O όρος «οργανωμένο έγκλημα» έχει χρησιμοποιηθεί με διάφορες έννοιες από ερευνητές και εισαγγελικούς λειτουργούς σε διαφορετικές χώρες. Μερικοί συγγραφείς χρησιμοποιούν αυτόν τον όρο προκειμένου να ορίσουν ένα σύνολο σχέσεων μεταξύ παράνομων οργανώσεων, ενώ άλλοι τον χρησιμοποιούν προκειμένου να καταδείξουν ένα σύνολο από παράνομες δραστηριότητες που γίνονται από ένα δεδομένο αριθμό μεσαζόντων ή μεσολαβητών.
Για παράδειγμα, ο ορισμός που χρησιμοποιήθηκε από την Ομάδα Ειδικών Καθηκόντων για το Οργανωμένο έγκλημα της Επιτροπής του Προέδρου των ΗΠΑ του 1967, ήταν ο ακόλουθος:
«Ο πυρήνας της δραστηριότητας του οργανωμένου εγκλήματος είναι η προμήθεια παράνομων αγαθών και υπηρεσιών – χαρτοπαιξία, απάτη περί τα δάνεια, ναρκωτικά και άλλες μορφές φαυλότητας – σε πολύ μεγάλο αριθμό πολιτών πελατών» ( Fiorentini G., Peltzman S., 1995). Ο Schelling (1971) υποστηρίζει ότι ο παραπάνω ορισμός του οργανωμένου εγκλήματος δεν μπορεί να γίνει αποδεκτός γιατί δεν δίνει έναν κεντρικό ρόλο σε εκείνες τις δραστηριότητες που εμπλέκουν την απειλή και / ή την άσκηση βίας εναντίον άλλων νόμιμων ή παράνομων δραστηριοτήτων. Σύμφωνα με τον Schelling, η διαφορά μεταξύ των συνηθισμένων εγκληματικών δραστηριοτήτων – που μπορεί να διέπονται από υψηλό βαθμό οργάνωσης – και του «οργανωμένου εγκλήματος» είναι ότι μόνο το τελευταίο ζητάει να εξουσιάζει και να ελέγχει την όλη οικονομική διάρθρωση του υποκόσμου.
Σχετικά πρόσφατα ο Reuter (1983) δίνει έναν τρίτο ορισμό του οργανωμένου εγκλήματος, ο οποίος ανεπιφύλακτα απορρίπτει και τις δύο προηγούμενες προσεγγίσεις: «Το Οργανωμένο έγκλημα αποτελείται από οργανισμούς που έχουν διάρκεια, ιεραρχία και εμπλοκή σε ένα πλήθος εγκληματικών δραστηριοτήτων» (Reuter, 1983, p.175). Εξ’ ορισμού η λαθρομετανάστευση εξαρτάται από το θεσμικό πλαίσιο που ρυθμίζει το ποιος μπορεί και το ποιος δεν μπορεί να διασχίσει τα διεθνή σύνορα. Μια σημαντική οικονομική ή πολιτική διαφοροποίηση μεταξύ χωρών, παρέχει στις οργανώσεις που εμπλέκονται στη διακίνηση των λαθρομεταναστών έναν πληθυσμό «πελατών» που ζητά να μεταναστεύσει σε άλλη χώρα. Η διακίνηση λαθρομεταναστών έχει αναχθεί σε μια αναπτυσσόμενη δραστηριότητα και μια προσοδοφόρο πηγή για τις εγκληματικές οργανώσεις για τρεις κυρίους λόγους:
-
Η αυξανόμενη ζήτηση για διεθνή μετανάστευση, ως επί το πλείστον σε χώρες προέλευσης αλλά και σε κάποια έκταση επίσης σε χώρες υποδοχής.
-
Οι περιορισμοί που επιβάλλονται στη νόμιμη μετανάστευση από τις βιομηχανικές χώρες, έχουν δημιουργήσει τη ζήτηση για εναλλακτικές, παράνομες λεωφόρους μετανάστευσης.
-
Οι σχετικά χαμηλοί κίνδυνοι εντοπισμού, δίωξης και σύλληψης που σχετίζονται με τη διακίνηση λαθρομεταναστών συγκρινόμενοι με άλλες δραστηριότητες του οργανωμένου εγκλήματος.
Oι εγκληματικές οργανώσεις γνωρίζουν να εκμεταλλεύονται τις οικονομικές ευκαιρίες των παράνομων αγορών σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα κενά καθώς και οι αντιφάσεις που παρουσιάζονται στη νομοθεσία σε μερικές περιοχές του κόσμου αποτελούν κύριους παράγοντες που κάνουν την «επιχείρηση» της διακίνησης λαθρομεταναστών μια σχετικά χαμηλού κινδύνου δραστηριότητα όπως αναφέρθηκε προηγούμενα.
-
Η διάρθρωση και η διοίκηση αποτελούν τις εσωτερικές λειτουργίες για τον έλεγχο και τη διαχείριση της επιχείρησης καθώς και για τον σχεδιασμό και την οργάνωση της όλης δραστηριότητάς της. Σε κάθε οργανισμό πολύπλοκα οργανωτικά σχήματα εξασφαλίζουν ότι η επιχείρηση – είτε νόμιμη ή παράνομη- λειτουργεί σύμφωνα με τους στόχους και τους σκοπούς που έχουν τεθεί και ότι επιτυγχάνει τη μέγιστη σταθερότητα, κερδοφορία και ανάπτυξη. Αναφορικά με ζητήματα που αφορούν στη διοίκηση, το μέγεθος και τη διάρθρωση των εγκληματικών οργανώσεων η διεθνής βιβλιογραφία για το οργανωμένο έγκλημα αναφέρει ότι το τελευταίο είτε υιοθετεί το « μοντέλο λειτουργίας της επιχείρησης», ή ότι μπορεί να ερμηνευθεί μέσα από ένα «μοντέλο δικτύου» ( Schloenhardt A., 1999, p.13).
Περαιτέρω, οι ερασιτέχνες διακινητές λαθρομεταναστών, οι μικρές ομάδες οργανωμένου εγκλήματος και τα διεθνή δίκτυα διακίνησης λαθρομεταναστών, αποτελούν λειτουργικές συνιστώσες της διάρθρωσης και της διοίκησης. Η κατηγορία των διεθνών δικτύων διακίνησης λαθρομεταναστών, περιλαμβάνει μεγάλες εγκληματικές οργανώσεις που έχουν την ικανότητα να διενεργούν την όλη διαδικασία της διακίνησης των λαθρομεταναστών, που περιλαμβάνει την παράνομη είσοδο στη χώρα, την παροχή πλαστών ταξιδιωτικών εγγράφων, την παροχή καταλυμάτων στα σημεία διέλευσης κ.α.
-
Η διοίκηση των μελών της οργάνωσης. Εδώ μπορούμε να διακρίνουμε δύο ειδών διαφοροποιήσεις σ’ ό,τι αφορά στα ζητήματα του ανθρώπινου δυναμικού που εμπλέκεται σ’ αυτές τις δραστηριότητες. Πρώτον τη κάθετη διαφοροποίηση και δεύτερον την οριζόντια διαφοροποίηση. Η πρώτη (κάθετη) διαφοροποίηση αναφέρεται στην εφαρμογή διαφορετικών επιπέδων δραστηριοποίησης των ατόμων που εμπλέκονται στην όλη επιχείρηση διακίνησης των μεταναστών προκειμένου να εξασφαλίζεται η εχεμύθεια και να τηρούνται στεγανά έτσι ώστε να γίνεται πολύ δύσκολος ή αδύνατος ο εντοπισμός από τις διωκτικές αρχές. Από την άλλη πλευρά η οριζόντια διαφοροποίηση σχετίζεται με τον καταμερισμό εργασίας. Το γεγονός αυτό έχει μεγάλη σημασία για μια εγκληματική οργάνωση που εμπλέκεται στη διακίνηση των λαθρομεταναστών αφού ο διαχωρισμός των εργασιών και η πλήρωση των λειτουργικών θέσεων με προσοντούχα άτομα, την προστατεύει σαν σύνολο, διότι στην περίπτωση που υπάρξει έρευνα από διωκτική αρχή, μόνον μικρές ομάδες της οργάνωσης εκτίθενται.
Ο καταμερισμός εργασίας εντός μιας οργάνωσης που δραστηριοποιείται στην παράνομη διακίνηση μεταναστών μπορεί να κατηγοριοποιηθεί ως εξής:
Στην κορυφή της οργάνωσης υπάρχει η κατηγορία των «επενδυτών / ρυθμιστών», που είναι άτομα μεγάλων ικανοτήτων, επενδύουν χρήματα σε δραστηριότητες διακίνησης μεταναστών και εποπτεύουν όλη την οργάνωση και τις δραστηριότητές της. Ακολουθεί η κατηγορία των «στρατολόγων». Τα άτομα της κατηγορίας αυτής εργάζονται σαν μεσολαβητές μεταξύ των επενδυτών/ ρυθμιστών και των πελατών της οργάνωσης διακίνησης των λαθρομεταναστών. Είναι υπεύθυνοι για την εξεύρεση και την κινητοποίηση των εν δυνάμει μεταναστών στην χώρα προέλευσης αυτών, συγκεντρώνει τις πληρωμές στα σημεία διέλευσης αυτών και στις χώρες προορισμού. «Οι μεταφορείς», αποτελούν μια άλλη κατηγορία. Αποτελείται από άτομα που είναι εντεταλμένα να βοηθούν τους μετανάστες να εγκαταλείπουν τις χώρες τους.
Στις χώρες προορισμού μεταφέρουν τους λαθρομετανάστες χωρίς τα απαραίτητα έγγραφα, από αεροδρόμια, λιμάνια, ακτές σε ένα μεγάλο αστικό κέντρο. Μια άλλη κατηγορία είναι αυτή των «διαφθορέων των κρατικών λειτουργών και οι προστάτες». Η απόκτηση ταξιδιωτικών εγγράφων για τους λαθρομετανάστες καθώς και η διευκόλυνση στη διέλευση των συνοριακών σημείων, συνεπάγεται την από πλευράς των διακινητών δωροδοκία κρατικών λειτουργών σε Υπηρεσίες Μετανάστευσης και σε Υπηρεσίες Επιβολής του Νόμου. Από την άλλη πλευρά οι προστάτες ατομικά ή συλλογικά προστατεύουν την εγκληματική οργάνωση μέσω κατάχρησης της εξουσίας τους, της θέσης τους, των προνομίων ή μέσω παράβασης του νόμου.
«Πληροφοριοδότες». Για τις δραστηριότητες διακίνησης των λαθρομεταναστών είναι αναγκαίο να υπάρχει ένα σύστημα συλλογής πληροφοριών σχετικά με την επιτήρηση των συνόρων, τις διαδικασίες μετανάστευσης και τους συναφείς κανονισμούς, το σύστημα παροχής ασύλου, τις δραστηριότητες των διωκτικών αρχών κ.α.
Η κατηγορία των «οδηγών και των μελών πληρώματος», περιλαμβάνει άτομα που είναι υπεύθυνα για την κίνηση των λαθρομεταναστών από ένα σημείο σε ένα άλλο ή για να βοηθούν τους μετανάστες να εισέλθουν σε μια άλλη χώρα μέσω θαλάσσης ή αεροπορικώς.
Άλλες κατηγορίες είναι: Άτομα που συνήθως είναι λαθρομετανάστες και πρωταρχικά είναι υπεύθυνα για την «αστυνόμευση» των υπόλοιπων λαθρομεταναστών και την τήρηση της τάξης, συχνά με τη χρήση βίας.
-
Παγκοσμιοποίηση. Η διαφορά μεταξύ εθνικού και διεθνικού οργανωμένου εγκλήματος έγκειται στο γεγονός ότι το πρώτο παραβαίνει τον Ποινικό Νόμο μιας χώρας ενώ το δεύτερο στρέφεται εναντίον της νομοθεσίας περισσοτέρων από μιας χώρας. Οι οργανώσεις διακίνησης λαθρομεταναστών συστηματικά εκμεταλλεύονται τις αντιφάσεις που υπάρχουν μεταξύ διαφορετικών νομοθετικών συστημάτων. Σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα το σύστημα πληροφόρησης αυτών των οργανώσεων, ανακαλύπτει κενά στη δράση των διωκτικών αρχών, του συνοριακού ελέγχου και της νομοθεσίας σε διαφορετικές χώρες.
-
Προσφορά. Ως γνωστόν η προώθηση των προσφερομένων υπηρεσιών αποτελεί ένα ουσιώδες στοιχείο στις νόμιμες αγορές. Το αυτό ισχύει και για τις εγκληματικές οργανώσεις. Στο πλαίσιο λειτουργίας των τελευταίων αυτό σημαίνει ότι οι εν δυνάμει «πελάτες» θα πρέπει να βρεθούν στις χώρες προέλευσης των λαθρομεταναστών. Ως εκ τούτου οι οργανώσεις διακίνησης των παράνομων μεταναστών διαφημίζουν και προωθούν τις υπηρεσίες τους με τον ίδιο τρόπο που κάνουν και οι νόμιμες επιχειρήσεις. Οι τρόποι με τους οποίους οι διακινητές βρίσκουν και ελκύουν άτομα που επιθυμούν να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα που μπορεί να είναι διαφημιστική καταχώρηση σε τοπικές εφημερίδες μέχρι τη διενέργεια επαφών σε ατομική βάση (Adamoli et al., 1998, p. 14).
-
Οι παράνομες υπηρεσίες που προσφέρουν οι οργανώσεις που διακινούν τους παράνομους μετανάστες ακολουθούν τα εξής διαδοχικά στάδια: α) προετοιμασία μεταναστών, β) αναχώρηση (αποδημία), γ) διέλευση, δ) άφιξη στον τελικό προορισμό (μετανάστευση).
-
Δραστηριότητες μετά την μετανάστευση. Σε μερικές περιπτώσεις και προκειμένου να καταστεί αφενός μεν αδύνατη η επιστροφή των μεταναστών στις χώρες προέλευσής τους και αφετέρου δε, για να προστατευθούν οι οργανώσεις που διακινούν τους λαθρομετανάστες, όλα τα έγγραφα ταυτότητας και λοιπά ταξιδιωτικά έγγραφα που έχουν δοθεί σ΄ αυτούς προκειμένου να περάσουν τους απαραίτητους ελέγχους συνήθως κατάσχονται από τους διακινητές μετά την άφιξή τους στη χώρα προορισμού.Άλλες φορές εάν δυνατόν, τόσο τα γνήσια όσο και τα παραποιημένα/ πλαστά έγγραφα επιστρέφονται στην παράνομη οργάνωση και επανακυκλοφορούν μέσω αυτής για περαιτέρω χρήση ή για να πωληθούν ξανά. Η έλλειψη επαρκών εγγράφων αυτόματα καθιστά τους λαθρομετανάστες εκτός νόμου στη χώρα που τους φιλοξενεί και κατά συνέπεια τους αφήνει εντελώς στο έλεος των διακινητών.
Ακόμα επισημαίνεται ότι μετά την άφιξη στη χώρα προορισμού, η επαφή των λαθρομεταναστών με την παράνομη οργάνωση δεν σταματά κατ’ ανάγκη. Πολλοί από τους λαθρομετανάστες οφείλουν μεγάλα χρηματικά ποσά στους διακινητές. Συνεπώς πολλοί μετανάστες παραμένουν στην ουσία στα χέρια των διακινητών τους οι οποίοι συχνά εκμεταλλευόμενοι την αδυναμία αυτών να ξεπληρώσουν τα χρέη τους, τους υποβάλλουν σε καταναγκαστική εργασία τους απειλούν και εξασκούν πάνω τους βία.
-
Χρηματοδότηση. Κατ’ ουσία οι οργανώσεις που διακινούν παράνομα τους λαθρομετανάστες έχουν τρεις διαφορετικούς τρόπους να χρηματοδοτούν τις παράνομες δραστηριότητές τους: α) Τη χρησιμοποίηση των εσόδων από την εγκληματική δραστηριότητα προκειμένου να χρηματοδοτούν άλλες εγκληματικές δραστηριότητες, β) Την επένδυση κεφαλαίου που έχει αποκτηθεί νόμιμα και γ) Το ξέπλυμα χρήματος.
ΝΙΚΟΣ Κ. ΔΕΝΙΟΖΟΣ
Ανώτατος Αξιωματικός Λ.Σ. ε.α.
ΠΗΓΗ: defencenews.gr