ΤΟΥ ΔΡ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΔΟΥΒΛΗ, εγκληματολόγου*
«Πάλι για την νοοτροπία θα γράψεις? Αφού βλέπεις κανείς δε δίνει σημασία, κανείς δε σε ακούει, όλοι τα θεωρούν ‘ψιλά γράμματα’. Δε βαρέθηκες»?
Αυτή ήταν η αντίδραση φίλων και γνωστών στους οποίους εξεδήλωσα την επιθυμία να γράψω άρθρο με αφορμή το χθεσινό ντέρμπι και τα όσα οδήγησαν στη ματαίωσή του.
Η απάντηση μου ήταν «όχι δε βαρέθηκα».
Δε βαρέθηκα να επισημαίνω την γενεσιουργό αιτία όλων των προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε ως έθνος.
Δε βαρέθηκα να γράφω και να ξαναγράφω για τον ένα και μοναδικό λόγο που τίποτα δεν αλλάζει επί τω βελτίω σ αυτή τη χώρα.
Για μια ακόμα φορά είδαμε το ίδιο χιλιοπαιγμένο «έργο» χθες βράδυ. Μια ωραία ποδοσφαιρική βραδιά να χαλάει και ολόκληρη η ποδοσφαιρόφιλη – και μη- κοινότητα να αναρωτιέται γιατί πια δε μπορεί να αλλάξει κάτι σ αυτή την δύσμοιρη χώρα.
Κι όμως, όλα είχαν γίνει τυπικά σωστά.
Δεκάδες ώρες συσκέψεων μεταξύ εκπροσώπων των 2 ΠΑΕ, της Αστυνομίας και της διοργανώτριας αρχής. Διαφημιστικά σποτ που τόνιζαν την σημασία της ομαλής διεξαγωγής του αγώνα. Ενημερωτική καμπάνια για τη προστασία του ποδοσφαίρου και της γηπεδούχου ομάδας από πιθανή τιμωρία.
Οι πάντες επιμένουν να αναλύουν το θέμα με όρους ποδοσφαιρικούς. Μιλούν για την κυριαρχία του Ολυμπιακού αγνωστικά και εξω-αγωνιστικά, τις σχέσεις ισχύος μεταξύ παραγόντων κλπ.
Ως κοινωνιολόγος/εγκληματολόγος φρονώ ότι οι λογικές και οι πρακτικές στη ζωή είναι κοινές, ανεξαρτήτως για ποιο χώρο μιλάμε. Είτε για το ποδόσφαιρο, είτε για την εξωτερική πολιτική της χώρας. Τα μεγέθη αλλάζουν μόνο.
Καθοριστικός παράγοντας για έναν λαό είναι η νοοτροπία. Αυτή καθορίζει αντιδράσεις, δυνατότητα προσαρμογής σε νέες συνθήκες και γενικώς το παρόν και το μέλλον του.
Η νοοτροπία αποτελεί την συνισταμένη βιωμάτων, εμπειριών, παιδείας, κουλτούρας καθώς και της γενικότερης κοινωνικής διαπαιδαγώγησης/διάπλασης ενός λαού.
Η νοοτροπία αποτελεί κομμάτι του συλλογικού μας υποσυνειδήτου. Του τρόπου δηλαδή που «ενστικτωδώς» αντιδρούμε σε κάτι τι που συμβαίνει. Του τρόπου που επεξεργαζόμαστε πληροφορίες και κάνουμε επιλογές.
Ως ένας τόσο βαθιά ριζωμένος μηχανισμός, η νοοτροπία είναι πολύ δύσκολο να μεταβληθεί. Απαιτεί έκθεση σε νέες ιδέες, χρόνο και έντονη βούληση επι μακρόν.
Είναι εύκολα αντιληπτό λοιπόν ότι είναι ευκολότερο να ρίχνουμε τα προβλήματα μας αλλού, από το να αλλάξουμε τον τρόπο που βλέπουμε τα πράγματα.
Δύο παραδοχές είναι απαραίτητες σ αυτό το σημείο.
1. Είμαστε λαός ανομικός.
2. Έχουμε θυμικό εφηβικού τύπου.
Οι φίλοι μου δεν λένε να ησυχάσουν: «Γίνεσαι κουραστικός το καταλαβαίνεις? Ο μέσος Έλληνας δε θέλει να διαβάζει για τα ελαττώματά του. Θα γίνεις αντιπαθής»!
Τους απαντώ ότι με αυτά που λένε δικαιώνουν αυτά που γράφω περί «εφηβικού θυμικού». ..
Ως προς την ανομία μας, το πρόβλημα είναι γνωστό. Γαλουχηθήκαμε σε ένα κοινωνικο-πολιτικό περιβάλλον όπου το δίκαιο του ισχυρότερου ήταν κανόνας. Ξυλοδαρμοί για πολιτικούς κ οπαδικούς λόγους ήταν σε ημερησία διάταξη και είχαν φτάσει στο σημείο να θεωρούνται «φυσιολογικοί». Βία στα πανεπιστήμια από …»δημοκρατικές» πολιτικές νεολαίες, ξυλοδαρμοί καθηγητών είναι μονο μερικά από τα… φιλειρηνικά περιστατικά με τα οποία μεγαλώσαμε όλοι και θεωρούμε ….ασήμαντα.
Να μη ξεχάσω και την βία στους δρόμους όπου θεωρείται νορμάλ να μαχαιρωνόμαστε για μια θέση παρκινγκ….
Η σωματική βία αποτελεί προϊόν της βαθιάς μας επιθυμίας για κυριαρχία. Έχει λοιπόν τις προεκτάσεις της και σε άλλους τομείς. Έτσι λοιπόν θεωρήθηκε όχι απλώς φυσιολογικό αλλα επιθυμητό και κοινωνικά τιμητικό το να καταφέρουμε μέσω γνωριμιών να διορίζουμε και τα 3 μας παιδιά στο δημόσιο εις βάρος άλλων παιδιών. «Αφού μπορείς, καλά κάνεις»….αυτό δε λέγαμε πάντα?
Ταυτοχρόνως με την λυσσαλέα βούλησή μας για επικράτηση, εμφορούμαστε από ένα πνεύμα εφηβικό. Πώς συμπεριφέρεται ένας έφηβος? Πιστεύει ότι έχει μονό δικαιώματα, καμία υποχρέωση και πάντα κάποιος άλλος φταίει για τα δεινά του. Γι αυτό είμαστε και τόσο καλοί στο να «κατασκευάζουμε» εχθρούς. Παλιά ήταν οι Αμερικάνοι, τώρα οι Γερμανοί αλλά …ποτέ εμείς!
Το να δει κανείς τον καθρέφτη πονάει… ιδιαιτέρως για την ευάλωτη ψυχή ενός αιώνιου εφήβου…
Τώρα οι φίλοι μου αφήνιασαν… «Τι σχέση έχουν αυτά με το ποδόσφαιρο? Για αλλού ξεκίνησες, αλλού καταλήγεις»…
Είναι έτσι άραγε?
Ολόκληρη η κοινωνία αναρωτιέται γιατί δε διώκεται ο χουλιγκανισμός και αρνείται να διαπιστώσει ότι το πρόβλημα είναι… η… ίδια!
Η ανομική της πλευρά που θέλει να εφαρμόζονται οι νόμοι… αλλά για τους άλλους!
Η Ελλάδα έχει αυτή τη στιγμή ένα από τα πιο σύγχρονα νομικά πλαίσια για τον χουλιγκανισμό. Αποτρέπει αυτό κανέναν?
Όχι! Διότι οι νόμοι δεν αποτρέπουν , η εφαρμογή τους λειτουργεί αποτρεπτικά!
Όταν λοιπόν δεν είμαστε διατεθειμένοι λόγω ανομικής και εφηβικής νοοτροπίας να δούμε την αγαπημένη μας ομάδα να τιμωρείται, το «παιχνίδι έχει χαθεί» για να μιλήσουμε και με ποδοσφαιρικούς όρους…
Οι χαρακτηρισμοί είναι ενδεικτικοί νοοτροπίας.
Είναι άραγε τυχαίο που έχουμε εφεύρει ευφάνταστους όρους για να χαρακτηρίζουμε κοινούς εγκληματίες?
Οι κακοποιοί που σπάνε τα Πανεπιστήμια μας είναι … «αντεξουσιαστές»!
Οι ανεγκέφαλοι κάφροι που ματαιώνουν αγώνες βιαιοπραγώντας είναι «θερμοκέφαλοι φανατικοί οπαδοί»….
Μη ξεχνάμε ότι μέχρι προ ολίγων ετών υπήρχε σημαντικό κομμάτι της κοινωνίας μας που θεωρούσε ότι η 17Ν ήταν.. επαναστατική οργάνωση !
Δυστυχώς ο «έφηβος» που κυριαρχεί μέσα μας ταυτίζεται με όποιον προβάλει μια… ρομαντική διάθεση για να καλύψει τις παράνομες πράξεις του.
Βρισκόμαστε σε σύγχυση μεταξύ της εφαρμογής του νόμου, που προστάζει η λογική μας, και της συμπόνιας σε κάθε παρανομούντα που απαιτεί το «επαναστατημένο 15 χρονο» που «μιλάει» στην εφηβική ψυχή μας.
Ας μη περιμένουμε από παράγοντες, πολιτικούς και διάφορους άλλους υπευθύνους να εφαρμόσουν Νομούς τους οποίους ψήφισαν μεν, δεν πιστεύουν δε…
Είναι και αυτοί έφηβοι σαν και εμάς….
Δε θέλουν και δε μπορούν να φιμώσουν τον teenager που παίρνει αποφάσεις με το θυμικό και όχι με τον ρεαλισμό.
Που ασφυκτιά με την εφαρμογή του Νόμου και προτιμά να συζητά αιωνίως για τα αυτονόητα..
Είναι ο πιο πρόσφορος τρόπος για να υποκρίνεται στον εαυτό του ότι «κάνει ότι μπορεί» και να έχει ένα άλλοθι για να μη λύνει ποτέ το πρόβλημα..
Οι φίλοι μου? Έφυγαν ήδη βρίζοντας…. Αλλά πώς να κρατήσεις κακία σ έναν έφηβο?
*Ο Κωνσταντίνος Δούβλης είναι διδάκτωρ Κοινωνιολογίας/Εγκληματολογίας (University of Essex, UK), ειδικευμένος σε θέματα ασφάλειας, αστυνόμευσης και αντεγκληματικής πολιτικής στις ΗΠΑ (Loyola University of Chicago) και καθηγητής εγκληματολογίας στο Alexander College της Κύπρου.