To θέμα δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE UK.
Αυτήν τη στιγμή υπάρχουν περίπου 200.000 παιδιά που επηρεάζονται από τον εγκλεισμό των γονιών τους σε φυλακές της Αγγλίας και της Ουαλίας. Σ' αυτό το νούμερο προσθέστε περίπου 1.500 παιδιά στη Βόρεια Ιρλανδία και 30.000 στη Σκοτία και το νούμερο είναι μεγάλο. Όταν λάβεις υπόψη ότι περίπου το 65% των αγοριών με καταδικασμένο πατέρα θα παρανομήσει και εκείνο και πως περίπου το 45% των φυλακισμένων χάνουν την επαφή με τις οικογένειές τους όταν μπουν μέσα, αυτοί οι αριθμοί εγείρουν ένα σημαντικό ερώτημα: ποια είναι η μεταχείριση των οικογενειών των φυλακισμένων από εκείνους που εμπλέκονται στη διαδικασία;
Στις αρχές Δεκέμβρη, το ίδρυμα Barnardo's έδωσε στη δημοσιότητα την έκθεση Locked Out που περιγράφει τις εμπειρίες των παιδιών τα οποία επισκέπτονται τον γονιό τους στη φυλακή. Η έρευνα, που διεξάχθηκε από τη δρα Jane Evans, εξετάζει πώς μεταχειρίζονται τις οικογένειες οι υπάλληλοι των φυλακών και πόσο εκφοβιστικές μπορεί να είναι αυτές οι επισκέψεις για εκείνες. Ένα στοιχείο που μελετάει η έκθεση είναι οι αδιάκριτες έρευνες που γίνονται στα παιδιά (για παράδειγμα, τα νεογέννητα γδύνονται εντελώς και ψάχνουν ακόμα και τις πάνες τους) πριν μπουν στη φυλακή, κάτι που φαίνεται υπερβολικό συγκριτικά με τους κινδύνους ασφαλείας που αντιπροσωπεύουν.
«Οι δεσμοφύλακες ψάχνουν για ναρκωτικά και λαθραία», λέει η δρ Evans όταν της μιλάω για τα πρωτόκολλα που εμπλέκονται. «Η έρευνα συνήθως περιλαμβάνει σωματική έρευνα και έναν σκύλο που κάνει κύκλους γύρω σου για να δουν εάν θα μυρίσει ναρκωτικά. Κι αυτό δεν είναι πρόβλημα για έναν ενήλικο -αυτός ο σκύλος μπορεί να μυρίσει μέχρι περίπου το ύψος της μέσης- αλλά καταλαβαίνεις πως εάν είσαι παιδί περίπου πέντε ή έξι ετών, ο σκύλος θα σου 'ρθει κατευθείαν στο πρόσωπο. Το άλλο που κάνουν στα κορίτσια είναι ότι βγάζουν από τα μαλλιά τους τα κοκαλάκια και τα παίρνουν ή τους χαλάνε τις πλεξούδες. Πολλά από τα παιδιά ντύνονται με τα καλά τους γιατί είναι ειδική περίσταση που θα δουν τους μπαμπάδες τους, οπότε φτιάχνουν ωραία και τα μαλλιά τους, αλλά αυτοί τους παίρνουν τα κοκαλάκια».
Όταν ρωτάω για την ατμόσφαιρα σ' αυτές τις επισκέψεις, η Kate*, 20 ετών, της οποίας ο πατριός εκτίει ποινή φυλάκισης τρεισήμισι ετών για αδικήματα σχετικά με τα ναρκωτικά, μου λέει: «Όλα εξαρτώνται από το πώς είναι το προσωπικό. Προφανώς δεν είναι ωραίο να περνάς όλο αυτό και να σε ψάχνουν, αλλά μπορείς να κατανοήσεις γιατί πρέπει να γίνεται. Αλλά είναι πολύ καλύτερο να το κάνει κάποιος με χαμόγελο παρά κάποιος που σε αγριοκοιτάζει».
Η Helen*, 27 ετών, της οποίας πέρυσι ο σύζυγος εξέτισε επτά μήνες από ποινή δυόμισι ετών, μου λέει ότι οι εβδομαδιαίες «κανονικές επισκέψεις» ήταν απλώς πάρα πολύ δύσκολες για τις δυο μικρές κόρες της.
«Για τα παιδιά μου -το ένα μόλις έγινε τεσσάρων και το άλλο ήταν σχεδόν δύο- ήταν πολύ τρομακτικό, πολύ αγχωτικό. Όλες οι διαφορετικές έρευνες. Πηγαίνουν σε διαφορετικά δωμάτια και η μια πόρτα κλείνει ώστε να μπορεί να ανοίξει η άλλη. Η μεγαλύτερη κόρη μου έπρεπε να σταθεί μόνη της στο κόκκινο τετράγωνο, ακίνητη, ενώ ο σκύλος είχε κολλήσει τη μουσούδα του στο πρόσωπό της, οπότε για εκείνη ήταν πολύ τρομακτικό».
Αντ' αυτού, η Helen και ο σύζυγός της προτίμησαν τις «οικογενειακές επισκέψεις» που προσέφερε κάθε μήνα η φυλακή, όπου φιλανθρωπική οργάνωση εκπαίδευε εθελοντές μέσα στη φυλακή για να γίνουν φύλακες για αυτές τις επισκέψεις.
«Είναι εθελοντικό σύστημα», λέει, «οπότε οι φύλακες ήθελαν να είναι εκεί. Έκαναν όλες τις διαδικασίες πολύ πιο γρήγορα, οι έρευνες γίνονταν ταχύτερα και με τρόπο πιο προσανατολισμένο στο παιδί. Από την πρώτη στιγμή, οι φύλακες ήταν πιο ζωηροί. Ήταν πολύ πιο εύκολο».
Η Kate λέει ότι οι δεσμοφύλακες στις διάφορες φυλακές που έχει επισκεφθεί στη χώρα (ο πατέρας της έχει μεταφερθεί έξι φορές μέχρι τώρα) είναι «πραγματικά τρομακτικοί» και «πραγματικά απότομοι τις περισσότερες φορές», προσθέτοντας ότι «είναι σαν να νιώθω ότι έχω κάνει κάτι κακό. Έτσι ακριβώς με κάνουν να αισθάνομαι».
Αυτή η περιγραφή της επίρριψης ευθυνών σε εκείνους που σχετίζονται με τους φυλακισμένους επαναλαμβάνεται από τη Helen όταν περιγράφει τι γίνεται με τον δεσμοφύλακα και τις κόρες της στη διάρκεια της «κανονικής επίσκεψης». «Ουσιαστικά δεν τους μιλούσαν», λέει. «Πολύ σπάνια κάποιος σωφρονιστικός υπάλληλος θα αλληλοεπιδρούσε με κάποιο παιδί. Σχεδόν ένιωθες ότι εσύ ήσουν ο φυλακισμένος, ότι είχες κάνει κάτι λάθος, όχι ότι επισκεπτόσουν κάποιον στη φυλακή».
Όταν ρωτάω τη δρα Evans ποιες βελτιώσεις θα μπορούσαν να γίνουν σ' αυτή τη διαδικασία επισκέψεων, είναι ανένδοτη: «Νομίζω ότι η ομάδα ασφαλείας θα έπρεπε να εργαστεί στο πεδίο των πληροφοριών. Εάν έχουν σοβαρούς λόγους να υποπτεύονται ότι παιδιά μεταφέρουν ναρκωτικά, τότε να τα ψάξουν. Αλλά εάν είναι μωρά -εννοώ μωρό στην αγκαλιά- δεν υπάρχει λόγος να ψάξουν τις πάνες τους. Το άλλο που λέει η Barnardo's είναι "ΟΚ, ψάξε το παιδί, αλλά κάν' το με φιλικό τρόπο". Τα παιδιά πρέπει να γνωρίζουν τι συμβαίνει και γιατί».
Το σύστημα Κινήτρων και Κερδισμένων Προνομίων (IEP) που εφαρμόζεται τώρα στις βρετανικές φυλακές χωρίζει τους κρατουμένους σε τέσσερις κατηγορίες: αρχική, βασική, στάνταρ και ενισχυμένη. Αυτό σημαίνει ότι οι ώρες επισκέψεων μπορεί να ελέγχονται ως μέσο ανταμοιβής ή τιμωρίας για έναν κρατούμενο. Από τότε που άλλαξε το σχέδιο, το 2013 (ο κυβερνητικός συνασπισμός έκανε σημαντικές μεταρρυθμίσεις στην πολιτική που λέει ότι για να κερδίσουν προνόμια οι φυλακισμένοι, δεν θα πρέπει μόνο να αποφεύγουν την κακή συμπεριφορά, αλλά θα πρέπει να εργάζονται ενεργά για την ίδια την επανένταξή τους και να βοηθούν κι άλλους να κάνουν το ίδιο), αυτός ο κανονισμός για τις επισκέψεις χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο ως τιμωρία για τους κρατουμένους.
Ενώ το ποσοστό των φυλακισμένων που έχουν κερδίσει το «βασικό» status των δύο ωρών έχει αυξηθεί κατά 52%, από τότε που άλλαξε το καθεστώς οι κρατούμενοι που επιβραβεύτηκαν με το «ενισχυμένο» status των τεσσάρων ή παραπάνω ωρών επίσκεψης έχουν μειωθεί κατά περίπου 16%.
Τα δικαιώματα επίσκεψης το Σαββατοκύριακο και οι ημέρες οικογενειακών επισκέψεων, που σε μεγάλο βαθμό είναι διαθέσιμες μόνο στους κρατουμένους με «ενισχυμένο» status, έχουν ήδη επηρεαστεί από το προσφάτως αλλαγμένο σύστημα, που σημαίνει ότι γίνεται όλο και πιο δύσκολο για τα παιδιά να περάσουν ποιοτικό χρόνο με τους φυλακισμένους πατέρες τους (σημειώνεται ότι αυτή η πολιτική δεν εφαρμόζεται στις γυναικείες φυλακές, όπου οι ώρες επισκεπτηρίου παραμένει ίδιες).
Στη Βρετανία υπάρχει ένα υποκείμενο στίγμα που συνδέεται με τους συγγενείς των φυλακισμένων, λες και με κάποιο τρόπο το έγκλημα είναι ενσωματωμένο στο γενετικό υλικό τους. Είναι ένα θέμα που ανακύπτει τακτικά όταν μιλάμε με τις οικογένειες των κρατουμένων.
Ρωτάω την Kate εάν βιώνει τέτοιου είδους αντίδραση επειδή έχει ένα γονιό που βρίσκεται ακόμα στη φυλακή. «Ω ναι, σίγουρα». λέει, αλλά επισημαίνει ότι στην πραγματικότητα δεν μιλάει για την κατάσταση πολύ με κανέναν εκτός του στενού κύκλου της. «Υπάρχουν λίγοι φίλοι που κατά κάποιο τρόπο ξέρουν γι' αυτό, αλλά δεν είναι κάτι που προκύπτει στη συζήτηση».
Αναπόφευκτα, είναι μια κατάσταση που έχει επηρεάσει την καθημερινότητά της. «Νομίζω ότι έχω αναγκαστεί να κάνω κάποια πράγματα διαφορετικά», λέει η Kate. «Για παράδειγμα, έχω δυο μικρότερους αδερφούς και στα δεκαοκτώ μου δεν περίμενα ότι θα βοηθούσα στη φροντίδα τους. Έπρεπε να αναλάβω επιπλέον ρόλους για να καλύψω το κενό του πατέρα μου».
Με τα στατιστικά στοιχεία να λένε ότι το 65% των αγοριών που έχουν πατέρα κατάδικο ακολουθούν την ίδια πορεία, ρωτάω την Kate τι λέει ο πατριός της στους δυο μικρότερους αδερφούς της όταν τον επισκέπτονται, εάν ανησυχεί ότι μπορεί να πάρουν τον ίδιο δρόμο.
«Ναι», λέει, «και ανησυχεί πάρα πολύ, ξέρεις δεν θέλει να συμβεί κάτι τέτοιο».
Μιλώντας για την περίοδο που ο σύζυγός της συνελήφθη για πρώτη φορά, η Helen λέει: «Εκεί που ζούμε είναι πολύ μικρή κοινότητα και όλοι ξέρουν τι κάνεις, οπότε όλοι έμαθαν τι έγινε και τόσο εγώ όσο και τα κορίτσια δεχθήκαμε πολλή κριτική, ήταν σαν να μας έκλεισαν σ' ένα κουτί. Είμαστε καλή οικογένεια, αλλά αμέσως μόλις ο κόσμος ανακάλυψε πού είχε πάει. Όταν πήγαινα την κόρη μου στο σχολείο ήταν πολύ, πολύ δύσκολο. Σχεδόν δεν ήθελαν να μου μιλήσουν, δεν ήθελαν να έχουν σχέση μαζί μου. Οι άνθρωποι που νόμιζα ότι ήταν φίλοι, ξαφνικά εξαφανίστηκαν».
Ο διευθύνων σύμβουλος της Barnardo's, Javed Khan, έχει δηλώσει: «Τα παιδιά με έναν γονιό στη φυλακή είναι τα αθώα θύματα του εγκλήματος κάποιου άλλου. Παλεύουν με τη θλίψη που προκαλείται όταν κάποιος από τους γονείς τους απομακρύνεται ξαφνικά. Αυτή η απώλεια γίνεται πιο έντονη όταν τους αφαιρούν πολύτιμες ώρες με τον γονιό τους ή κάνουν τις επισκέψεις άσκοπα άβολες, τιμωρώντας έτσι τα παιδιά. Είναι καιρός για μια ριζική αλλαγή στον τρόπο που μεταχειρίζονται αυτά τα απομονωμένα και αγνοημένα παιδιά».
Ρώτησα τη δρα Evans τι θα σήμαινε αυτή «η τεράστια αλλαγή» για το βρετανικό σωφρονιστικό σύστημα.
«Μία από τις μεγάλες αλλαγές που το Barnardo's θα ήθελε να δει να εφαρμόζεται σε όλες τις φυλακές είναι να χρησιμοποιείται αυτή η προσέγγιση της οικογενειακής παρέμβασης για τις επισκέψεις των παιδιών». «Θέλουμε να δούμε τις επισκέψεις να φεύγουν από το σύστημα IEP, έτσι ώστε οι άνθρωποι να έχουν δικαίωμα επισκέψεων γιατί έχουν οικογένεια που θέλει να τους επισκεφθεί και όχι γιατί συμπεριφέρονται με ορισμένο τρόπο».
«Αρχίσαμε με βάση ότι τα παιδιά έχουν το δικαίωμα να διατηρούν επαφή και με τους δυο γονείς τους, στον βαθμό που δεν είναι επικίνδυνο για εκείνα. Αυτά είναι θεμελιώδη δικαιώματα των παιδιών με βάση τη συνθήκη των Ηνωμένων Εθνών».
Προτού τελειώσουμε τη συζήτησή μας, ρώτησα τη Helen εάν έχει κάποια συμβουλή για τους νέους ανθρώπους που μπορεί να αντιμετωπίζουν παρόμοια κατάσταση.
«Όταν επισκέπτεστε κάποιον στη φυλακή», λέει, «αντιμετωπίστε με γενναιότητα αυτό που συμβαίνει και μην το παίρνετε κατάκαρδα. Μη σκέφτεστε ότι οι φύλακες είναι εκεί για να σας φερθούν εκ προθέσεως φρικτά, γιατί εγώ δεν πιστεύω ότι είναι έτσι. Στο κάτω-κάτω, κάνουν τη δουλειά τους και πιστεύω ότι εμπλέκονται υπερβολικά πολύ για να μπορούν να αντιληφθούν πως οι επισκέπτες είναι απλώς ανθρώπινα όντα».
*Τα ονόματα έχουν αλλαχθεί για να προστατευθεί η ανωνυμία τους.
http://www.vice.com/