Σε πολλούς προκαλούν θαυμασμό σε άλλους πάλι, τρόμο. Άντρες με ασπίδες, κράνη, γκλομπ, μάσκες προστασίας από τα χημικά, στρατιωτικού τύπου ειδικές αντιπυρικές στολές, αλεξίσφαιρα και πλαστικές επιγονατίδες, μοιάζουν θωρακισμένοι σαν αστακοί αδιαπέραστοι από οτιδήποτε.
«Πολεμικές μηχανές» που πρέπει να τηρήσουν την τάξη ακόμη και αν χρειαστεί να έρθουν σε μάχη σώμα με σώμα με διαδηλωτές ή να «πνίξουν» μια ολόκληρη περιοχή με χημικά.
Ο λόγος για τους άντρες των Μονάδων Αποκατάστασης Τάξης ή αλλιώς τα γνωστά σε όλους μας ΜΑΤ.
H ιστορία τους έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον αφού δημιουργήθηκαν με μοναδικό σκοπό την καταστολή ταραχών και έκρυθμων διαδηλώσεων, ενώ επανειλημμένα έχουν διχάσει τόσο την κοινωνία όσο και τα πολιτικά κόμματα καθώς έχουν κατηγορηθεί για υπέρμετρη βία κατά πολιτών.
Φωτογραφίες Γιάννης Κέμμος
Τους «Ματάδες» ή «ματατζήδες» όπως τους αποκαλούν στη καθομιλουμένη, θα τους δεις χειμώνα καλοκαίρι στο κέντρο της Αθήνας, στο προαύλιο χώρο της Βουλής, στα λουλουδάδικα, έξω από υπουργεία και υπηρεσίες που θα μπορούσαν να αποτελέσουν στόχο επίθεσης. Και τις 24 ώρες το 24άωρο είναι εκεί, βρέξει χιονίσει, φορώντας τα κράνη και κρατώντας τις ασπίδες τους έτοιμοι να επέμβουν ανά πάσα στιγμή όπου χρειαστεί.
Στην βάρδια τους αν δεν προκύψει κάποιο περιστατικό στο οποίο θα κληθούν να επέμβουν, κάθονται μέσα στο λεωφορείο της υπηρεσίας. Την λεγόμενη κλούβα, η οποία είναι ειδικά διαμορφωμένη ώστε να φιλοξενεί την διμοιρία και τον εξοπλισμό της.
Ένα μεγάλο τραπέζι στο κέντρο για να πιουν τον καφέ ή να φάνε το φαγητό τους και καθίσματα αντικριστά δεξιά και αριστερά συνθέτουν τη βασική «διακόσμηση» από το δεύτερο τους σπίτι όπως το αποκαλούν, καθώς αρκετές ώρες καθημερινά περνούν μέσα σε αυτή.
Ψηλά, πάνω από τα καθίσματα στο ύψος των παραθύρων σε γάντζους και κρεμάστρες κρεμάνε τα κράνη, τον εξοπλισμό τους, τις στολές και τα προσωπικά τους αντικείμενα.
Σε μια γωνία ένα μικρό ψυγείο και ψηλά στη μέση της κλούβας μια μικρή τηλεόραση. Αναλόγως την εποχή και ειδικά αν πρόκειται για μεγάλες γιορτές όπως τα Χριστούγεννα ή το Πάσχα, στολίζουν τη κλούβα κατάλληλα. Χριστουγεννιάτικο δέντρο σε μια γωνιά και κεράκια πάνω στο τραπέζι για τους συναδέλφους τους που περνάνε τις γιορτές μακριά από το σπίτι τους όπως λένε χαρακτηριστικά.
Όλες οι κλούβες έχουν κάγκελα περιμετρικά σε όλα τα παράθυρα καθώς αρκετές φορές έχουν δεχτεί επίθεση από μολότοφ και πέτρες.
Τους «ματάδες» όμως θα τους βρεις μπροστά σου και σε πορείες και διαδηλώσεις όταν τα πράγματα ξεφεύγουν και από ειρηνικές μετατρέπονται σε πεδίο ανοιχτής σύγκρουσης.
Με παρατεταμένες τις ασπίδες και τα γκλομπ, μπροστά από τους φραγμούς που έχουν φτιάξει με τις κλούβες για να ανακόψουν τους διαδηλωτές, στέκονται απέναντι από ανθρώπους που διαδηλώνουν διεκδικώντας καλύτερες συνθήκες εργασίας και διαβίωσης γι αυτούς και τις οικογένειες τους.
Αναλόγως πως θα εξελιχθεί η πορεία ή η διαδήλωση, δίνεται και η ανάλογη διαταγή από το κέντρο επιχειρήσεων για το πώς θα δράσουν τα ΜΑΤ.
Οι άγριες σκηνές που πολλές φορές ακολουθούν, κόβουν την ανάσα.
Στην αρχή τους απωθούν με τις ασπίδες ώστε να μην τραυματιστεί κάποιος, αν τα πράγματα όμως ξεφύγουν και ομάδα διαδηλωτών αρχίσει να πετά πέτρες και αντικείμενα, τότε κάνουν περιορισμένη χρήση χημικών ώστε να τους «διαλύσουν» χωρίς να έρθουν σε σωματική επαφή με τους διαδηλωτές.
Σε πιο τραβηγμένες καταστάσεις, όπου τους ρίχνουν μολότοφ ή φωτοβολίδες, τότε και τα ΜΑΤ επιχειρούν ανάλογα.
Συντεταγμένα σε μικρές ομάδες συνήθως των 6-8 αντρών τους κυνηγούν, τους χτυπάνε άγρια, τους ρίχνουν στο έδαφος και πολλές φορές τους σέρνουν προκειμένου να τους προσαγάγουν, χρησιμοποιώντας κρότου λάμψης και χημικά παράλληλα.
Τραυματίες και από τις δύο πλευρές είναι συνήθως το αποτέλεσμα αυτών των συγκρούσεων. Σαν μια παρτίδα σκάκι που καμία από τις δύο πλευρές δεν καταφέρνει να κάνει ρουά-ΜΑΤ.
«Η διαταγή είναι διαταγή και πρέπει να εκτελεστεί. Δεν ξυπνάμε το πρωί λέγοντας πάμε να βαρέσουμε κόσμο στο Σύνταγμα, όταν όμως πάρουμε την εντολή να επέμβουμε πρέπει να την εκτελέσουμε όποιον και αν έχουμε απέναντί μας» λέει χαρακτηριστικά εν ενεργεία άντρας της Υ.Α.Τ. (Υποδιεύθυνση Αποκατάστασης Τάξης) που για ευνόητους λόγους δεν θέλησε να αναφέρουμε το όνομά του
«Φυσικά γνωρίζουμε ότι αποτελούμε το κόκκινο πανί για πολλές κοινωνικές ομάδες, γι αυτό και δεν ανταποκρινόμαστε στις λεκτικές επιθέσεις από διαδηλωτές. Προσπαθούμε να παραμένουμε ψύχραιμοι, γιατί με μια κίνησή μας τα αίματα μπορεί να ανάψουν πολύ εύκολα».
Παραδέχεται ωστόσο ότι στις διμοιρίες υπάρχουν και θερμοκέφαλοι:
«Δεν λέω ότι είμαστε άγιοι. Υπάρχουν και θερμοκέφαλοι, κυρίως οι νέοι στην υπηρεσία, που χάνουν τη ψυχραιμία τους. Ειδικά όταν οι διαδηλωτές αρχίζουν να βρίζουν τις οικογένειες μας ή όταν μας αποκαλούν γουρούνια, βλέπεις τους νέους κυρίως συναδέλφους να σφίγγουν τα δόντια. Έχει τύχει συνάδελφος να ανταποδώσει άσεμνη χειρονομία που του έκαναν. Αμέσως τον τραβήξαμε πίσω, πριν προλάβει να δημιουργηθεί σκηνικό. Με τα χρόνια όμως ξεπερνάς τις προκλήσεις και δεν δίνεις σημασία».
Επόμενο ήταν να τον ρωτήσουμε για το άγριο ξύλο που έχει καταγραφεί πολλές φορές από δημοσιογράφους και φωτορεπόρτερ κατά κοινωνικών ομάδων όπως για για παράδειγμα κατά των συνταξιούχων ή άλλων ευάλωτων κοινωνικών ομάδων οι οποίοι ούτε ρόπαλα κρατούν ούτε μολότοφ. Η απάντησή του μας καθηλώνει.
«Έχει τύχει να είμαι υπηρεσία σε διαδήλωση στην οποία γνώριζα ότι συμμετείχε στενός συγγενής μου. Ήταν από τις φορές που ευχόμουν να μην παρεκτραπούν τα πράγματα και να μην χρειαστεί να επέμβουμε. Ανησυχούσα, αλλά δεν πέρναγε από το χέρι μου να κάνω τίποτα. Τελικά η διαδήλωση δεν εξελίχθηκε ειρηνικά και ήρθαμε αντιμέτωποι με τους συγκεντρωμένους. Όταν ηρέμησαν τα πράγματα το πρώτο πράγμα που έκανα ήταν να πάρω τον συγγενή μου τηλέφωνο να δω αν είναι καλά. Είχε χτυπηθεί ευτυχώς ελαφρά. Δεν ξέρω από ποιον, μπορεί και από εμένα. Δεν θα ξεχάσω ποτέ εκείνη τη μέρα».
Τελικά πως είναι όμως να είσαι Ματάς; Πως είναι το 24ωρό τους; Πώς αισθάνονται όταν βρίσκονται απέναντι από διαδηλωτές και φυσικά τι υποστηρίζει ένας ακόμη «Ματάς» για την αστυνομική βία που πάμπολλες φορές έχουν κατηγορηθεί;
43 χρόνια ΜΑΤ
Η ιστορία των ΜΑΤ ξεκίνησε το 1976 όταν δημιουργήθηκε η πρώτη ομάδα με εντολή του τότε Πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή και η ομάδα αποτελούταν από 150 αστυνομικούς.
Φυσικά την εποχή εκείνη ειδικός εξοπλισμός δεν υπήρχε με αποτέλεσμα οι τότε «Ματάδες» να μην έχουν καμία σχέση με αυτούς που ξέρουμε σήμερα.
Με γυαλισμένο σκαρπίνι, γραβάτα και σακάκι αστυνομικής στολής, έμπαιναν στη πρώτη γραμμή των επεισοδίων.
Όσο για τον εξοπλισμό τους; Μια ασπίδα και ένα γκλομπ ήταν αρκετά.
Φυσικά χημικά και κρότου λάμψης ήταν λέξεις άγνωστες για τους τότε αστυνομικούς των ΜΑΤ αλλά και για τους διαδηλωτές που στέκονταν απέναντί τους.
Με την πάροδο των χρόνων όμως η υπηρεσία εξελίχτηκε, άλλαξε, και από τους τότε αστυνομικούς με τα γυαλισμένα παπούτσια φτάσαμε στο σήμερα όπου οι άντρες των ΜΑΤ θυμίζουν περισσότερο ρόμποκοπ με αδιαπέραστες πανοπλίες.