Του Νεόφυτου Ασπριάδη*
Η υπόθεση με το βίντεο του κ. Βαρουφάκη στο συνέδριο της Κροατίας που έγινε αφορμή για αποδόμηση του ήθους του Έλληνα υπουργού οικονομικών από τον γερμανικό Τύπο έχει και μία άλλη ανάγνωση η οποία στρέφεται γύρω από τις προθέσεις του ίδιου του υπουργού, την ικανότητά του να διαχειριστεί κρίσεις για την εικόνα του αλλά και τη στάση του απέναντι στην αλήθεια.
Η υπόθεση αυτή όπου ο κ. Βαρουφάκης υψώνει το μεσαίο δάχτυλο στη Γερμανία απασχόλησε για σχεδόν μία εβδομάδα τις δύο χώρες, την Γερμανία και την Ελλάδα. Ο σάλος που προκλήθηκε εξαιτίας της αρχικής άρνησης του κ. Βαρουφάκη για την αυθεντικότητα του Βίντεο και η παραγωγή ενός άλλου βίντεο από τη σατιρική εκπομπή του ZDFτου Μπόμερμαν χωρίς την επίμαχη χειρονομία έθεσε υπό αμφισβήτηση την κρίση της Γερμανικής και Ελληνικής κοινής γνώμης.
Πέρα ωστόσο από το παιχνίδι της εξαπάτησης που στήθηκε για λόγους σάτιρας, θα πρέπει κανείς να εστιάσει στη διαχείριση εκ μέρους του κ. Βαρουφάκη. Παρόλο τον σάλο που προκλήθηκε με στόχο την δαιμονοποίηση του υπουργού στη Γερμανία, αλλά και τον ουσιαστικά μικρό αντίκτυπο που είχε αυτό στην γενικότερη εικόνα του υπουργού, η διαχείριση που έκανε ήταν αρκετά αδύναμη, επιτρέποντας στον καθένα να δράσει ελεύθερα προς πάσα κατεύθυνση, όπως και έγινε με τον παρουσιαστή της σατιρικής εκπομπής.
Το βίντεο αυτό και κυρίως ο τρόπος με τον οποίο αυτό χρησιμοποιήθηκε από τα Γερμανικά μέσα και την εκπομπή του Γκούντερ Γιάουχ στο ARD, αποτέλεσε μία επίθεση κατά του Έλληνα υπουργού και της εικόνας του, την οποία όφειλε να διαχειριστεί.
Σε αυτό το πλαίσιο ο κ. Βαρουφάκης χρησιμοποίησε στρατηγικές αποκατάστασης της εικόνας προκειμένου να αμυνθεί και να διαχειριστεί το ζήτημα που τον αφορούσε άμεσα. Ωστόσο, η επιλογές που έκανε δεν ήταν απόλυτα σωστές, επιτρέποντας τη συνέχιση του ζητήματος παρά την λήξη του.
Αρχικά, στην εκπομπή του Γιάουχ ο κ. Βαρουφάκης χρησιμοποιεί τη στρατηγική της Άρνησης της πράξης και παρουσίασης του εαυτού του ως θύμα πλεκτάνης. Η Στρατηγική της Άρνησης αποτελεί μια πρώτη αντίδραση σε μια επίθεση- ίσως και ενστικτώδης. Η Άρνηση, ως κύρια μορφή απολογίας και αποκατάστασης της εικόνας, είναι κυρίως για παραπτώματα για τα οποία δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία προκειμένου να ενοχοποιηθούν οι υπαίτιοι. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο αυτή η στρατηγική ήταν λάθος επιλογή εκ μέρους του υπουργού, τη στιγμή που υπήρχαν απτές αποδείξεις μέσω της ύπαρξης του βίντεο.
Στη συνέχεια και την επομένη της εκπομπής του ARDο κ. Βαρουφάκης αλλάζει την αρχική κατηγορηματική του άρνηση και χρησιμοποιεί τη Στρατηγική της Διαφοροποίησης, υποστηρίζοντας πως η χειρονομία δεν απευθυνόταν στην Γερμανία. Με την χρήση της στρατηγικής αυτής ο αμυνόμενος (κ. Βαρουφάκης) έχει την δυνατότητα να διαχωρίσει ορισμένες πτυχές του ζητήματος από άλλες που έχουν αρνητικότερο πρόσημο. Με τον διαχωρισμό αυτόν επιτυγχάνεται η ανάδειξη των λιγότερο αρνητικών πράξεων έναντι των πολύ αρνητικών ή ορίζει με έναν διαφορετικό τρόπο την πράξη.
Κατά συνέπεια, η στρατηγική αυτή βοηθάει τον απολογούμενο στη προκειμένη περίπτωση να μειώσει την αρνητικότητα της πράξης, βγάζοντας τη Γερμανία από την εξίσωση. Εμμέσως λοιπόν, παραδέχεται την πράξη αλλά εφόσον δεν απευθυνόταν στην Γερμανία δείχνει πως δεν υπάρχει ζήτημα προσβολής κάποιου ή ασέβειας της χώρας την οποία αφορούσε.
Με την «ομολογία» ωστόσο του σατιρικού παρουσιαστή του ZDFότι όντως «πείραξε» το βίντεο, ο κ. Βαρουφάκης βγήκε ξανά στην αντεπίθεση, απαιτώντας την απολογία του κ. Γιάουχ. Σε αυτό το σημείο ο υπουργός αλλάζει και πάλι τη στρατηγική του και χρησιμοποιεί τη στρατηγική της Αντεπίθεσης. Με αυτόν τον τρόπο εμμέσως επιστρέφει στην αρχική του αντίδραση και στην άρνηση της πράξης.
Η γρήγορη όμως σχετικά απόδειξη της εσκεμμένης πλάνης που προκάλεσε η γερμανική σατιρική εκπομπή αναγκάζει τον κ. Βαρουφάκη να αλλάξει και πάλι την στάση του. Σε αυτή την περίπτωση ωστόσο η διαδικασία που έχουν περάσει τα βίντεο και η παραδοχή του ZDFγια το μοντάρισμα του δεύτερου βίντεο, όπου δεν υπάρχει η χειρονομία, αναγκάζει τον υπουργό να παραδεχτεί την αυθεντικότητα του βίντεο με τη χειρονομία.
Ωστόσο, ακόμα και τώρα ο υπουργός δεν παραδέχεται ευθέως την ευθύνη του αλλά χρησιμοποιεί τη στρατηγική της Αντεπίθεσης με στόχο αυτή τη φορά όλους εκείνους που χρησιμοποίησαν το βίντεο με στόχο να πλήξουν τον ίδιο με μη πολιτικά μέσα.
Συμπερασματικά, παρατηρώντας κανείς μόνη την απολογητική στρατηγική που χρησιμοποίησε ο κ. Βαρουφάκης για την διαχείριση του ζητήματος, θα μπορούσε να καταλήξει ήδη από την δεύτερη μέρα για το αν είχε κάνει ή όχι τη χειρονομία.
Η συχνή εναλλαγή στρατηγικών απολογίας δεν ωφέλησε ιδιαίτερα τον υπουργό, αφήνοντας το ζήτημα να τον εκθέτει σε κάθε του κίνηση. Ταυτόχρονα, έδειξε σημάδια αδυναμίας, αφενός ότι δεν μπορεί να το διαχειριστεί και αφετέρου ότι δεν είναι σίγουρος για τον εαυτό του σε σχέση με την πράξη αυτή. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να βασιστεί στο πρώτο τυχαίο αφήγημα το οποίο έμοιαζε να ευσταθεί, χωρίς να κοιτάξει πόσο σύντομα θα μπορούσε να ανατραπεί.
Οι επιλογές των στρατηγικών αυτών έδειξαν περισσότερο κάποιον ο οποίος βρίσκεται σε άτακτη φυγή παρά μια ισχυρά δομημένη επικοινωνιακή στρατηγική η οποία θα ταίριαζε στην περίπτωση, επιβεβαιώνοντας την μέχρι τώρα εικόνα που θέλει να περάσει ο υπουργός.
Οι Στρατηγικές του επιλογές τον άφησαν έκθετο στα γερμανικά και ελληνικά μέσα ενημέρωσης. Βέβαια στην Ελλάδα αυτό δεν είχε ιδιαίτερο αντίκτυπο, καθώς η χειρονομία εξύψωνε την ελληνική κοινή γνώμη και γι’ αυτό δεν χρειάστηκε κάποια έκφραση μετάνοιας για την τελική λήξη του γεγονότος. Αντίθετα, η γερμανική κοινή γνώμη προφανώς δεν τον ενδιαφέρει ιδιαίτερα για τις πεποιθήσεις της. Από την άλλη το γεγονός αυτό δεν αποτέλεσε σημαντικό πολιτικό και διαπραγματευτικό ζήτημα, πράγμα λογικό, με αποτέλεσμα να μη χρειαστεί και σε αυτή τη περίπτωση κάποια εκδήλωση μετάνοιας.
Παρόλα αυτά όμως, το ζήτημα παραμένει πως ,ενώ θα μπορούσε από την αρχή να λήξει το θέμα και να μη δοθεί περαιτέρω έκταση, οι στρατηγικές επιλογές έδειξαν μια απειρία στη στην επικοινωνιακή διαχείριση μιας (μικρής έστω) κρίσης εικόνας του κ. Βαρουφάκη. Μία πιο σοβαρή κρίση ίσως να μην ήταν τόσο επιεικής και να εντείνονταν με τη χρήση αντίστοιχων ελιγμών.
Ο Ασπριάδης Νεόφυτος είναι Σύμβουλος Επικοινωνίας και Διεθνολόγος, Συνεργάτης Ερευνητής στο Εργαστήρι Στρατηγικής Επικοινωνίας και Μέσων Ενημέρωσης του Πανεπιστημίου Πειραιά.