Γράφει ο Λάμπρος Δημητρέλος
Η πεζή καταδίωξη είναι μία από τις πιο κοινές καταστάσεις με τις οποίες έρχονται καθημερινά αντιμέτωποι οι αστυνομικοί, ειδικά αυτοί που περιπολούν σε ιδιαίτερα εγκληματογόνες περιοχές μεγάλων αστικών κέντρων, όπως η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη και άλλες μεγάλες ελληνικές πόλεις.
Ωστόσο, η εκπαίδευση που λαμβάνουν οι Έλληνες αστυνομικοί σε τακτικές πεζής καταδίωξης, κυμαίνεται από ελάχιστη έως καθόλου. Οι κίνδυνοι όμως που ενέχονται σε μια τέτοια καταδίωξη είναι πολλοί και διαφορετικής φύσης ο καθένας.
Αρχικά πρέπει να αντιληφθούμε πως οι πεζές καταδιώξεις είναι «έκτακτες αστυνομικές επιχειρήσεις» μικρής (συνήθως) κλίμακας και όχι αγώνας δρόμου – διαγωνισμός αντοχής.
Λαμβάνουν χώρα σε μια ευρεία γκάμα καταστάσεων και η επικινδυνότητά τους έγκειται στην «έκτακτη» και πολλές φορές μη αναμενόμενη φύση τους, ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε πως πολλές φορές είναι φορτισμένες συναισθηματικά από την πλευρά των αστυνομικών. Προτού ο αστυνομικός εμπλακεί σε μια πεζή καταδίωξη, πρέπει να θυμίσει στον εαυτό του το πόσες λίγες πληροφορίες γνωρίζει για τον ύποπτο που θα κυνηγήσει.
Μία από τις κυριότερες παρορμήσεις στις οποίες πρέπει να αντισταθεί ο αστυνομικός, είναι η επιθυμία του να ξεκινήσει να κυνηγά τον ύποπτο, το αμέσως επόμενο δευτερόλεπτο μόλις αυτός τρέξει.
Δε μπορούμε ωστόσο να μη λαμβάνουμε υπ’ όψιν μας ότι η παρόρμηση αυτή είναι μια φυσιολογική ανθρώπινη αντίδραση!
Οι αστυνομικές πεζές καταδιώξεις όμως είναι απρόβλεπτες, τόσο από την τακτική, όσο κι από την επιχειρησιακή τους πλευρά.
Οι αστυνομικοί που τις ενεργούν, συχνά εμπλέκονται συναισθηματικά σε αυτές -με κυρίαρχο συναίσθημα τον εγωισμό- και τις αντιμετωπίζουν περισσότερο με ενστικτώδεις αντιδράσεις, παρά με (προ)σχεδιασμένες και (προ)προγραμματισμένες ενέργειες.
Η επιχειρησιακή κι εκπαιδευτική εμπειρία, μας έχουν δείξει ότι πολύ συχνά οι αστυνομικοί καταδιώκουν έναν ύποπτο χωρίς να σκέφτονται αν θα καταφέρουν να προβούν στην ακινητοποίηση - σύλληψή του όταν τον φτάσουν.
- Παρακάτω αναφέρονται 10 παράμετροι, σχετικές με τον ύποπτο, τις οποίες πρέπει όλοι οι αστυνομικοί να συ-νυπολογίζουμε προτού εμπλακούμε σε μια πεζή καταδίωξη:
1. Ο ύποπτος που έτρεξε, αναζητείται για κάτι συγκεκριμένο ή μοιάζει με κάποιον που αναζητείται;
Είναι σύνηθες το να έχει διαπράξει κάποιος μια παράνομη πράξη σε κοντινό προγενέστερο χρόνο από αυτόν που «συναντά» τους αστυνομικούς.
Η «συνάντηση» αυτή μπορεί να γίνει είτε με περιπολικά/μοτοσυκλέτες που έχουν λάβει σήμα για τη συγκεκριμένη παράνομη πράξη και κινούνται προς το σημείο ή αναζητούν τον δράστη/ες πέριξ του σημείου, είτε με περιπολικά/μοτοσυκλέτες που διέρχονται τυχαία περιπολώντας και στη θέα τους ο ύποπτος τρέχει για να διαφύγει, νομίζοντας πως οι αστυνομικοί ήρθαν γι’ αυτόν.
Δεν πρέπει φυσικά να ξεχνάμε και την «ιδιαίτερη» κατηγορία υπόπτων που τρέχουν, οι οποίοι είναι αλλοδαποί χωρίς ταξιδιωτικά έγγραφα (ωστόσο αυτή η συμπεριφορά έχει μειωθεί αισθητά τα τελευταία χρόνια, λόγω του ασύλου και των λοιπών προβλέψεων γι’ αυτούς).
2. Είναι οπλισμένος;
Σε πολλά περιστατικά οι αστυνομικοί είναι σε θέση να γνωρίζουν ότι ο ύποπτος που έτρεξε είναι οπλισμένος.
Αυτή η πληροφορία μπορεί να προκύπτει λόγω του ότι οι αστυνομικοί είδαν δια ζώσης ένα όπλο πριν αυτός τρέξει, ή να συμπεραίνεται από τη φύση του περιστατικού (π.χ. ένοπλη συμπλοκή ατόμων μεταξύ τους) ή και από το ίδιο το τηλεφώνημα στο 100, όπου οι πολίτες είδαν (ή άκουσαν όπλα).
Τέλος, μπορεί να πρόκειται για γνωστό στους αστυνομικούς ύποπτο, ο οποίος κατά το παρελθόν έχει μεταχειριστεί όπλα. Αυτονόητο είναι πως με τον όρο «όπλα» περιγράφονται όχι μόνο τα πυροβόλα, αλλά και τα αιχμηρά.
Ακόμη όμως κι αν οι αστυνομικοί δεν είμαστε σε θέση να εκτιμήσουμε με σχετική σιγουριά όλα τα παραπάνω, οι τακτικές μας κατά την καταδίωξη πρέπει να είναι επιπέδου υψηλού κινδύνου, καθώς (επιχειρησιακά) ένας ύποπτος που τρέπεται σε φυγή θεωρεί-ται de facto οπλισμένος.
Το να πυροβολεί κάποιος προς τα πίσω ενώ τρέχει, σίγουρα δεν είναι «βολικό». Έχουν ωστόσο καταγραφεί και στην Ελλάδα περιστατικά όπου ο καταδιωκόμενος τρέχοντας, πυροβόλησε «στα τυφλά» τους αστυνομικούς που τον ακολουθούσαν. Μια “oldschool” τακτική πεζής καταδίωξης στηριζόταν στο γεγονός ότι στατιστικά το 70% των ανθρώπων είναι δεξιόχειρες, οπότε συστηνόταν στους αστυνομικούς κατά την καταδίωξη να παίρνουν θέση πίσω και αριστερά από τον ύποπτο, μειώνοντας έτσι τις πιθανότητες να δεχθούν τις «τυφλές» βολές.
3. Ο ύποπτος κατέχει ειδικές ικανότητες άοπλης μάχης; (Πυγμαχία, πολεμικές τέχνες κλπ)
Όπως και από πάνω, στην περίπτωση του οπλισμένου υπόπτου, ενδέχεται να είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ή να συμπεράνουμε πως ο ύποπτος κατέχει ειδικές γνώσεις στην άοπλη μάχη. Μην ξεχνάμε ποτέ πως ένας άνθρωπος με γνώσεις πολεμικών τεχνών ισοδυναμεί με έναν οπλισμένο άνθρωπο.
4. Είναι ο ύποπτος σε καλύτερη φυσική κατάσταση από τους αστυνομικούς που τον καταδιώκουν;
Δυστυχώς για τους αστυνομικούς, στατιστικά οι περισσότεροι έχουν μέτρια, πολλοί εξ’ αυτών δε ίσως και κακή φυσική κατάσταση. Στον αντίποδα, οι ύποπτοι που επιλέγουν να τρέξουν για να διαφύγουν είναι συνήθως πολύ νεαρότερης ηλικίας και με γενικά καλύτερη φυσική κατάσταση. Σε αυτό το σημείο δε μπορούμε να μη θίξουμε και το θέμα του εξοπλισμού που φέρει ο αστυνομικός, ο οποίος αυξάνει το συνολικό σωματικό του βάρος κατά αρκετά κιλά. Φυσικά η αναπόφευκτη ύπαρξη αυτού του επιπρόσθετου φορτίου, αντιμετωπίζεται μόνο με ακόμη περισσότερη σωματική άσκηση και βελτίωση της φυσικής κατάστασης των αστυνομικών.
Η στατιστικά νεαρότερη ηλικία της πλειοψηφίας των υπόπτων που επιλέγουν να διαφύγουν τρέχοντας, σε σχέση με αυτή των αστυνομικών, η συνήθως καλύτερη φυσική τους κατάσταση, το γεγονός ότι οι ύποπτοι δε φέρουν τον -πολλών κιλών- τακτικό εξοπλισμό που φέρει ο αστυνομικός, αλλά και το ότι σχεδόν πάντα φορούν πολύ πιο ελαφριά ρούχα σε σχέση με τις πολλές φορές άβολες αστυνομικές στολές, δίνουν στους υπόπτους περισσότερες πιθανότητες διαφυγής αν τρέξουν. Αυτοί είναι και μερικοί απ’ τους λόγους για τους οποίους επιλέγουν να το πράξουν.
5. Ο ύποπτος που καταδιώκεται είναι ψυχασθενής;
Πρόκειται για πολύ ειδική κατηγορία υπόπτων. Αν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε (λ.χ. έγκλειστος ασθενής ψυχιατρικής δομής που διέφυγε) ή να εκτιμήσουμε ότι ο ύποπτος που καταδιώκεται είναι ψυχασθενής, θα πρέπει να προβλέψουμε τυχόν ακραίες και απρόβλεπτες αντιδράσεις, ειδικά αν νιώσει ότι εγκλωβίζεται.
6. Είναι ο ύποπτος υπό την επήρεια αλκοόλ ή υπό την επήρεια ισχυρών διεγερτικών/παραισθησιογόνων ναρκωτικών;
Ως γνωστόν οι άλλες δύο ειδικές κατηγορίες υπόπτων είναι οι οινόφλυγες και οι τοξικοεξαρτημένοι. Oμοίως από τέτοιου είδους υπόπτους οι αστυνομικοί οφείλουμε να αναμένουμε ασυνήθιστες συμπεριφορές, πόσο μάλλον όταν τέτοιοι ύποπτοι καταδιώκονται. Διεγερτικά ναρκωτικά που διακινούνται και λαμβάνονται ευρέως στις «πιά-τσες λιανικής» των αστικών κέντρων όπως το shisha, αλλά και πιο mainstream διεγερτικά ή παραισθησιογόνα ναρκωτικά, όπως η κοκαΐνη ή το PCP, συχνά λαμβάνονται από κακοποιούς κατά τις καθημερινές τους έκνομες δραστηριότητες.
Οι καταδιωκόμενοι ύποπτοι που ανήκουν σε «ειδικές κατηγορίες», όπως οι ψυχασθενείς, οι οινόφλυγες και οι τοξικοεξαρτημένοι, συχνά ενεργούν με απρόβλεπτους και ακραίους τρόπους, όπως λ.χ. το να αποπειραθούν να διαφύγουν κολυμπώντας, να πηδήξουν από μεγάλα ύψη ή ακόμη και να αυτοχειριαστούν.
7. Μπορεί ο ύποπτος να οδηγεί τους αστυνομικούς σε μια προσχεδιασμένη ενέδρα;
Μεγάλος αριθμός ανθρώπων τρέφουν αισθήματα μίσους για τους αστυνομικούς, με αποτέλεσμα να προσπαθούν με κάθε τρόπο κι ευκαιρία να μας βλάψουν. Όπως ένα «στημένο» ψεύτικο σήμα στοχεύει στο να στηθεί μια ενέδρα στους αστυνομικούς που συγκλίνουν στο σημείο, έτσι αντίστοιχα κι ένας ύποπτος που τρέχει μπορεί να οδηγήσει τους αστυνομικούς, οι οποίοι τον καταδιώκουν, σε μια προσχεδιασμένη ενέδρα.
8. Έχει ο ύποπτος τη δυνατότητα να στήσει μια πρόχειρη και βιαστική ενέδρα στους αστυνομικούς;
Εκτός από την περίπτωση της σχεδιασμένης ένοπλης ενέδρας, υπάρχει και αυτή της ευκαιριακής. Στην Ελλάδα δυστυχώς (και μόνο από το έτος 1990 και μετά), έχουμε τουλάχιστον 5 νεκρούς αστυνομικούς από ευκαιριακές ενέδρες κακοποιών, οι οποίοι καταδιώκονταν πεζοί.
Ένα πρόσφατο δραματικό περιστατικό ευκαιριακής ένοπλης ενέδρας πεζού δράστη που καταδιωκόταν από αστυνομικό, αφορά τον θανατηφόρο τραυματισμό του Αρχιφύλακα ΣΠΑΝΟΥΔΑΚΗ Μιχαήλ τον Μάρτιο του 2009 στη Νίκαια. Ο αστυνομικός, παρά το γεγονός ότι βρισκόταν εκτός υπηρεσίας, εντόπισε και καταδίωξε πεζός έναν ληστή, ο οποίος ενέδρευσε και τον εκτέλεσε. Ο Αρχιφύλακας ΣΠΑΝΟΥΔΑΚΗΣ δεν κατάφερε να χρησιμοποιήσει το ατομικό του όπλο για να αμυνθεί.
9. Υπάρχουν άλλοι ύποπτοι στην περιοχή για να συνδράμουν τον καταδιωκόμενο, τους οποίους δεν έχουν αντιληφθεί οι αστυνομικοί (+1);
Σε περιοχές με υψηλή εγκληματικότητα, όπου συνυπάρχουν πολλοί παραβατικοί, έχουν καταγραφεί περιστατικά όπου τρίτα άτομα, είτε εμπλεκόμενα, είτε μη εμπλεκόμενα στην καταδίωξη, επιτέθηκαν στους αστυνομικούς που καταδίωκαν κάποιον ύποπτο. Ένα τέτοιο περιστατικό έχω βιώσει και εγώ προσωπικά, ως νεαρός συνοδός περιπολικού της Άμεσης Δράσης Αττικής, στη συμβολή των οδών Σοφοκλέους και Μενάνδρου, ευτυχώς με αίσιο τέλος λόγω της άμεσης συνδρομής συναδέλφων, οι οποίοι μέσω των διαβιβάσεών μου κατάφεραν να με εντοπίσουν έγκαιρα.
10. Αποτελεί ο ύποπτος άμεση απειλή για τρίτους;
Υπάρχουν άνθρωποι που σε περίπτωση καταδίωξής τους, οι ενέργειές τους δε θα στραφούν μόνο ενάντια των αστυνομικών, αλλά και ενάντια τρίτων, αθώων πολιτών. Είναι οι “high risk” ύποπτοι, οι οποίοι είναι ικανοί να κάνουν κυριολεκτικά τα πάντα με σκοπό να διαφύγουν, χωρίς να έχουν ενδοιασμούς στο να βάλουν σε άμεσο κίνδυνο τρίτους. Έχουν καταγραφεί και στην Ελλάδα αρκετές περιπτώσεις όπου καταδιωκόμενοι κακοποιοί προέβησαν σε ομηρίες, «πειρατείες» διερχομένων οχημάτων κλπ.
Η αστυνομική πεζή καταδίωξη είναι μια πολύ δυναμική, οριακή κι επικίνδυνη κατάσταση που μπορεί να αλλάξει ξαφνικά και αναπάντεχα, με αποτέλεσμα να επιφέρει άμεσα δραματικές συνέπειες τόσο στους εμπλεκόμενους, όσο και σε τρίτους. Πολλές φορές, ειδικά οι νεαρότεροι αστυνομικοί, αλλά και τυχόν μεγαλύτεροι σε ηλικία με όχι τόσο μεγάλη εμπειρία, δε μπορούν να εντοπίσουν και να συνειδητοποιήσουν αυτούς τους κινδύνους. Υπάρχουν δύο σημεία-κλειδιά στο τακτικό επίπεδο της πεζής καταδίωξης. Το πρώτο είναι το λεγόμενο κενό αντίδρασης (reactionary gap), δηλαδή η αναπόφευκτη (αρχικά τουλάχιστον) απόσταση μεταξύ αστυνομικών και υπόπτου. Το δεύτερο είναι η απόρροια του πρώτου, δηλαδή ο χρόνος αντίδρασης (reactionary time). Και οι δύο αυτοί τακτικοί παράγοντες μπορούν να λειτουργήσουν τόσο υπέρ, όσο και κατά των αστυνομικών. Από τη μία οι αστυνομικοί μπορούν να εκμεταλλευθούν αυτήν την υφιστάμενη απόσταση και τον χρόνο για να αντιδράσουν, αναπροσαρμοζόμενοι στην οποιαδήποτε αλλαγή της συμπεριφοράς του υπόπτου ή/και της δεδομένης επιχει-ρησιακής κατάστασης, από την άλλη όμως μπορεί ο ύποπτος να εκμεταλλευτεί την απόσταση και τον χρόνο που έχει «χτίσει» ως διαφορά με τους αστυνομικούς για να ενεδρεύσει και να τους εμπλέξει σε άοπλη ή ένοπλη μάχη, επενδύοντας στο σιωπηλό πλεονέκτημα: Το στοιχείο του αιφνιδιασμού. Στο Β΄ μέρος του παρόντος άρθρου, θα υπάρξει εκτενέστερη αναφορά στις ενέδρες των καταδιωκόμενων υπόπτων, αλλά και στα αντίμετρα που μπορούν να λάβουν οι αστυνομικοί για να τις αποφύγουν.
Κάθε ύποπτος που τρέχει για να διαφύγει από αστυνομικούς, δείχνει ξεκάθαρα την πρόθεσή του να τους αντισταθεί έστω και παθητικά. Από τη μεριά των αστυνομικών, η συμπεριφορά αυτή πρέπει να λαμβάνεται ως ξεκάθαρη ένδειξη κινδύνου. Ανεξαρτήτως από το αν αυτός ο άνθρωπος έχει διαπράξει ή διαπράττει κάποιο σοβαρό αδίκημα, ή από το αν τρέχει για μια σειρά άλλων λόγων που μόνο εκείνος μπορεί να γνωρίζει, ένα πράγμα έχει καταστήσει σαφές με τη συμπεριφορά του… Την πρόθεσή του ν’ αντιδράσει στον επικείμενο έλεγχο. Η αντίδραση αυτή μπορεί να κυμαίνεται από την «απλή» απείθεια που δια-πράττει τρεπόμενος σε φυγή, μέχρι την κλιμάκωσή της σε μια βίαιη ένοπλη ή άοπλη αντιπαράθεση σώμα με σώμα, στο τέλος της καταδίωξης, στην οποία οι αστυνομικοί πρέπει να είμαστε σε θέση ν’ ανταπεξέλθουμε τόσο σε διανοητικό επίπεδο, όσο σε τακτικό/επιχειρησιακό επίπεδο, αλλά και σε επίπεδο φυσικής κατάστασης.
Βιβλιογραφία
– Πηγές:
- Apprehending Fleeing Suspects: Tactics and Perimeter Containment, του Jack Schonely
- Advanced Patrol Tactics: Skills for today’s street cop, του Michael Rayburn
- Patrol Operations & Enforcement Tactics, των George Payton & Mike Amaral
- The Tactical Edge, του Charles Remsberg - Street Survival, του Charles Remsberg
- Αστυνομικός νεκρός από σφαίρες ληστή, του Γιάννη Σουλιώτη, «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ»