Με αφορμή τις πρόσφατες τοποθετήσεις της νέας πολιτικής ηγεσίας του ΥΔΤ σχετικά με την δημιουργία «δικαστικής Αστυνομίας», σας παραθέτω αυτούσιο άρθρο μου που δημοσιεύτηκε (κάπως προφητικά, ας μου επιτραπεί..) στην εφημερίδα «Η Βραδυνή», πριν από 7 χρόνια, στις 8 Μαρτίου 2008. Είμαι βέβαιος ότι θα το βρείτε περισσότερο επίκαιρο από ποτέ.
Πολύς λόγος έχει γίνει τελευταία σχετικά με την χρησιμότητα ή μη ενός καινούριου Σώματος που λαϊκά αποκαλείται «δικαστική Αστυνομία». Με τον όρο αυτό αναφερόμαστε σ ένα νέο σώμα με αστυνομικές δικαιοδοσίες και αρμοδιότητες, που θα αναλάβει προανακριτικά καθήκοντα (στερώντας τα από την ΕΛ.ΑΣ.) καθώς και άλλες αστυνομικές διαδικασίες όπως η μεταγωγή κρατουμένων.
Είναι ακριβής αυτή η περιγραφή?
Σε αντίθεση με ό,τι νομίζει η πλειονότητα των Ελλήνων Αστυνομικών, ΟΧΙ.
Προκειμένου να αναλύσουμε ενδελεχώς το ζήτημα, οφείλουμε να εξετάσουμε πως λειτουργεί ο Θεσμός σε άλλες προηγμένες χώρες. «Δικαστική Αστυνομία» υφίσταται σε πολλές χώρες της ΕΕ. Σε κάποιες μάλιστα εξ αυτών, δεν είναι ξεχωριστό Σώμα αλλά ξεχωριστός μηχανισμός εντός του κόλπου της Αστυνομίας.
Φρονώ όμως πως η περίπτωση των ΗΠΑ παρουσιάζει μεγαλύτερο ενδιαφέρον, καθ ότι εκεί η «δικαστική αστυνομία» είναι εντελώς ξεχωριστό Σώμα, υπάγεται στις κατά τόπους Εισαγγελικές αρχές και έχει δικό της αυτόνομο μηχανισμό.
Στις ΗΠΑ
Το δικαστικό κ ποινικό σύστημα στις ΗΠΑ παρουσιάζει αρκετές διαφορές σε σχέση με το Ελληνικό (και το Ευρωπαϊκό γενικότερα), οι οποίες δεν αποτελούν αντικείμενο της παρούσας ανάλυσης. Για την καλύτερη κατανόηση του άρθρου θα αναφερθώ εν τάχει στους όρους State’sAttorneyκαι DistrictAttorney. Οι 2 αυτές ονομασίες αφορούν τους ανώτατους εισαγγελικούς λειτουργούς σε κάθε Πολιτεία των ΗΠΑ. Σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στην Ευρώπη, αυτοί οι λειτουργοί εκλέγονται κάθε 4 χρόνια. Έτσι διασφαλίζεται η λογοδοσία των επικεφαλής των διωκτικών αρχών στην κοινωνία. Τα γραφεία τους ασχολούνται με την ποινική δίωξη κάθε είδους κακουργημάτων, εποπτεύουν όλο το ποινικό σύστημα της περιοχής και εκπροσωπούν την Πολιτεία. Η διάρθρωση του επιτελείου τους έχει πολλές μορφές, ανάλογα με κάθε Πολιτεία και τους νόμους της. (μη ξεχναμε πως οι ΗΠΑ είναι Ομοσπονδία ανεξάρτητων Πολιτειών). Η πιο συνηθισμένη μορφή είναι όπως παρουσιάζεται στην Πολιτεία του Illinois: Γραφείο Ποινικών υποθέσεων, Γραφείο Παιδικής παραβατικότητας, Γραφείο Ναρκωτικών, Γραφείο Ειδικών διώξεων, Γραφείο Δημοσίου συμφέροντος, Γραφείο Αστικών διώξεων, Γραφείο Ερευνών. (υπάρχουν περαιτέρω διακλαδώσεις που δεν αφορούν το θέμα.)
Οι ερευνητές
Εδώ ξεκινούν οι ιδιαιτερότητες του Αμερικανικού συστήματος. Κάθε γραφείο γενικού Εισαγγελέα διαθέτει μια ομάδα ερευνητών (investigators) που διεξάγουν τις δικές τους ανεξάρτητες έρευνες. Τα ερευνητικά αυτά τμήματα αποτελούν μια πλήρη και αυτόνομη αστυνομική υπηρεσία. Ο Γενικός εισαγγελέας ορίζει τον διευθυντή και τα καθήκοντά του. Οι ερευνητές οπλοφορούν, φέρουν αστυνομικές ταυτότητες, έχουν αστυνομική δικαιοδοσία και φυσικά αστυνομική εκπαίδευση.
Αρμοδιότητες
Εδώ η ανάλυσή μας υπεισέρχεται στην ουσία του θέματος. Ποιος ο λόγος ύπαρξης αυτού του ξεχωριστού Σώματος? Ποια ή διαφορά του με την «συμβατική» αστυνομία?
Ας ξεκινήσουμε με την λογική που οδήγησε στην δημιουργία αυτού του μηχανισμού. Κατ αρχάς, ας καταρριφθεί επιτέλους και ενας μύθος που προκαλεί τοση αναστάτωση στην ΕΛ.ΑΣ. και μια έντονη άρνηση για την δημιουργία ενός ανάλογου Σώματος στη χωρα μας. Ακόμα και στις ΗΠΑ, που οι κατά τόπους Δικαστικές Αστυνομίες είναι ξεχωριστό Σωμα, η προανάκριση εξακολουθεί να είναι αρμοδιότητα της Αστυνομίας. Ποτέ δεν υπήρξε σκέψη για την ανάθεσή της σε άλλη υπηρεσία. Ο ρόλος της δικαστικής Αστυνομίας και των ερευνητών της είναι στο στάδιο της Ανάκρισης., δηλαδή όταν μια υπόθεση διαβιβαστεί στον εισαγγελέα και φύγει από την δικαιοδοσία της Αστυνομίας.
Ο λόγος?
Είναι κοινή παραδοχή ότι οι προανακριτικές διαδικασίες, όσο σχολαστικές και αν είναι, σχεδόν ποτέ δεν είναι πλήρεις. Η δικαστική αστυνομία λοιπόν, η οποία πιάνει δουλειά αφου μια υπόθεση φύγει από τα χερια της αστυνομίας και φτάσει στα χερια των εισαγγελικών αρχών, δηλαδή στο στάδιο της τακτικής ανάκρισης, μεριμνά για την περαιτέρω εμβάθυνση της έρευνας.
Αποτελεί δηλαδή ένα επιπλέον «φίλτρο» που διασφαλίζει την αρτιότητα και την αντικειμενικότητα μιας έρευνας.
Σε ιδιαίτερες περιπτώσεις, όπως ένα ειδεχθές έγκλημα ή καποια υπόθεση που λαμβάνει μεγάλη δημοσιότητα λογω των εμπλεκομένων (highprofilecases) συγκροτούνται τα λεγόμενα taskforce, δηλαδή μεικτές υπηρεσιακές ομάδες από ερευνητές της Αστυνομίας, της Δικαστικής αστυνομίας και άλλων υπηρεσιών, ώστε η έρευνα να είναι αρτιότερη και να έχουν καλυφθεί όλες οι πτυχές.
Όσο για τις μεταγωγές κρατουμένων?
Αυτές δεν έχουν καμία σχέση με την Δικαστική Αστυνομία, ούτε με το Αστυνομικό Σώμα γενικότερα. Στις ΗΠΑ είναι αρμοδιότητα και αντικείμενο ξεχωριστών ομοσπονδιακών υπηρεσιών και συγκεκριμένα των USMarshall’sOffice& DepartmentofCorrections.
Τι λόγο έχει λοιπόν η ΕΛ.ΑΣ να μην επιθυμεί την δημιουργία ενός τέτοιου σώματος? Κατά την άποψή μου, καμία. Δε της στερούνται αρμοδιότητες, δεν «ευνουχίζεται» κατά κανέναν τρόπο. Αντιθέτως, απαλλάσσεται από το βάρος επιπλέον ερευνών αν προκύψουν νέα στοιχεία σε μια υπόθεση ή αν συμβεί κάποιο λάθος στην προανάκριση. Απαιτείται βεβαίως μια προσεκτική Νομοθετική ρύθμιση που θα καθορίζει επακριβώς τα καθήκοντα της Δ.Α. και το καθεστώς των ερευνητών της καθώς και το πλαίσιο συνεργασίας με την ΕΛ.ΑΣ.
Έχουμε πλέον περάσει στην εποχή της περιπλοκότητας και μάλιστα ανεπιστρεπτί. Τα πάντα γύρω μας, άρα και το έγκλημα, είναι περίπλοκα και απαιτούν ενδελεχείς έρευνες, εξειδικευμένες γνώσεις και ενδοϋπηρεσιακές συνεννοήσεις. Καμία υπηρεσία δεν είναι σε θέση να καλύψει όλες τις υποθέσεις μόνη της. «Δύο μυαλά είναι πάντα καλύτερα από ένα» λένε στις ΗΠΑ. Είναι καιρός λοιπόν να αφήσουμε στην άκρη τα συμπλέγματά μας και να το ενστερνιστούμε και εδώ.
·Ο Κωνσταντίνος Δούβλης είναι διδάκτωρ Κοινωνιολογίας-Εγκληματολογίας (UniversityofEssex, UK), ειδικευμένος σε θέματα Ασφάλειας, Αστυνομικού έργου και αντεγκληματικής πολιτικής στις ΗΠΑ (LoyolaUniversityofChicago, USA)