Γράφει ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης
Για την Ελλάδα ο 21ος αιώνας άρχισε και έλαμψε στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 2004. Το ίδιο και για την Αστυνομία.
Η παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008 και η ελληνική χρεοκοπία του 2010 έβαλαν φρένο στην ορμητική πορεία των αρχών του αιώνα.
Το ίδιο και για την Αστυνομία. Οι τελευταίες μεγάλες αλλαγές χρονολογούνται από την εποχή των Ολυμπιακών Αγώνων.
Μπορεί η Αστυνομία να φρενάρισε, αλλά η κοινωνία στην κρίση άλλαξε και σε πολλά επιτάχυνε. Γιατί η κλιματική αλλαγή, τα τεχνολογικά άλματα και η παγκοσμιοποίηση δεν περιμένουν.
Η σημερινή Ελλάδα έχει άλλες πόλεις, άλλες γειτονιές, νέες απαιτήσεις όπως στην ασφάλεια ή στα δικαιώματα, έχει να αντιμετωπίσει νέες μορφές εγκληματικότητας, όπως τις ξένες μαφίες ή τη βία ανηλίκων, ενώ τα μεταναστευτικά ρεύματα έχουν προσθέσει τη δική τους παρουσία στη χώρα και τα επακόλουθα ζητήματα ασφάλειας και διαχείρισης.
Επιπλέον η πανδημία φωτίζει ό,τι η «κανονικότητα» έκρυβε. Μικροί οργανωμένοι πληθυσμοί, «κλειστές» κοινωνίες που ζούσαν στο ημίφως του ενδιαφέροντος, βιώνοντας λάθρα, έρχονται στο προσκήνιο και συμμετέχουν σε νέα ζητήματα ασφάλειας ή εγκληματικότητας.
Η υστέρηση εκσυγχρονισμού στην Αστυνομία δεν είναι ειδικό, ούτε ελληνικό φαινόμενο. Από το σωφρονιστικό σύστημα και την απόδοση δικαιοσύνης έως την Αστυνομία και τα θεωρητικά ζητήματα ασφάλειας, προστασίας και διαχείρισης κρίσεων, το κράτος έχει μείνει πίσω σε όλη σχεδόν την Ευρώπη.
Ο εύκολος δρόμος απάντησης σε αυτή την καθυστέρηση, ακόμη και σε δημοκρατίες με μεγαλύτερο βάθος από τη δική μας, είναι ο αυταρχισμός. Τα παραδείγματα της δεκαετίας αλλά και της τελευταίας τριετίας στην Ευρώπη είναι πολλά και απρόσμενα, όταν η ανάγνωση γίνεται με αμιγώς πολιτικά ή ιδεολογικά κριτήρια.
Ο ελληνικός δρόμος, το δικό μας στοίχημα, είναι μεταρρυθμίσεις ουσίας και δημοκρατίας. Σε όλα, στα πάντα.
Ουσίας σημαίνει καίριες αλλαγές, ώστε οι νέοι θεσμοί σιγά-σιγά να αλλάξουν την κουλτούρα και τις συνειδήσεις.
Παράλληλα η αστυνόμευση, επιχειρησιακά και πρακτικά, αυξάνεται με προτεραιότητα σε νέου τύπου δυνάμεις ήπιας δράσης, όπως οι πεζές περιπολίες, τα δίκυκλα ή τα ποδήλατα.
Δεν περιμένουμε τα αποτελέσματα των μεταρρυθμίσεων για να αυξήσουμε την προστασία και το αίσθημα ασφάλειας των πολιτών.
Και δεν περιμένουμε από την αυξημένη προστασία να λύσει τα θέματα δομικών αλλαγών που χρειάζονται.
Μονοκόμματη Αστυνομία της καταστολής και της δύναμης δεν γίνεται να υπάρχει πια. H κοινωνία μας, των πολιτών και των δικαιωμάτων, δεν την ανέχεται και δεν τη χρειάζεται!
Με πρωτοβουλία του υπουργείου, επιτέλους για πρώτη φορά στη Μεταπολίτευση, η χώρα έχει νόμο για τις συναθροίσεις. Στη συνέχεια, δημοσιεύσαμε το εθνικό επιχειρησιακό σχέδιο για τη διαχείριση των συναθροίσεων. Πλέον η Αστυνομία δεσμεύεται στο πώς θα επιχειρεί, ότι θα διαχειρίζεται τη συνάθροιση – και επιχειρησιακά – σαν ζήτημα συνεννόησης και συνεργασίας. Το βάρος είναι στην πρόληψη και αποτροπή, ακόμη και η καταστολή προβλέπεται με ρητά κλιμακούμενο τρόπο.
Αλλάξαμε το πειθαρχικό δίκαιο και μεταφέραμε στον Συνήγορο του Πολίτη αρμοδιότητες και προσωπικό για τη διερεύνηση των περιστατικών αυθαιρεσίας και αστυνομικής βίας. Πρόκειται για σημαντική τομή η οποία σε βάθος χρόνου θα αλλάξει εξ ολοκλήρου τις συμπεριφορές, ώστε η Αστυνομία να λειτουργεί χωρίς παρέκκλιση στον σεβασμό δικαιωμάτων των πολιτών, είτε είναι κρατούμενοι, είτε συλλαμβάνονται, είτε αποτρέπονται από την τέλεση αξιόποινων πράξεων.
Αστυνομία εσωστρεφής, χωρίς ικανότητα συνεργασίας, δεν μπορεί σήμερα ούτε να αστυνομεύσει, ούτε να αποτρέψει την παραβατικότητα. Γιατί οι γειτονιές του 21ου αιώνα, στις μεγαλουπόλεις του σήμερα, θέλουν άλλη νοοτροπία και άλλη μέθοδο αστυνόμευσης.
Με αφορμή τα Εξάρχεια και το κέντρο της Αθήνας, δημιουργήσαμε πλέγμα υπηρεσιών ήπιας αστυνόμευσης από πεζές περιπολίες, ποδήλατα και δίκυκλα. Δημιουργήσαμε συντονιστικό κέντρο με τον δήμο για συνδιαχείριση της ασφάλειας στην πόλη.
Το πιλοτικό σχέδιο πέτυχε και μετατρέπεται τώρα σε πρόταση συνεργασίας σε όλους τους μεγάλους δήμους της χώρας. Σαν σχέδιο κοινοτικής αστυνόμευσης και κοινωνικής κατανόησης.
Αστυνομία χωρίς λογοδοσία και επικοινωνία δεν εκτιμάται, δεν νομιμοποιείται, δαιμονοποιείται και δεν είναι αποτελεσματική.
Γι’ αυτό η Αστυνομία πια δεν κρύβει και δεν κρύβεται.
Κάθε αστυνομικός σε συναθροίσεις θα φέρει ειδικό προσωπικό αριθμό ώστε να ταυτοποιείται. Δημοσιεύονται κάθε μήνα (στην Αθήνα και κάθε εβδομάδα) όλα τα στοιχεία του αστυνομικού έργου. Ωστε οι πολίτες να γνωρίζουν πού πάνε τα λεφτά που πληρώνουν για την Αστυνομία. Οι μονάδες που συμμετέχουν σε αποκατάσταση τάξης φέρουν πλέον κάμερες. Ωστε να αυτοσυγκρατούνται αλλά και να μην κατηγορούνται άδικα.
Για κάθε συνάθροιση εκδίδεται δελτίο με όλα τα στοιχεία, από διοργανωτές έως αριθμό συμμετεχόντων και ύπαρξη επεισοδίων. Και δημοσιεύονται κάθε μήνα στατιστικά στοιχεία για το σύνολο των συναθροίσεων ώστε να μπορεί να κριθεί τεκμηριωμένα το τι συμβαίνει στις πόλεις και στις διαδηλώσεις.
Αστυνομία που δεν σκέφτεται και δεν σχεδιάζει αλλά μόνο εκτελεί διοικεί αναποτελεσματικά, χάνεται πίσω από τη στολή και την ανωνυμία των πολλών εγγράφων.
Ολοκληρώθηκε η μελέτη και αλλάζει όλη η δομή του Αρχηγείου της ΕΛ.ΑΣ. και αναδιαρθρώνονται οι Γενικές Διευθύνσεις. Το Αρχηγείο γίνεται επιτελείο και μόνο, με αντίστοιχες δομές για στρατηγικό σχεδιασμό, διεθνείς συνεργασίες και ανάλυση δεδομένων. Η γραφειοκρατία μειώνεται στο μισό, απελευθερώνονται δυνάμεις για αστυνομικό έργο.
Είναι 60.000 εργαζόμενοι στην πρώτη γραμμή, σε πρώτη ζήτηση, με μειωμένη δυνατότητα διεκδίκησης, αφημένοι εδώ και πολλά χρόνια να ψάχνουν με «ίδια μέσα» την επιβίωση στις τρικυμίες της κρίσης.
Αλλαξε το βαθμολόγιο. Ολη η διαδικασία κρίσεων, προαγωγών, όλη η διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού αναμορφώνεται για να αποκτήσουν πρόσωπο και υπόσταση, μέλλον και κίνητρα οι εργαζόμενοι αστυνομικοί.
Χωρίς παιδεία και συνεχή εκπαίδευση δεν υπάρχει Αστυνομία. Η παιδεία αλλάζει όλη, κυριολεκτικά όλη και εκ βάθρων. Από τη δομή των αστυνομικών σχολών έως και, το σημαντικότερο, το πρόγραμμα των μαθημάτων και την ύλη. Χρειαζόμαστε από επιστήμονες της ασφάλειας έως ειδικούς της διαμεσολάβησης. Ολες και όλους με μια στέρεα εγκύκλια παιδεία κοινωνικής αντίληψης, θεσμικής κατανόησης και πολιτικής συνείδησης.
Η μετεκπαίδευση και η διά βίου μάθηση οργανώνονται σε συστήματα ανθεκτικά, αυτοεξελισσόμενα, που δεν θα επιτρέψουν πια στην Αστυνομία να μείνει πίσω ούτε σε γνώσεις, ούτε σε δεξιότητες.
Η Αστυνομία θέλει πυξίδα. Συντάχθηκε για πρώτη φορά και δημοσιεύεται η λευκή βίβλος εσωτερικής ασφάλειας για να δηλώσει η Αστυνομία δημόσια πώς αντιλαμβάνεται τις προκλήσεις ασφάλειας, από γεωπολιτικές έως καθημερινής παραβατικότητας, και πώς σκοπεύει να ανταποκριθεί.
Θα δημοσιευτεί επίσης σύντομα το δόγμα εσωτερικής ασφάλειας που αφορά και άλλες δημόσιες υπηρεσίες και φορείς και το οποίο για πρώτη φορά συντάσσεται.
Δεν θα αναφερθώ σε ζητήματα ψηφιακού μετασχηματισμού, τεχνικών μέσων, έργων περιβαλλοντικής πρόνοιας, που ήταν απαραίτητα και έχουν ήδη γίνει.
Εξάλλου δεν επιχειρώ με τα παραπάνω έναν δημόσιο απολογισμό. Επιχείρησα να καταδείξω γιατί και πώς, συστηματικά και παντού, πίσω από τον θόρυβο της μάχης των στερεοτύπων, προχωρούμε την Αστυνομία στον 21ο αιώνα, ώστε να γίνεται καθημερινά η Αστυνομία που μας αξίζει και χρειαζόμαστε.