Παράκαμψη προς το κυρίως περιεχόμενο
Εικόνα
08:03 | 02/12/2014

 

Η ιστορία της χρήσης των χημικών όπλων ξεκινά από την Αρχαιότητα και τον Ά Παγκόσμιο Πόλεμο, για να φτάσει στους πολέμους της Μέσης Ανατολής και τον 21ο αιώνα. Η χρήση των χημικών όπλων δεν είναι κάτι καινούργιο, όπως φαντάζονται πολλοί εξαιτίας της σχετικά πρόσφατης εμφάνισής τους στην Συρία, ούτε τόσο παλιό όπως πιστεύουν κάποιοι που έχουν διαβάσει για τον Ά Παγκόσμιο Πόλεμο. Για την ακρίβεια η χρήση τέτοιων όπλων είναι παλαιότατη και έχει γίνει πριν από 2500 χρόνια και ίσως ακόμη πρωτύτερα.

 

Γράφει ο Ιωάννης Κωνσταντόπουλος*

Καταγεγραμμένα γεγονότα υπάρχουν πολλά. Το 600 π.Χ., οι Αθηναίοι έριχναν δηλητήρια στα πηγάδια ποσίμου νερού των Σπαρτιατών, οι οποίοι λίγο αργότερα εκσφενδόνιζαν καιγόμενο θειάφι πάνω από τα Μακρά τείχη των Αθηνών, ελπίζοντας να διασπάσουν την άμυνά της με τοξικό καπνό. Ο Τζένγκις Χαν γύρω στο 1200 μ.Χ., χρησιμοποίησε επανειλημμένος το ίδιο στρατήγημα, εκσφενδονίζοντας καιγόμενο θειάφι εναντίον των πόλεων που πολιορκούσε. Ανά τους αιώνες πολλοί στρατοί έβαζαν δηλητήριο στα βέλη τους για να τα κάνουν πιο θανάσιμα. Αλλά χρειάστηκε να φτάσουμε στον 19ο και 20ο αιώνα ώστε η ανθρωπότητα να καταφέρει να αναπτύξει τοξίνες και δηλητηριώδη αέρια με απίστευτη φονικότατα, όπως τα αέρια: μουστάρδας, χλωρίου, και σαρίν (sarin nerve gas). Πριν ακόμα αυτά τα αέρια χρησιμοποιηθούν σε πόλεμο, δημιουργήθηκε φόβος και αποστροφή για αυτά, από τις κοινωνίες της εποχής. 

 

Τι κάνει όμως τα χημικά όπλα να ξεχωρίζουν, τι στιγμή που σφαίρες, βόμβες και πύραυλοι κάνουν ακριβώς την ίδια δουλειά, μερικές φορές ίσως και με καλύτερο ποσοστό επιτυχίας; Ο στόχος του πολέμου είναι η εξόντωση του αντιπάλου με αποτελεσματικό τρόπο, και τα προαναφερθέντα όπλα έκαναν και κάνουν ακριβώς αυτό, ειδικά όταν εξαπολύονται σε κατοικημένες περιοχές. Όμως τα χημικά όπλα ξεχωρίζουν από τα άλλα και προκαλούν τόσα αρνητικά συναισθήματα, επειδή είναι λίγο-πολύ αόρατα και τα θύματα τους συχνά υποφέρουν από έναν αργό και φρικτό θάνατο. ''Το ταμπού των χημικών όπλων φαίνεται να προέρχεται από την φυσική απέχθεια του ανθρώπου στις δηλητηριώδεις ουσίες'', λέει ο Jonathan Tucker, συγγραφέας βιβλίου για την ιστορία της χρήσης των χημικών όπλων. Ο Tucker συμπληρώνει πως τα ανεπτυγμένα και ισχυρά στρατιωτικά κράτη, θεωρούν τέτοια όπλα σαν όργανα δειλών και την χρήση τους σαν ασέβεια, - και σαν ''τον ύπουλο τρόπο των αδυνάτων να νικήσουν τους ισχυρούς, χωρίς μάχη.''

 

Όσο τα κράτη γίνονταν ικανά να παράγουν μεγάλες ποσότητες δηλητηριωδών χημικών, τόσο γινόταν προσπάθεια να απαγορευτεί η χρήση τους για στρατιωτικές επιχειρήσεις. Το 1874, τα ευρωπαϊκά κράτη που παραβρέθηκαν στο συνέδριο των Βρυξελλών (Brussels Convention) για τους κανόνες του πολέμου, απεύθυναν κάλεσμα για την απαγόρευση της χρήσης δηλητηριωδών όπλων στον πόλεμο, χωρίς όμως να έχει δεσμευτικό χαρακτήρα. Το 1899, τα μεγάλα δυτικοευρωπαϊκά έθνη που συμμετείχαν στο Συνέδριο ειρήνης στην Χάγη (Hague Peace Conference), πήγαν λίγο πιο πέρα, εγκρίνοντας μια συμφωνία που απαγόρευε την εκτόξευση βλημάτων ''με μοναδικό σκοπό την διάχυση ασφυξιογόνων και επιβλαβών αερίων.'' Η απαγόρευση δεν κράτησε για πολύ. 

Ο Ά Παγκόσμιος Πόλεμος που ακολούθησε άλλαξε την κατάσταση. Στις 22 Απριλίου 1915 η Γερμανία επιτέθηκε με αέριο χλωρίου στα συμμαχικά στρατεύματα έξω από το Ypres του Βελγίου. Ήταν η πρώτη φορά που θανατηφόρα αέρια χρησιμοποιούνταν σε μεγάλη κλίμακα σε έναν πόλεμο της βιομηχανικής εποχής. ''Ξαφνικά είδαμε... αυτό το πορτοκαλί τοίχο που κινούνταν σιγά προς τις γραμμές μας,'' αφηγείται ο Archibald James των Royal Flying Corps. ''Δεν είχαμε ιδέα τι ήταν.'' Γάλλοι στρατιώτες που τυλίχθηκαν από το αέριο, άρχισαν να πνίγονται. Πολλοί έκαναν το λάθος να βρουν καταφύγιο χαμηλά στα χαρακώματα τους όπου το αέριο - βαρύτερο από τον αέρα - συγκεντρώθηκε σαν ένα φονικό σύννεφο. Όταν τελείωσαν όλα, οι Συμμαχικές γραμμές ''ήταν ολοκληρωτικά καλυμμένες από πτώματα στρατιωτών που εισέπνευσαν τα αέρια. Θα πρέπει να ήταν πάνω από 1000'', λέει ο Βρετανός στρατιώτης Lendon Payne. Οι Σύμμαχοι, βλέποντας πόσο αποτελεσματικά μπορούσαν να είναι τα δηλητηριώδη αέρια, άρχισαν και εκείνοι να τα χρησιμοποιούν. Και οι δυο αντιμαχόμενες πλευρές προχώρησαν στην χρήση φωσγένιου (χλωριούχο καρβονύλιο/carbonyl dichloride) που προκαλεί ασφυξία (choking agent) και αέριο μουστάρδας που προκαλεί εγκαύματα και φλύκταινες/φουσκάλες.

 

Μέχρι το τέλος του Μεγάλου Πολέμου (που έχει χαρακτηριστεί από ιστορικούς ως ''ο πόλεμος των χημικών''/''the chemists war'') πάνω από 90.000 στρατιώτες σκοτώθηκαν από την χρήση αυτών των δηλητηριωδών αερίων, πολλοί από αυτούς αφήνοντας την τελευταία τους πνοή μετά από ημέρες ή εβδομάδες αγωνίας. Επίσης πάνω από 1.000.000 τραυματίστηκαν, πολλοί από αυτούς τυφλώθηκαν από την χρήση τοξικών αερίων. Αυτή η φρίκη του πολέμου οδήγησε στην δημιουργία της Κοινωνίας των Εθνών (League of Nations) δηλαδή έναν πρώιμο ΟΗΕ που σκοπό είχε την αποτροπή των πολέμων. Το 1925 η Κοινωνία των Εθνών συνέταξε το Πρωτόκολλο της Γενεύης (Geneva Protocol) που απαγόρευε την χρήση των χημικών όπλων σε πολεμικές επιχειρήσεις και διακηρύττοντας ότι η χρήση τους ''έχει δικαίως καταδικαστεί από την κοινή γνώμη του πολιτισμένου κόσμου'' Τα περισσότερα έθνη του πλανήτη το έχουν υπογράψει (με τις ΗΠΑ να το υπογράφουν μόλις το 1975)!

 

Το Πρωτόκολλο δεν τερμάτισε την χρήση τους, όμως την στιγμάτισε με επιτυχία έτσι ώστε από τότε μόνο κράτη παρίες να τα έχουν χρησιμοποιήσει. Ακόμα και οι Ναζί, που χρησιμοποίησαν αέρια για να εξολοθρεύσουν μαζικά όσους δεν ανήκαν στην Αρεία φυλή στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, ποτέ δεν τόλμησαν να χρησιμοποιήσουν τοξικά χημικά αέρια στο πεδίο της μάχης. Πάντως το Πρωτόκολλο της Γενεύης απέκλεισε μόνο την χρήση τέτοιων όπλων για πολεμική δραστηριότητα και δεν απαγόρευσε στις χώρες που το υπέγραψαν να τα παράγουν και να τα αποθηκεύουν. Σε αυτές τις χώρες συμπεριλαμβάνονταν και οι δυο υπερδυνάμεις (ΗΠΑ, ΕΣΣΔ), οι οποίες παρήγαγαν και αποθήκευαν τεράστιες ποσότητες για δεκαετίες, ώστε να διαθέτουν ικανοποιητική δυνατότητα αποτροπής. Μόνο μετά την λήξη του Ψυχρού Πολέμου οι ΗΠΑ και η ΕΣΣΔ υπέγραψαν συνθήκη για τα χημικά όπλα και σιγά-σιγά ξεκίνησαν να καταστρέφουν τα μεγάλα αποθέματά τους.

 

Η υποκρισία των υπερδυνάμεων και κυρίως των ΗΠΑ, φαίνεται στους πολέμους της Μέσης Ανατολής και πιο συγκεκριμένα στο γεγονός ότι ενίσχυε τον δικτάτορα του Ιράκ Σαντάμ Χουσεΐν στον μακροχρόνιο πόλεμο του ενάντια στο Ιράν την δεκαετία του '80, ακόμα και μετά τις επανειλημμένες χρήσεις χημικών όπλων από τις Ιρακινές ένοπλες δυνάμεις. Το Ιράκ χρησιμοποίησε αέριο μουστάρδας εναντίον του Ιράν το 1983, με την σιωπηρή έγκριση του Πρόεδρου Ρόναλντ Ρήγκαν. Σε πρόσφατη δημοσίευσή του, το περιοδικό Foreign Policy υποστήριξε ότι το 1987 οι ΗΠΑ έδωσαν στον Σαντάμ πληροφορίες ότι οι Ιρανοί αφού βρήκαν κενό στην γραμμή άμυνας του Ιράκ, ετοιμάζονταν να εισβάλουν στο εσωτερικό της χώρας. ''Μια Ιρανική νίκη είναι κάτι απαράδεκτο'', έλεγε ο Πρόεδρος Ρήγκαν, γράφει μια έκθεση των Αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών. Ανταποκρινόμενοι στην προειδοποίηση των ΗΠΑ, οι Ιρακινοί εξαπέλυσαν επαναλαμβανόμενες επιθέσεις εναντίον του Ιρανικού στρατού με αέριο σαρίν, σκοτώνοντας 20.000 και τραυματίζοντας πολλές χιλιάδες άλλους. Ο απόστρατος συνταγματάρχης της Αμερικανικής αεροπορίας Rick Francona, που ήταν ακόλουθος άμυνας στην πρεσβεία των ΗΠΑ στην Βαγδάτη το 1988, δήλωσε στο Foreign Policy ότι η κυβέρνηση της Αμερικής επέλεξε να αγνοήσει την χρήση χημικών οπλών από τον Σαντάμ. ''Οι Ιρακινοί ποτέ δεν μας είπαν ότι σκόπευαν να κάνουν χρήση χημικών, αλλά δεν χρειαζόταν, το γνωρίζαμε ήδη'', είπε ο Francona.

Αργότερα, μετά τον πρώτο Πόλεμο του Κόλπου, ο Σαντάμ ξαναχρησιμοποίησε χημικά αέρια (αυτή την φορά το σαρίν) εξοντώνοντας αρκετές χιλιάδες Κούρδους, καταπνίγοντας έτσι την εξέγερσή τους στο Βόρειο Ιράκ (Ιρακινό Κουρδιστάν). Οι Αμερικανοί που είχαν επιτεθεί με χιλιάδες στρατό εναντίον του Σαντάμ Χουσεΐν λίγο καιρό πριν, έβλεπαν την σφαγή των Κούρδων χωρίς να κάνουν απολύτως τίποτα για να την σταματήσουν, αφήνοντας τους αβοήθητους. Πηγαίνοντας σε μια άλλη Μεσανατολική χώρα, την Συρία, η χώρα ξεκίνησε να αποθηκεύει χημικά όπλα τη δεκαετία του '70 και του '80, αφότου έχασε τρεις συνεχείς πολέμους με το Ισραήλ. Το Συριακό καθεστώς είδε τα χημικά όπλα σαν το πυρηνικό όπλο των φτωχών και σαν την τελευταία γραμμή άμυνας απέναντι στην στρατιωτική υπεροχή του Ισραήλ, καθώς και ως αντίβαρο στο πυρηνικό του οπλοστάσιο. Αναφορές μυστικών υπηρεσιών αναφέρουν ότι η Συρία είχε κατά το παρελθόν αποθηκεύσει 1000 τόνους χημικών όπλων διασκορπισμένους σε 50 εγκαταστάσεις.

 

Η σχετικά πρόσφατη χρήση χημικών όπλων στον Συριακό εμφύλιο, ίσως η πρώτη επιβεβαιωμένη κατά τον 21ο αιώνα (συνέβη το 2013) και στοίχισε την ζωή σε πάνω από χίλιους ανθρώπους, μεταξύ των οποίων και πολλά παιδιά, προκαλώντας διεθνή κατακραυγή (χωρίς όμως να έχει ακόμα και σήμερα εξακριβωθεί εάν έγινε από τις δυνάμεις του Πρόεδρου Άσαντ!), ήταν η αφορμή που οι Αμερικανοί έψαχναν ώστε να αποπειραθούν να χτυπήσουν τις Συριακές ένοπλες δυνάμεις, την στιγμή που περνούσαν στην αντεπίθεση έναντι των ισλαμιστών ανταρτών. Οι ΗΠΑ έτσι θα εμπλέκονταν άμεσα στον Συριακό εμφύλιο, που τα τελευταία τέσσερα χρόνια έχει καταστρέψει ολοσχερώς την χώρα, με σκοπό να βοηθήσουν τους ισλαμιστές και να ανατρέψουν τον Σύριο Πρόεδρο, όμως τελικά τους σταμάτησαν επιτυχώς οι Ρώσοι.

 

Με την συμφωνία Ρωσίας-ΗΠΑ, που προέκυψε από την διπλωματική διελκυστίνδα που προηγήθηκε, αποφασίστηκε: η ματαίωση της Αμερικανικής επίθεσης κατά των δυνάμεων του Άσαντ και η καταστροφή του χημικού οπλοστασίου της Δαμασκού (το τελευταίο είναι κάτι που σίγουρα ευχαριστεί το Ισραήλ, αφού πλέον δεν θα χρειάζεται να ανησυχεί για τυχόν χρήση τους εναντίον του, από το Συριακό καθεστώς). Η καταστροφή τον χημικών αποθεμάτων, τελικά ολοκληρώθηκε με το τέλος του καλοκαιριού του 2014, στα διεθνή ύδατα της Μεσογείου, πάνω στο πολεμικό πλοίο USS Cape Ray, που είχε διαμορφωθεί ειδικά για την συγκεκριμένη διαδικασία. Καταστράφηκαν περίπου 600 τόνοι στοιχείων, που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή των ιδιαίτερα τοξικών αερίων σαρίν και μουστάρδας, όπως ανακοίνωσε το Αμερικανικό Πεντάγωνο, ενώ η Συρία έχει παραδώσει συνολικά 1.300 τόνους χημικών παραγόντων. Αυτά στο πλαίσιο της προσχώρησης της Συρίας στη Σύμβαση για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων τον Οκτώβριο του 2013, ως μέρος της Αμερικανο-ρωσικής συμφωνίας. Την επιχείρηση καταστροφής των χημικών του Συριακού καθεστώτος, επόπτευσε ο διεθνής Οργανισμός για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων (OPCW). 

 

Όμως ο εφιάλτης της χρήσης χημικών όπλων στην Μέση Ανατολή δεν φαίνεται να έχει τέλος, αφού μετά την ανάδυση στις τάξεις των ισλαμιστών του ακραίου ISIS (που ονομάζεται τώρα Ισλαμικό Κράτος και σήμερα κυριαρχεί στο Ιράκ και την Συρία, έχοντας σχεδόν απορροφήσει τους υπόλοιπους εξτρεμιστές Σουνίτες) έγιναν διάφορες περίεργες επιθέσεις εναντίον Συριακών καθεστωτικών και Ιρακινών κυβερνητικών δυνάμεων. Οι Κούρδοι που μάχονται τους μαχητές του ISIS υπερασπιζόμενοι την πόλη Kobani (μια πόλη 45.000 κατοίκων στο βόρειο τμήμα της Συρίας, που βρίσκεται στα σύνορα με την Τουρκία), ισχυρίζονται ότι το εξτρεμιστικό Σουνιτικό μόρφωμα μπορεί να χρησιμοποίησε κατά τα τέλη του περασμένου Οκτωβρίου, ένα (μη αναγνωρισμένο ακόμα) χημικό όπλο. Αυτές οι ανησυχητικές αναφορές, που παρουσιάζουν ασθενείς με συμπτώματα χημικής επίθεσης, γίνονται από αξιωματούχους και τους λίγους γιατρούς που εξακολουθούν να εργάζονται στην πολιορκημένη πόλη της Συρίας. Ακόμη Ιρακινοί αξιωματούχοι είπαν ότι 11 αστυνομικοί δηλητηριάστηκαν με αέριο χλωρίου (chlorine gas) τον περασμένο Σεπτέμβριο, όταν μαχητές του ISIS το χρησιμοποίησαν για να επιτεθούν στην Ιρακινή πόλη Duluiya. Όλοι οι αστυνομικοί ευτυχώς επέζησαν.

 

Οι εφημερίδες Guardian και New York Times, γράφουν πως ενδέχεται πλέον το ISIS να έχει αποκτήσει παλαιά αποθέματα χημικών όπλων, τα οποία κατασχέθηκαν από Ιρακινές στρατιωτικές βάσεις όπου είχαν αποθηκευθεί. Τον περασμένο Ιούνιο, το ISIS πήρε τον έλεγχο του, ένα εκτεταμένο συγκρότημα κτηρίων που κάποτε ήταν η καρδιά του προγράμματος χημικών όπλων του Σαντάμ Χουσεΐν, γνωστό ως Al-Muthanna State Establishment. Εκεί ή ακόμα και αλλού, μπορεί να βρήκαν χημικά όπλα θαμμένα ή εγκαταλελειμμένα, τα οποία δεν είχαν καταστραφεί από τις κατοχικές δυνάμεις των ΗΠΑ ή τον Ιρακινό στρατό. Τελικά το ISIS είναι τόσο ανεξέλεγκτο, που οι Αμερικανοί, κάνοντας στροφή 180 μοιρών, αρχίσαν να το χτυπούν με αεροπορικούς βομβαρδισμούς σε Ιράκ και Συρία (καταλήγοντας να υποστηρίζουν έμμεσα το Συριακό καθεστώς που πριν μερικούς μήνες προσπαθούσαν να ανατρέψουν!). Συνάγεται λοιπόν ότι ο τρόμος των χημικών όπλων, εκατό περίπου χρόνια από τότε που χρησιμοποιήθηκαν σε μαζική κλίμακα, θα συνεχίσει να στοιχειώνει την ανθρωπότητα και τον 21ο αιώνα!

 

Πηγές: 
. περιοδικό The Week, The History of Chemical Warfare, τεύχος 634 - σελ 13, volume 13, Σεπτέμβριος 2013.
. περιοδικό Foreign Policy, Exclusive: CIA Files Prove America Helped Saddam as He Gassed Iran The U.S. knew Hussein was launching some of the worst chemical attacks in history -- and still gave him a hand, 26 Αυγούστου 2013, (link)http://www.foreignpolicy.com/articles/2013/08/25/secret_cia_files_prove_america_helped_saddam_as_he_gassed_iran 
. ειδησεογραφική ιστοσελίδα ΣΚΑΙ.gr, Ολοκληρώθηκε στη Μεσόγειο η καταστροφή των πιο επικίνδυνων συριακών χημικών, 19 Αυγούστου 2014, (link) http://www.skai.gr/news/world/article/263950/oloklirothike-sti-mesogeio-i-katastrofi-ton-pio-epikindunon-suriakon-himikon/ 
. εφημερίδα Guardian,  Kurds fear Isis use of chemical weapon in Kobani, 24 Οκτωβρίου 2014, (link)http://www.theguardian.com/world/2014/oct/24/kurds-fear-isis-chemical-weapon-kobani

Policenet.gr © | 2024 Όροι Χρήσης.
developed by Pixelthis