Γράφει ο Νικόλαος Γεωργιτσόπουλος*
Στην Ελλάδα με αφορμή τη συζήτηση που έχει ξεκινήσει μετά την έφοδο της αστυνομίας σε παράνομη κατάληψη στο Κουκάκι στην Αθήνα (εδώ), επαναφέρεται μετά από τη παρέμβαση συνδικαλιστικού σωματείου των Αστυνομικών Θεσσαλονίκης (εδώ), το ζήτημα της υιοθέτησης ενός προγράμματος φορητών καμερών (Body Worn Cameras) από την Ελληνική Αστυνομία με σκοπό την διασφάλιση της διαφάνειας και της ακεραιότητας της αστυνομικής δράσης.
Η αφορμή για την εκτεταμένη υιοθέτηση ενός προγράμματος φορητών καμερών (PoliceBodyWornCamera) σε όλες τις αστυνομικές Υπηρεσίες των ΗΠΑ, ξεκίνησε το 2014 μετά από ένα περιστατικό, στη πόλη Ferguson της Πολιτείας Μισούρι, κατά το οποίο ένας αστυνομικός πυροβόλησε τον 18χρόνο αφροαμερικανό Michael Brown, ο οποίος έμοιαζε στη περιγραφή με έναν ύποπτο ληστείας. Τα εκτεταμένα επεισόδια, μετά το θάνατο του, που ακολούθησαν στη περιοχή διατάραξαν τότε σημαντικά την κοινωνικοοικονομική ζωή του τόπου για αρκετό χρονικό διάστημα. Από τότε πολλές αστυνομικές Υπηρεσίες των ΗΠΑ ξεκίνησαν προγράμματα υιοθέτησης αυτής της τεχνολογίας. Η εφαρμογή ενός τέτοιου προγράμματος εξοπλισμού της αστυνομίας με φορητές κάμερες, είχε αργότερα και τη υποστήριξη του πρώην Προέδρου των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα (εδώ).
Με την κάμερα που φέρει ο αστυνομικός (που είναι μία μικρή συσκευή ή οποία μπορεί να καταγράφει εικόνα και ήχο), καταγράφεται η αλληλεπίδραση και η επαφή ενός αστυνομικού ή ενός φύλακα ασφάλειας με κάποιο πολίτη, θύμα ή δράστη ενός εγκλήματος. Το βίντεο και ο ήχος που καταγράφεται από τις φορητές κάμερες χρησιμοποιείται, προκειμένου να παρέχει διαφάνεια στη σχέση μεταξύ της Αστυνομίας και της κοινωνίας των πολιτών.
Η χρήση της τεχνολογίας αυτής διαρκώς υιοθετείται και εξαπλώνεται από ολοένα και περισσότερες αρχές επιβολής του νόμου ανά στο κόσμο. Σε άλλες χώρες του εξωτερικού όπως η Αγγλία, οι φορητές κάμερες έχουν επεκταθεί και σε άλλα επαγγέλματα τα οποία περιλαμβάνουν αλληλεπίδραση με πολίτες όπως το προσωπικό σιδηροδρόμων με σκοπό την μείωση περιστατικών βίας σε βάρος τους κλπ.
Η παρακολούθηση και η καταγραφή της διεπαφής των οργάνων επιβολής του νόμου με τον πολίτη φημίζεται ως μέσο λογοδοσίας και είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος μείωσης της βίας, των διακρίσεων ή της διαφθοράς. Τα αντιληπτά ευρέως οφέλη της χρήσης τέτοιας τεχνολογίας καμερών περιλαμβάνουν από τη βελτίωση της συμπεριφοράς πολίτη και αστυνομικού, την αύξηση της λογοδοσίας των αστυνομικών και τη διαφάνεια της αστυνομική δράσης, μείωση περιστατικών χρήσης αστυνομικής βίας, μείωση περιστατικών διαφθοράς των αστυνομικών, μείωση καταγγελιών των πολιτών καθώς και μείωση των καταγγελιών σε βάρος της αστυνομίας.
Οι συζητήσεις και η κριτική όσων αφορά τα μειονεκτήματα αυτής της τεχνολογίας είναι ακόμα λιγότερες, επικεντρώνεται συχνά, κυρίως στις ανησυχίες των πολιτών σχετικά με τη παραβίαση της ιδιωτικής τους ζωής, την επιφυλακτικότητα ως προς τον τρόπο δράσης των αστυνομικών από τους επικεφαλής και ανώτερους αξιωματικούς σχετικά με την εξέταση και τη παρακολούθηση του βίντεο σε μεταγενέστερο χρόνο, τις ανησυχίες των συνδικαλιστικών σωματείων των αστυνομικών σχετικά με τις αλλαγές στις συνθήκες εργασίας των αστυνομικών, καθώς επίσης και ανησυχίες σχετικά με το κόστος και τους πόρους που απαιτούνται για την εξασφάλιση λειτουργίας αυτής της τεχνολογίας.
Οι κάμερες που φέρονται από αστυνομικούς εν ώρα υπηρεσίας (BWC) εκπληρώνουν τρεις κύριους αλληλένδετους στόχους, (Coudert et al., 2015): «Πρώτον, αναμένεται να αυξήσουν τη διαφάνεια της αστυνομικής δράσης με την τεκμηρίωση των γεγονότων που μπορεί να εμπλακούν οι αστυνομικοί. Αυτή η τεκμηρίωση, μέσω της καταγραφής του βίντεο θα χρησιμεύσει ως αξιόπιστη πηγή απόδειξης των όποιων αλληλεπιδράσεων μεταξύ της αστυνομίας και των πολιτών. Δεύτερον, εκθέτοντας την κακή και καλή συμπεριφορά, ελπίζεται ότι θα αποτρέψουν την (εσφαλμένη!) χρήση βίας και διακρίσεων από τους αστυνομικούς ή τη βίαιη συμπεριφορά των πολιτών κατά της αστυνομίας. Τέλος, λόγω αυτού του αποτρεπτικού αποτελέσματος, οι κάμερες αναμένεται να βελτιώσουν την αστυνόμευση και να αποκαταστήσουν την εμπιστοσύνη της κοινωνίας των πολιτών στη δράση των αστυνομικών δυνάμεων.»
Οι φορητές κάμερες μπορεί να έχουν τόσο κατασταλτικό όσο και προληπτικό χαρακτήρα. Ο πρωταρχικός τους ρόλος είναι κατασταλτικού χαρακτήρα, με την εξής έννοια: μέσα από την καταγραφή βίντεο και ήχου, οι συσκευές αυτές που φέρουν οι αστυνομικοί, καταγράφουν και αποθηκεύουν εικόνα και ήχο. Επομένως είναι εύκολο μέσα από το βίντεο να ανακληθεί η οποία αλληλεπίδραση, παρατηρήσεις ή άλλες συμπεριφορές που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να αντληθούν χρήσιμα στοιχεία που μπορεί να χρησιμεύσουν στην αντιμετώπιση του εγκλήματος, την εκπαίδευση των αστυνομικών ακόμα και ως αποδεικτικά στοιχεία σε μια ενδεχόμενη ποινική ή πειθαρχική δίκη ή ακόμα και για την επίσημη επικοινωνιακή πολιτική της αστυνομίας σε ανταπόδειξη τυχόν ψευδών κατηγοριών εναντίον της.
Απόρροια του κατασταλτικού χαρακτήρα που αναφέρθηκε, είναι η προληπτική δράση τους. Ειδικότερα, έχουν προληπτικό χαρακτήρα γιατί αναμένεται να λειτουργήσουν ως παράγοντας πρόληψης και βελτίωσης της όποιας κακής και εσφαλμένης συμπεριφοράς τόσο από τη πλευρά των πολιτών όσο και από τη πλευρά των αστυνομικών, γνωρίζοντας όλες οι πλευρές (πολίτες και αστυνομικοί) αυτό που αναφέρθηκε προηγουμένως. Δηλαδή τις δυνατότητες αξιοποίησης που παρέχει η εικόνα και ο ήχος που καταγράφουν οι φορητές κάμερες που φέρουν οι αστυνομικοί.
Με ένα δημοσίευμα από το Μάιο του 2018 από το Λούισβιλ στο Κεντάκι των ΗΠΑ γίνεται λόγος για δύο αστυνομικούς που ήταν εφοδιασμένοι κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας τους με αυτή τη τεχνολογία και αναφέρεται ο θανάσιμος τραυματισμός ενός ανθρώπου. Το βιντεοληπτικό υλικό από τις φορητές κάμερες που έφεραν οι αστυνομικοί κατά τη διάρκεια αυτού του περιστατικού δόθηκε στη δημοσιότητα (Associated Press, 2018). Όσον αφορά το συγκεκριμένο περιστατικό, μέσα από τα στιγμιότυπα που έχουν καταγραφεί από τις φορητές κάμερες που έφεραν οι αστυνομικοί γίνεται αντιληπτό πως οι αστυνομικοί έδωσαν την ευκαιρία και το χρονικό περιθώριο στον δράστη να παραδοθεί, γνωστοποιώντας την παρουσία τους μέσα στο χώρο, πριν ανέβουν στον επάνω όροφο του κτιρίου που είχε καταφύγει ο δράστης προκειμένου να κρυφτεί. Αντίθετα, ο δράστης επέλεξε τελικά να κρυφτεί και να παραμονεύει τους αστυνομικούς πίσω από τη σκάλα κατά την άνοδο τους και να τους επιτεθεί με αιχμηρό αντικείμενο αιφνιδιάζοντας τους στην κυριολεξία (Associated Press, 2018). Η απάντηση των αστυνομικών ήταν άμεση με τη χρήση των πυροβόλων όπλων τους. Μέσα από αυτό περιστατικό αποδεικνύεται πόσο χρήσιμες είναι οι φορητές κάμερες και πως ενισχύουν τη διαφάνεια της αστυνομικής δράσης σε παρόμοια περιστατικά.
Ο εφοδιασμός των αστυνομικών με φορητές κάμερες είναι μία απόφαση που σε κάθε χώρα που εφαρμόζεται λαμβάνεται από το ανώτατο επίπεδο διακυβέρνησης που υπάρχει είτε πρόκειται για κυβέρνηση της εκάστοτε χώρας είτε αφορά μικρό μέρος του κράτους σε μία συγκεκριμένη πολιτεία ή κρατίδιο. Προ αυτής της απόφασης για την καθολική εφαρμογή αυτής της τεχνολογίας χρειάζεται να έχει προηγηθεί ένα δοκιμαστικό στάδιο με τον εφοδιασμό ορισμένων αστυνομικών με φορητές κάμερες και τη διεξαγωγή μελετών και μετρήσεων για το αν επιφέρουν τα αποτελέσματα που αναμένεται (μείωση της βίας και από τις δύο πλευρές, διαφάνεια και ενίσχυση στις σχέσεις μεταξύ αστυνομίας και πολιτών).
Η απόφαση εφαρμογής αυτής της τεχνολογίας θα πρέπει να συνοδεύεται από αντίστοιχες νομοθετικές αλλαγές, κανονισμό χρήσης των καμερών αυτών, πότε θα είναι υποχρεωτικό να ενεργοποιούνται από τους αστυνομικούς, πολιτικές ορθής διαχείρισης και χρήσης των δεδομένων που καταγράφουν, εκπαίδευση των αστυνομικών στο χειρισμό και τη χρήση τους, ενημέρωση του κοινού και των αστυνομικών για το ρόλο που επιτελούν οι φορητές κάμερες, σημαντικές απαιτήσεις σε υλικούς και τεχνολογικούς πόρους άλλα και την απαραίτητη υλικοτεχνική υποστήριξη που απαιτείται για τη διαχείριση των δεδομένων που καταγράφονται για την υποστήριξη ενός τέτοιου προγράμματος, συμπεριλαμβανομένης της αποθήκευσης και της ανάκτησης των δεδομένων που θα καταγράφονται. Όλα αυτά θα πρέπει να δοκιμαστούν εκ νέου στο περιβάλλον εφαρμογής του προγράμματος της κάθε κοινωνίας της εκάστοτε χώρας που θα κληθεί ενδεχομένως να εφαρμόσει ένα τέτοιο πρόγραμμα, λαμβάνοντας υπόψη το νομοθετικό πλαίσιο και τις όποιες αλλαγές απαιτούνται για τη προστασία των προσωπικών δεδομένων σε συνδυασμό με το σκοπό που επιτελούν.
Καταλήγοντας η εικόνα και ο ήχος που καταγράφουν οι φορητές κάμερες που φέρουν οι αστυνομικοί και η δημοσιοποίηση αυτών δίνουν την ευκαιρία να αντιληφθούμε από πρώτο χέρι τι καλείται να αντιμετωπίσει ο σύγχρονος αστυνομικός κατά τη διάρκεια της βάρδιας του και πως μπορεί τον διασφαλίζουν (ή μη!) στο μέλλον σε μία ενδεχόμενη ποινική ή πειθαρχική δίωξη με βάση τις κρίσιμες αποφάσεις που θα κληθεί να πάρει σε κλάσματα δευτερολέπτου, ενδεχομένως για να σώσει την ζωή του ή κάποιου πολίτη.
Περισσότερα και πιο αναλυτικά για την τεχνολογία αυτή μπορείτε να διαβάσετε στα παρακάτω:
1. Αστυνομικοί εφοδιασμένοι με κάμερες εν ώρα υπηρεσίας: Μια βιβλιογραφική επισκόπηση: https://bit.ly/2Meu89Q
2. Φορητές κάμερες για τις αρχές και τις υπηρεσίες ασφάλειας – A’ μέρος: https://bit.ly/2MfRXOt
3. Φορητές κάμερες για τις αρχές και τις υπηρεσίες ασφάλειας – Β’ μέρος: https://bit.ly/2Siu8t4
4. Φορητές κάμερες για τις Αρχές ασφάλειας: https://bit.ly/2MfRH1X
5. 6ο Συνέδριο Security Project. Φορητές Κάμερες για τις Αρχές και τις Υπηρεσίες Ασφάλειας (Police Body Worn Cameras): Λογοδοσία, Ευκαιρίες & Κίνδυνοι: https://bit.ly/36VVKbL
6. Παρουσίαση της βιβλιογραφικής εργασία με θέμα «Αστυνομικές φορητές κάμερες: Λογοδοσία, Ευκαιρίες & Κίνδυνοι» στο 6ο Συνέδριο Security Project: https://bit.ly/2SiwKqS
7. Βιβλιογραφική εργασία με θέμα «Αστυνομικές φορητές κάμερες: Λογοδοσία, Ευκαιρίες & Κίνδυνοι» στο πλαίσιο του World Academic Expo (WAVE): https://bit.ly/2McNYSI
8. Φορητές Κάμερες για την Πυροσβεστική: https://www.fire.gr/?p=40028
*Ο Νικόλαος Φ. Γεωργιτσόπουλος είναι Αξιωματικός της Ελληνικής Αστυνομίας και μεταπτυχιακός φοιτητής στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών στη Δημόσια Ελεγκτική.
E-mail: [email protected]
(Πηγή Εικόνας: https://bit.ly/2PEMK51)