Συνειδητοποιείς ότι μπαίνεις στη φυλακή, όχι αφήνοντας κλειδιά και κινητό στο θυρωρείο, αλλά αμέσως μετά, όταν κλείσει πίσω σου η βαριά μαντεμένια πόρτα και περάσεις στον προθάλαμο. Αυτή είναι η «νεκρή ζώνη» ανάμεσα στον έξω κόσμο και τον κόσμο των κρατούμενων, που τώρα απέχει λίγα μέτρα από 'δω. Σήμερα το απόγευμα όμως στις οθόνες των μηχανημάτων ανίχνευσης μετάλλων που γουργουρίζουν, δεν διακρίνονται τσάντες συγγενών ή δικηγόρων, αλλά «ακτινογραφίες» βιολιών και φλάουτων, όμποε και κοντραμπάσων. Την Παρασκευή στη φυλακή Διαβατών η περίφημηΚρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης ολοκλήρωσε ένα πρόγραμμα συναυλιών σε «ευαίσθητα» ιδρύματα, νοσοκομεία και σχολεία της πόλης, που υλοποιείται με δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. Το VICE εξασφάλισε άδεια πρόσβασης στη φυλακή και τώρα πια βρισκόμαστε στην καρδιά του σωφρονιστικού καταστήματος.
Μας ζητούν να μη φωτογραφίσουμε πρόσωπα κρατούμενων αυστηρά. Στη φυλακή οι μόνες φωτογραφίες με πρόσωπα έγκλειστων είναι εκείνες που ζητούν οι ίδιοι να τους τραβήξει ο ιερέας την Κυριακή μέσα στο εκκλησάκι, ώστε να τις στείλουν στο κορίτσι τους ή τη μάνα τους. Τους φωτογραφίζει εκεί γιατί είναι το μοναδικό σημείο εδώ μέσα, που μπορεί να σε ξεγελάσει και να σε κάνει να νομίσεις ότι βρίσκεται στον έξω κόσμο. Προσπερνάμε το γραφείο του αρχιφύλακα. Μια επιγραφή επάνω αριστερά γράφει «11η εντολή: Ου μπλέξεις». Βαδίζουμε λίγα μέτρα, μια γυναίκα αστυνομικός ανοίγει ηλεκτρονικά μία ακόμη βαριά σιδερένια πόρτα, και βρισκόμαστε στο νεκρή ζώνη του προαυλίου, ανάμεσα σε δύο ψηλούς μαντρότοιχος με συρματόπλεγμα στην κορυφή.
Η συναυλία πρόκειται να δοθεί στο προαύλιο του 3ο Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας και έτσι καρέκλες έχουν τοποθετηθεί περιμετρικά, καθώς ο ήλιος καίει αυτήν την ώρα. Κουρδίσματα οργάνων και τελευταίες νότες μπερδεύονται παράδοξα με ήχους από μοτορόλες των σωφρονιστικών.
Ο Αντώνης Σουσάμογλου είναι το πρώτο βιολί της ΚΟΘ και όπως όλοι οι μουσικοί έχει προσμονή για την έναρξη της εκδήλωσης. «Είναι μία πολύ έντονη εμπειρία. Ανακαλύπτουμε από την αρχή αξίες, η μουσική είναι το καλύτερο όχημα για να μιλήσεις για αξίες» μου λέει, «όμως καλύτερα να με ρωτήσεις στο τέλος». Απευθύνομαι στον μαέστρο της ΚΟΘ Θανάση Σουργκούνη, ρωτώντας αν μια συναυλία κλασικής μουσικής φαντάζει σχήμα οξύμωρο στο κλίμα της φυλακής. «Διαφωνώ, οι μεγάλες συνθέτες έγραψαν έργα για όλο τον κόσμο, άσχετα αν αργότερα αυτά έγιναν προνόμια της αριστοκρατίας» σημειώνει.
Στα Διαβατά αυτή είναι η ώρα του προαυλισμού στις υπόλοιπες πτέρυγες, ορισμένοι κρατούμενοι όμως βρίσκονται στα κελιά ψηλά τριγύρω από το προαύλιο του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας. Κάποιοι φωνάζουν ή τραγουδούν, βγάζουν τα χέρια από το παράθυρο και γνέφουν. Στη φυλακή της Θεσσαλονίκης τα τελευταία χρόνια ο αριθμός των κρατούμενων είναι σταθερά στα 600 άτομα, αν και υπάρχει χώρος για λιγότερα από τα μισά. Σε κάθε κελί ζούνε δέκα άτομα, ιδιαίτερα το καλοκαίρι οι συνθήκες είναι πολύ δύσκολες.
«Η σημερινή είναι μια εκδήλωση από αυτές που λείπουν από τις φυλακές. Το Υπουργείο φαίνεται ότι επιθυμεί να συνεχίσει αντίστοιχες εκδηλώσεις, που συμβάλλουν στην αναβάθμιση των συνθηκών κράτησης» μου λέει ο Χρήστος Βέττας, υπεύθυνος του προγράμματος ΚΕΘΕΑ Προμηθέας, το επιστημονικό προσωπικό του οποίου συνδιοργάνωσε τη συναυλία με την ΚΟΘ. Ο ίδιος επισημαίνει ότι το προσεχές διάστημα στα Διαβατά πρόκειται να λειτουργήσει η πρώτη θεραπευτική κοινότητα του ΚΕΘΕΑ σε ξεχωριστή πτέρυγα, ώστε να φιλοξενήσει εξαρτημένους κρατούμενους. Αυτή θα είναι μια πολύ σημαντική κίνηση, αν αναλογιστεί κανείς ότι οι μισοί κρατούμενοι στις ελληνικές φυλακές σχετίζονται με παραβάσεις του νόμου περί ναρκωτικών.
Το ρολόι δείχνει 5 και στο προαύλιο μπαίνουν οι κρατούμενοι, περίπου 70 άτομα που παρακολουθούν το συμβουλευτικό πρόγραμμα του ΚΕΘΕΑ Προμηθέας. Είναι διάφορων ηλικιών, Έλληνες και ξένοι. Φοράνε τα καλά τους ρούχα και κάθονται περιμετρικά στις καρέκλες. Μία ομάδα κρατουμένων διαβάζει μηνύματα κατά των ναρκωτικών και περιγράφει συγκινητικά την ομορφιά της ζωής εκεί έξω, για να ξεσπάσουν όλοι σε χειροκροτήματα. Έπειτα, η μουσική αρχίζει. Πουθενά στη φυλακή, στα προαύλια, τις πτέρυγες και τα κελιά, δεν ακούγεται τώρα το παραμικρό. Μια συμφωνική ορχήστρα παίζει σε οργασμό απέναντι σε δεκάδες κρατούμενους που έχουν κολλημένο το βλέμμα στους μουσικούς, στο μέσον μιας αυλής περίκλειστής με μαντρότοιχο, συρματοπλέγματα και κάμερες ασφαλείας, στο πιο άχαρο μέρος της Δυτικής Θεσσαλονίκης.
Δίπλα μου κάθονται ο Κλόντι και ο Σπύρος, και οι δύο από την Αλβανία. Ο πρώτος είναι υπόδικος, 16 μήνες προφυλακισμένος, που περιμένει σε λίγες μέρες το πρωτόδικο δικαστήριο. Ο δεύτερος περιμένει να αποφυλακιστεί, καθώς παρακολούθησε το πρόγραμμα απεξάρτησης, κάτι που σύμφωνα με τον καινούριο νόμο συμβάλει ευεργετικά στον υπολογισμό ημερών ποινής.
Στο μεταξύ, μετά από κάθε έργο, ο Χρήστος Βλάχος, μέλος της ορχήστρας που παίζει βιόλα, περνά μπροστά και κάνει με γλυκό τρόπο μια μικρή εισαγωγή για το επόμενο έργο και τον συνθέτη του. Ο ίδιος ζητά από τους κρατούμενους να κλείσουν τα μάτια και να αποδράσουν. Δεν ξέρω πόσοι το κάνουν. Ακούγονται διαδοχικά έργα των Μότσαρτ, Μπραμς, Κωνσταντινίδη, Στράους, Μπιζέ. Οι κρατούμενοι χειροκροτούν ζεστά. Ξανά και ξανά. Η συναυλία κλείνει με μουσική από την Κάρμεν του Μπιζέ. Σερβιριζόμαστε αναψυκτικά και γλυκά ταρτάκια. Ρωτώ τον Κλόντι πώς του φάνηκε: «Μου άρεσε πολύ» λέει. Η ώρα περνά, οι κρατούμενοι επιστρέφουν ανά πτέρυγα στα κελιά τους. Πλησιάζω ξανά τον εξάρχοντα της ΚΟΘ, Αντώνη Σουσάμογλου. «Ήταν μοναδικό, πολύ μακριά από αυτό που είχα αρχικά φανταστεί. Είμαστε επισκέπτες στον κόσμο αυτών των ανθρώπων, κι έστω για λίγο ελπίζω να τον κάναμε καλύτερο» σημειώνει.
Βαδίζουμε αντίστροφα προς την έξοδο. Πίσω μας ακούγονται καγκελόπορτες που σφαλίζουν, καθώς όλοι τώρα πρέπει να περάσουν για βραδινό κι έπειτα να επιστρέψουν στα κελιά τους. Στο πάρκινγκ της φυλακής ο ήλιος έχει αρχίσει να χαμηλώνει, όμως ακόμη καίει δυνατά.
ΠΗΓΗ: vice.com