Αυτές είναι οι ταινίες που ξεχωρίσαμε περισσότερο μέσα στη χρονιά.
Το 2017 ήταν μια παράξενη χρονιά για το σινεμά. Περισσότερο μεταβατική στην προσπάθεια προσαρμογής στα νέα δεδομένα που επιφέρει η παντοκρατορία του Netflix και η ποιοτική αναβάθμιση των σειρών, αλλά και πάλι υπήρξαν πολλοί ενδιαφέροντες σταθμοί. Ήταν μια χρονιά που αποδείχθηκε πολύ παραγωγική για το φεστιβαλικό σινεμά, το οποίο φαίνεται να μη χάνει κάτι από αυτή τη νέα συνθήκη αλλά να αναδεικνύεται. Το εμπορικό σινεμά του 2017 έμοιαζε χαμένο στη νοσταλγία του παρελθόντος και τη διεκπεραίωση του εαυτού του, δίχως να προτείνει τελικά νέες ιδέες.
[custom:google-ads]
Ταινίες ωστόσο κυκλοφόρησαν το 2017 και πολλές από αυτές είχαν να πουν πράγματα για το σήμερα. Ας δούμε λοιπόν τις 10 κορυφαίες κινηματογραφικές επιλογές μας από την χρονιά που φεύγει.
Σημαντική επισήμανση: η λίστα αποτελείται μόνο από ταινίες που ήταν ευρέως διαθέσιμες στην Ελλάδα κάποια στιγμή μέσα στο 2017.
10) «Η άλλη όψη της ελπίδας» του Aki Kaurismaki
Με την «Άλλη όψη της ελπίδας», ο Kaurismaki αποδεικνύει με τον πιο πειστικό τρόπο ότι δε χρειάζεται να βυθιστείς στη σοβαροφάνεια και στη μιζέρια ώστε να μιλήσεις για ένα τόσο σοβαρό και επίκαιρο θέμα όπως το προσφυγικό ώστε να πετύχεις να ευαισθητοποιήσεις το κοινό σου για αυτό. Για την ακρίβεια, το φιλμ του Φινλανδού είναι ένα από τα πιο αφοπλιστικά ανθρώπινα της χρονιάς, με την καρδιά του να χτυπά δυνατά και να υπερβαίνει το σκληρό πρόσωπο του μίσους που έχει φωλιάσει στην καθημερινή ρουτίνα. Μπορεί να μη συγκαταλέγεται μέσα στα αριστουργήματα του Kaurismaki, είναι όμως μια ακόμη στιβαρή δουλειά ενός δημιουργού που βρίσκεται σε άμεση επαφή και επικοινωνία με τον κόσμο γύρω του και παρουσιάζει μια διαφορετική οδό για την προβολή βαρυσήμαντων θεματικών, ξεπερνώντας το εύκολο σινεμά της ντοκιμαντερίστικης αισθητικής.
9) «Η αποπλάνηση» της Sofia Coppola
Φεμινιστικό μανιφέστο; Σπουδή των μηχανισμών πίσω από τον θηλυκό ανταγωνισμό; Σκοτεινό παραμύθι γυναικείας χειραφέτησης; Απλώς διασκεδαστική ανατροπή της ανδροκεντρικής αφήγησης; Η «Αποπλάνηση» μπορεί να είναι όλα αυτά, τίποτα από αυτά και κάτι εντελώς διαφορετικό που θα δει ο καθένας μέσα σε αυτό. Η Sofia Coppola έγινε και πάλι relevant πετυχαίνοντας πολλά με λίγα και ακόμη και αν δεν αλλάζει τον ρου του ανεξάρτητου σινεμά, προσθέτει ένα λιθαράκι για τη διάσωσή του, βρίσκοντας ξανά τον εαυτό της μέσα από αυτό. Όλοι κερδισμένοι.
8) «Ο θάνατος του ιερού ελαφιού» του Γιώργου Λάνθιμου
Η ταινία ανήκει ξεκάθαρα στην κατηγορία του σωματικού τρόμου, με ένα σενάριο που δίνει έμφαση στο μαύρο χιούμορ, στους παγερούς διαλόγους και στην κλινική προσέγγιση της ιστορίας ώστε να φανεί η αποστασιοποίηση του δημιουργού από αυτή. Και αν παρακολουθώντας την ιστορία της Ιφιγένειας σε κάποιο αρχαίο θέατρο το καλοκαίρι μπορεί να μην προκαλεί τόση δυσφορία, εδώ αυτό δεν ισχύει, για τον απλούστατο λόγο ότι αν και τα πάντα σημαίνουν κάτι άλλο και είναι συμβολικά, το σύγχρονο σκηνικό και η εστίαση σε μια ιδανική για τις σημερινές κοινωνίες του δυτικού κόσμου μορφής οικογένειας όχι μόνο σε κάνουν να νιώθεις άβολα, αλλά είναι το υλικό που σου προκαλεί κρύο ιδρώτα. Το προβληματικό οικογενειακό σκηνικό της Ιφιγένειας και η θυσία στους θεούς είναι εδώ, μας αποκαλύπτεται όμως μέσα από το πρόσωπο της πιο δύσκολης μορφής κινηματογραφικού τρόμου.
7) «Good Time» των Ben και Josh Safdie
Η ταινία λειτουργεί σαν ένα αποτύπωμα μιας κρίσης πανικού που μόλις περνά δε σου αφήνει τίποτα αλλά δε θα ξεχάσεις πώς ένιωσες όσο αυτή διήρκησε. Το φιλμ των Safdie είναι ένα κανονικό θρίλερ καταδίωξης που λειτουργεί με ενέσεις αδρεναλίνης και αυτή η υπόκωφη ένταση που διαθέτει και η οποία υπερτονίζεται από την ατμοσφαιρική μουσική επένδυση του Oneohtrix Point Never ίσως να μην είναι εύπεπτο για μια μεγάλη μερίδα του κοινού. Ξαναλέμε ότι δεν είναι τόσο εύκολο να ακολουθήσεις το «Good Time», όσο απλό και αν είναι σε ένα σεναριακά σε ένα πολύ πρώτο επίπεδο. Αν ανταποκριθείς ωστόσο στις προκλήσεις του, σίγουρα μιλάμε για μια από τις πιο πρωτότυπες και ενδιαφέρουσες κινηματογραφικές εμπειρίες της χρονιάς.
6) «Raw» της Julia Ducournau
Υπάρχουν στιγμές απίστευτης ωμότητας κατά τις οποίες θα θες να στρέψεις το βλέμμα σου μακριά από την οθόνη ακόμη και αν είσαι συνηθισμένος σε τέτοιου είδους σινεμά. Και την ίδια στιγμή όμως, όλη αυτή η βαρβαρότητα παρουσιάζεται με μία πρωτόγνωρη ευαισθησία και λεπτότητα, με το περίβλημα να ανήκει ξεκάθαρα στο arthouse. Και αυτός ο συνδυασμός του φεστιβαλικού ευρωπαϊκού σινεμά με την gore ευθύτητα είναι ικανός να ικανοποιήσει και τα δύο ακροατήρια, ενώ προσθέτει καινούρια πράγματα και προς τις δύο κατευθύνσεις.
5) «Okja» του Bong Joon-ho
Το σινεμά του Bong Joon-ho είναι ταυτόχρονα εμπορικό και φεστιβαλικό και έχει πράγματα να πει και στις δύο αυτές πλευρές. Από τη μία, ενώ δείχνει φουτουριστικό, είναι το σκεπτόμενο mainstream Χόλιγουντ που χρειαζόμαστε και που θα έπρεπε να είχαμε σε αυτό το σημείο και, από την άλλη, φανερώνει στο ελιτίστικο σινεμά των φεστιβάλ πώς να κρατήσει τον χαρακτήρα του αλλά να γίνει προσιτό και σε άλλα ακροατήρια. Ο λόγος που η τηλεόραση έχει κερδίσει έδαφος έναντι του κινηματογράφου είναι επειδή δεν υπάρχουν τόσες ταινίες σαν το «Okja» και είναι απολύτως λογικό λοιπόν αυτή να έρχεται μέσα από την πλατφόρμα που έχει μπει μπροστά στην επανάσταση της μικρής οθόνης. Δώστε σημασία.
4) «Η λιακάδα μέσα μου» της Claire Denis
Το «Η λιακάδα μέσα μου» με τον τόσο ειρωνικό τελικά τίτλο του που περιπαίζει την πρωταγωνίστριά του, είναι μια σημαντική ταινία στο βαθμό που εξερευνά τη σεξουαλικότητα και τις επιθυμίες μιας μόνης γυναίκας μέσης ηλικίας, χωρίς ταμπού και δίχως υπεκφυγές. Και μεγάλο μέρος αυτής της επιτυχίας πιστώνεται στην Juliette Binoche που βρίσκεται στην καλύτερη στιγμή της εδώ και μερικά χρόνια. Δεν μπορούμε να φανταστούμε άλλη ηθοποιό που θα ήταν ικανή να προσδώσει τέτοια φυσικότητα και ζεστασιά σε αυτόν το ρόλο, μεταφέροντας δύναμη αλλά και σημασία στο μη λεκτικό και το στιγμιαίο. Γιατί ακόμη και αν η προσμονή μιας τόσο σπουδαίας λεκτικής επαφής διαλύεται τη στιγμή που γεννάται από εμάς τους ίδιους και από τις προσδοκίες που χτίζουμε, μπορούμε να ελπίζουμε σε στιγμές έκρηξης σαν τον χορό της Isabelle με έναν ξένο άντρα υπό τους ήχους του «At Last» της Etta James. Μέσα στην αποξένωση και την σολιψιστική προσέγγιση των ανθρώπινων και ερωτικών σχέσεων, η πρωτόλεια στιγμιαία σαρκική επαφή με τον άλλο παράγει τον απαιτούμενο ηλεκτρισμό για να συνεχίσουμε. Το σινεμά της Denis δε θα πάψει ποτέ να δημιουργεί τροφή για σκέψη.
3) «Το τετράγωνο» του Ruben Östlund
Το τέλος της ταινίας είναι λίγο αμήχανο, σαν ο Östlund να προσπαθεί να μιμηθεί το επιμύθιο της «Ανωτέρας βίας», χωρίς όμως αυτή τη φορά το ανοιχτό σε ερμηνείες κλείσιμο να μοιάζει τόσο φυσικό. Υπάρχουν όμως στιγμές μεγαλείου ως εκεί. Από την πιο άβολη φετινή σκηνή σεξ στο σινεμά που οδηγεί σε ένα σπουδαίο σχόλιο για το πώς αντιλαμβάνονται την πράξη τα δύο φύλα μέχρι την αποδόμηση του πέπλου υποκρισίας που καλύπτει την μοντέρνα τέχνη και από το ξεσκέπασμα των ανέσεων των κοινωνικά βολεμένων έως το βιτριολικό χιούμορ απέναντι στη σύγχρονη λογική του διαφημιστικού viral, ο Östlund αποδεικνύει πως είναι ένας από τους ευφυέστερους σύγχρονους δημιουργούς του σινεμά, με μια διεισδυτική ματιά πάνω στα κοινωνικά πεπραγμένα που συναντάς μόνο σε έμπειρους και καταρτισμένους κοινωνιολόγους.
2) «Personal Shopper: Η βοηθός» του Olivier Assayas
Ο Olivier Assayas κέρδισε δίκαια βραβείο για τη σκηνοθεσία του στις Κάννες. Έφτιαξε μια ταινία στιλάτη αλλά όχι κενή, με πολλά στρώματα ανάγνωσης και ερμηνειών, χωρίς όμως να σου επιβάλλεται τίποτα από αυτά, ένα φιλμ καθαρά υπαρξιακό που μπορεί να ιδωθεί και ως ανανεωτικό για τον σύγχρονο τρόμο. Παράλληλα, η Kristen Stewart επιβεβαιώνει τη θέση της ως μια από τις πιο ενδιαφέρουσες νέες ηθοποιούς του μοντέρνου σινεμά που δεν κολλάει σε ταμπέλες και μια από αυτές που τολμά να κοιτάξει μέσα της και πίσω από την επιφάνεια ώστε να εγείρει συναισθήματα δύσκολα στη χώνεψη. Το «Personal Shopper» είναι το μέλλον του φεστιβαλικού σινεμά.
1) «Μητέρα!» του Darren Aronofsky
Το σπίτι του ζευγαριού εξελίσσεται και μεταλλάσσεται διαρκώς μέσα στην ταινία και εν τέλει αποτελεί μια ξενάγηση σε ένα μουσείο διαφορετικών και ετερόκλητων genre του σινεμά. Σε ένα πρώτο στάδιο, το φιλμ καταφέρνει να είναι διασκεδαστικό και να διατηρεί το σασπένς παρά τις ιδιαιτερότητές του. Από εκεί και έπειτα, όλα ανάγονται σε ένα συμβολικό επίπεδο και αποκτούν αυτόματα πολλαπλά νοήματα και το χάος που εξαπολύει ο Aronofsky κλιμακώνεται μαεστρικά μέχρι το φινάλε, ενώ σου δίνει την εντύπωση ότι η οθόνη πρόκειται να εκραγεί ανά πάσα ώρα και στιγμή. Από τον πρώιμο Polanski μέχρι τον Bunuel και από το ωμό horror των 70s στα ψυχολογικά θρίλερ των 90s, ο Aronofsky αφήνει τη φαντασία του να τον καθοδηγήσει, δίνοντας στον Bardem τόσο την υπόσταση του Θεού/Δημιουργού, αλλά και του ίδιου του του εαυτού (ίσως να μην είναι τυχαίο ότι επέλεξε έναν ηθοποιό γεννημένο την ίδια ακριβώς χρονιά με αυτόν) και η παρουσία της συντρόφου του στην πραγματική ζωή (τη στιγμή των γυρισμάτων) Jennifer Lawrence στο ρόλο της Μητέρας και της Μούσας, περιπλέκει ακόμη περισσότερο τα πράγματα σε ένα σημείο που ίσως να έχει μεγαλύτερη αξία να απολαύσεις το σκηνικό ως έχει από το να βυθιστείς σε μια δαιδαλώδη υπερανάλυση του φιλμ.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΟΣΧΟΣ