Το δίλημμα του φυλακισμένου είναι ένα από τα πιο διάσημα παραδείγματα και ταυτόχρονα μία από τις πιο πολυσυζητημένες περιπτωσιολογικές μελέτες στα μαθήματα εισαγωγής σε σχολές ψυχολογίας και οικονομικών επιστημών. Ουσιαστικά, το παράδειγμα αναφέρεται σε δύο κρατούμενους, απομονωμένοι ο ένας από τον άλλον, οι οποίοι παρουσιάζονται να έχουν δύο επιλογές: είτε να καταδώσουν τον συνεργάτη (δολιοφθορά), είτε να παραμείνουν σιωπηλοί (συνεργασία). Τώρα, ας εξηγήσουμε ότι, αν ο ένας από τους δύο κρατούμενους μαρτυρήσει και ο συνεργάτης του παραμείνει σιωπηλός, τότε το “καρφί” ελευθερώνεται, ενώ ο συνεργάτης καταδικάζεται σε 3 χρόνια φυλάκισης. Αν και οι δύο μαρτυρήσουν, τότε περνάνε 2 χρόνια στη φυλακή. Αν και οι δύο παραμείνουν σιωπηλοί, καταδικάζονται σε 1 χρόνο φυλάκισης.
Η θεωρία των παιγνίων αναφέρει ότι σε μια τέτοια αντιπαράθεση, η προδοσία είναι η κυρίαρχη στρατηγική, δεδομένου ότι προσφέρει την ελαφρώς υψηλότερη πληρωμή σε ένα ταυτόχρονο παιχνίδι. Οι οικονομολόγοι αναφέρονται σε αυτό ως “Ισορροπία Nash” μετά την απονομή του Βραβείου Νόμπελ στον John Nash και τη βραβευμένη με Όσκαρ βιογραφική ταινία “A Beautiful Mind”.
Η αλήθεια είναι ότι αυτό το παιχνίδι έχει παιχτεί πολλές φορές στο παρελθόν και προφανώς η θεωρία είναι σωστή: η προδοσία είναι το κυρίαρχο αποτέλεσμα. Αλλά όχι απαραίτητα και όχι πάντα. Για παράδειγμα, μία από τις πιο ενδιαφέρουσες ερμηνείες του παραδείγματος έγινε χρησιμοποιώντας δύο κοινωνικές ομάδες. Η πρώτη απαρτιζόταν από φοιτητές, ενώ η δεύτερη από πραγματικούς κρατούμενους. Η μελέτη διεξήχθη από δύο οικονομικά πανεπιστήμια του Αμβούργου με σκοπό να αναλύσουν τις διάφορες συμπεριφορές μεταξύ των δύο ομάδων. Το αποτέλεσμα ήταν απροσδόκητο!
Εμπιστοσύνη ή όχι: το δίλημμα του φυλακισμένου
Μια ομάδα κρατούμενων στις γυναικείες φυλακές της Κάτω Σαξονίας, στη Γερμανία, επιλέχθηκε για να παίξει το ίδιο παιχνίδι μαζί μια άλλη ξεχωριστή ομάδα αποτελούμενη από μαθητές, μέσα μία ταυτόχρονη και μία διαδοχική έκδοση του παιχνιδιού. Φυσικά, δεν υπήρχαν ποινές φυλάκισης για το παιχνίδι. Στους φοιτητές προσφέρονταν χρηματικές ανταμοιβές, ενώ στις κρατούμενες καφές και τσιγάρα.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν στο ταυτόχρονο παιχνίδι ότι μόνο το 37% των φοιτητών συνεργάστηκαν, ενώ οι τρόφιμοι συνεργάστηκαν σε ποσοστό 56%.
Με βάση τα ζευγάρια, μόνο το 13% των φοιτητών κατάφερε να πάρει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα και την αμοιβαία συνεργασία, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό των κρατούμενων ήταν 30%.
Στο διαδοχικό παιχνίδι, πολύ περισσότεροι φοιτητές (63%) συνεργάστηκαν, με αποτέλεσμα το αμοιβαίο ποσοστό συνεργασίας να εκτοξευθεί έως 39%, ενώ για τις κρατούμενες παρέμεινε περίπου το ίδιο. Αξίζει να σημειωθεί, όμως, ότι το ταυτόχρονο παιχνίδι απαιτεί περισσότερη “τυφλή” εμπιστοσύνη και από τα δύο μέρη, και οι κρατούμενες ήταν πολύ πιο πρόθυμες να δείξουν εμπιστοσύνη μπροστά στους φοιτητές.
Τώρα, όλοι υποθέτουν ότι οι κρατούμενες, βλέποντας πως ζούνε σε ένα ακανόνιστο και αγχωτικό περιβάλλον, θα μαρτυρούσαν σε μεγαλύτερες αναλογίες συγκριτικά με τους μαθητές. Συνέβη, όμως, ακριβώς το αντίθετο και ενώ η χρηματική ανταμοιβή δεν ήταν και τόσο μεγάλη (η πιθανή μείωση της ποινής φυλάκισής τους θα είχε πιθανότατα διαφορετικά αποτελέσματα). Η έρευνα, η οποία δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα Οικονομικής Συμπεριφοράς και Οργάνωσης, καταδεικνύει ότι οι κρατούμενοι δεν είναι τόσο αναξιόπιστοι και καιροσκόποι όσο η κοινωνία πιστεύει από τη στιγμή που πάτησαν το πόδι τους σε σωφρονιστικό ίδρυμα.
Πηγές: www.zmescience.com/science/psychology-science/prisoners-dilemma-played-real-prisoners-0423423/
http://ethernews.com/