη σκιά της δυσμενούς συγκυρίας στις σχέσεις με τις ΗΠΑ να στηρίζουν και να εξοπλίζουν ανοικτά τους Κούρδους της Συρίας, ο Ερντογάν έχει κάθε συμφέρον πρώτον, να πιέσει την Ευρώπη σε διαφοροποίηση από την Ουάσιγκτον και δεύτερον, να ανοίξει μέτωπα αντιπερισπασμού είτε επιζητώντας αντισταθμιστικά οφέλη, είτε με την επιδίωξη διορθωτικών κινήσεων των ΗΠΑ στο Κουρδικό.
Θα ανοίξει ο Ερντογάν τη στρόφιγγα των προσφυγικών ροών προς την Ε.Ε., αν δεν εισπράξει η Αγκυρα τη βοήθεια των 3 δισ. που έχουν υποσχεθεί οι Βρυξέλλες και αν δεν δρομολογηθεί η κατάργηση της βίζας για την είσοδο Τούρκων πολιτών στη Ζώνη Σένγκεν;
Στις αρχές της βδομάδας ο υπουργός Άμυνας της Τουρκίας προειδοποίησε ότι η υποστηριζόμενη από τις ΗΠΑ ανακατάληψη της Μοσούλης, η οποία τον Ιούλιο του 2014 κατελήφθη από τους Τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους μπορεί, με δεδομένο ότι ο πληθυσμός της ξεπερνά τα 2 εκατομμύρια, να οδηγήσει σε απότομη διόγκωση των προσφυγικών ροών.
Το Κουρδικό, παιχνίδι των ΗΠΑ
Στην πραγματικότητα, η Αγκυρα ανησυχεί μήπως η πλούσια σε πετρέλαια περιοχή της Μοσούλης τεθεί υπό τον έλεγχο των Κούρδων του Βορείου Ιράκ, οι οποίοι θα αποκτήσουν διευρυμένα περιθώρια ελιγμών έναντι της Τουρκίας. Αν μάλιστα οι Κούρδοι της βορειοανατολικής Συρίας ενωθούν με την κουρδική περιοχή που βρίσκεται δυτικά του Ευφράτη και χαράξουν διάδρομο προς τη Μεσόγειο τότε ο πετρελαϊκός πλούτος του Κουρδικού Βορείου Ιράκ απεξαρτάται από την υποχρεωτική μεταφορά του μέσω της Τουρκίας ή του Ιράκ.
Σε κάθε εξέλιξη στο πεδίο της μάχης στη Συρία και στο Ιράκ που η Αγκυρα θα διαβάζει τη δυναμική της περικύκλωσης της από τους Κούρδους, είναι πλέον αναμενόμενο ότι θα ασκήσει πίεση στην Ε.Ε. με την απειλή διόγκωσης των προσφυγικών ροών, έτσι ώστε Βερολίνο και Βρυξέλλες να διαφοροποιηθούν από την Ουάσιγκτον, που παίζει πλέον χωρίς προσχήματα το χαρτί της πλήρους χειραφέτησης των Κούρδων.
Το Κουρδικό είναι το ιδανικό πεδίο για να ασκήσει πίεση ο Ερντογάν στην Ευρώπη, καθώς μπορεί να επικαλεσθεί τη φυγή του αραβικού πληθυσμού μπροστά στον κίνδυνο εθνοκάθαρσης στη Βορειοανατολική Συρία και το Βόρειο Ιράκ. Αν η Αγκυρα τορπίλιζε τη συμφωνία του Μαρτίου με την Ε.Ε. για τη διαχείριση των προσφυγικών ροών εκβιάζοντας για αύξηση της οικονομικής βοήθειας, καθώς και για εδώ και τώρα κατάργηση της βίζας, θα έσπρωχνε την Ε.Ε. και τη Γερμανία σε ταύτιση με την Ουάσιγκτον.
Ταυτίζοντας την ενίσχυση και ενδυνάμωση των Κούρδων στη Συρία και στο Ιράκ με νέα κύματα προσφυγικών ροών ο Ερντογάν κινείται στη μόνη κατεύθυνση που μπορεί να προσδοκά αν όχι σύγκρουση, τουλάχιστον μια δημόσια διαφοροποίηση των Βρυξελλών και του Βερολίνου με τις ΗΠΑ.
Χειραφέτηση των Κούρδων στη Συρία και στο Ιράκ ίσον κατακλυσμός της Ευρώπης με νέα κύματα προσφυγικών ροών είναι το μήνυμα Ερντογάν προς την Ευρώπη και κυρίως προς τη Μέρκελ, μια προτροπή που σίγουρα βαθαίνει το αγεφύρωτο χάσμα μεταξύ Άγκυρας και Ουάσιγκτον.
Η νευρικότητα του Ερντογάν είναι δικαιολογημένη, καθώς γνωρίζει πολύ καλά ότι το καθεστώς του ακόμη και στην πιο αυταρχική εκδοχή του δεν θα επιβιώσει της χειραφέτησης των Κούρδων στη Νοτιοανατολική Τουρκία, που θα επιταχυνθεί δραματικό με τη δημιουργία Κουρδικής Οντότητας στη βορειοανατολική Συρία.
Διαβάστε περισσότερα στο imerisia.gr