Πίσω από τα μεγάλα χαμόγελα και τις έντονες χειραψίες που ακολούθησαν την ανακοίνωση της συμφωνίας των ηγετών της ΕΕ με τον τούρκο πρωθυπουργό Αχμέτ Νταβούτογλου, μπορούσε κανείς εύκολα να διακρίνει μια επιμελώς κρυμμένη ανησυχία.
Ορισμένοι από τους ευρωπαίους αξιωματούχους, λιγότερο εγκρατείς, δεν δίστασαν να τη διατυπώσουν ανοιχτά.
«Δεν πρέπει να έχουμε ουτοπίες και να πιστεύουμε ότι αυτά που συμφωνήσαμε είναι αρκετά. Υπάρχουν σημαντικά κενά, λεπτομέρειες και τεχνικά ζητήματα που πρέπει να διευθετήσουμε», δήλωσε η πάντοτε προσεκτική στα λόγια της Άνγκελα Μέρκελ μετά το πέρας στη Συνόδου.
Στο ίδιο μήκος κλίματος, ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ παρομοίασε τη δουλειά που έχει να γίνει από εδώ και πέρα προκειμένου να υλοποιηθούν τα συμφωνηθέντα -ιδίως όσον αφορά την Ελλάδα- με τους άθλους του Ηρακλή. To σημείο στο οποίο φαίνεται να επιμένουν και δύο είναι ότι η εφαρμογή θα είναι εκείνη που θα κρίνει την επιτυχία ή της αποτυχία της συμφωνίας. Και όχι άδικα, καθώς στην κοινή ανακοίνωση Τουρκίας-ΕΕ οι «γκρίζες ζώνες» και τα «δύσκολα σημεία» περισσεύουν.
Μετά από δύο σχεδόν εικοσιτετράωρα έντονων διαβουλεύσεων Ευρώπη και Τουρκία κατάφεραν να συμφωνήσουν σε ένα κοινό πλαίσιο το οποίο συνοπτικά περιλαμβάνει τα εξής: Η Τουρκία αναλαμβάνει τη δέσμευση να υποδεχθεί πίσω στο έδαφός της όλους τους μετανάστες που θα φτάσουν με παράτυπο τρόπο από τα παράλια της στην Ελλάδα από την Κυριακή και μετά, υπό την προϋπόθεση ότι για κάθε Σύρο που θα επιστρέφεται στην Τουρκία από τα ελληνικά νησιά, ένας άλλος Σύρος θα μετεγκαθίσταται από την Τουρκία στην ΕΕ.
Σε αντάλλαγμα, η ΕΕ θα προχωρήσει στην επίσπευση της καταβολής 3 δισ. προς την Τουρκία για την δημιουργία υποδομών που αφορούν τους πρόσφυγες, στο άνοιγμα του διαπραγματευτικού κεφαλαίου 33 και στην αναθέρμανση της ενταξιακής διαδικασίας της γείτονος και στην επιτάχυνση της διαδικασίας άρσης της βίζας για τούρκους υπηκόους που ταξιδεύουν στην ΕΕ, υπό την προϋπόθεση ότι η Άγκυρα θα εκπληρώσει όλους τους αναγκαίους όρους που προβλέπει η κοινοτική νομοθεσία.
Ο διάβολος βεβαίως πάντοτε κρύβεται στις λεπτομέρειες.
Και εν προκειμένω αυτές είναι πολλές.
Το πλαφόν των 72.000 «τορπιλίζει» τη συμφωνία
Η πρώτη «γκρίζα ζώνη», που μπορεί να υπονομεύσει συνολικά τη συμφωνία, αφορά τον αριθμό των προσφύγων που θα μετεγκαθίστανται από την Τουρκία προς της ΕΕ. Σε αντίθεση με το προηγούμενο κοινό ανακοινωθέν ΕΕ-Τουρκίας τον Νοέμβριο που μιλούσε για μετεγκατάσταση 160.000 προσφύγων, το νέο κείμενο θέτει ως «πλαφόν» τους 72.000 πρόσφυγες, οι οποίοι μάλιστα θα γίνονται δεκτοί από τις χώρες της ΕΕ σε εθελοντική βάση. Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στο κείμενο, εάν ο αριθμός εκείνων που επιστρέφουν πλησιάσει τις 72.000 τότε ο μηχανισμός θα πρέπει να αναθεωρηθεί, εάν όμως ξεπεράσει τις 72.000 τότε ο μηχανισμός θα σταματήσει.
Η πρόβλεψη αυτή θέτει ουσιαστικά υπό αίρεση το σύστημα του 1 προς 1. Εάν τα περισσότερα κράτη μέλη κωλυσιεργήσουν, δεν δείξουν ιδιαίτερη προθυμία ή προχωρήσουν με αργούς ρυθμούς στο ούτως ή άλλως εθελοντικό πρόγραμμα μετεγκατάστασης, το ίδιο θα κάνει και η Τουρκία αρνούμενη να αποδεχθεί νέους μετανάστες πίσω στο έδαφός της, κάτι που προφανώς θα έχει δυσμενείς συνέπειες για την Ελλάδα .
Η διοικητική πρόκληση
Το δεύτερο ιδιαίτερα δύσκολο σημείο αφορά την εφαρμογή από μέρους της Αθήνας των δεσμεύσεων για την επιτάχυνση και τη βελτίωσης των μηχανισμών παροχής ασύλου, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί η εξατομικευμένη εξέταση των αιτήσεων και η αποφυγή των μαζικών επαναπροωθήσεων. Τα νούμερα είναι ενδεικτικά. Όπως δήλωσε ο ίδιος ο πρωθυπουργός, περίπου 2.300 γραφειοκράτες θα φτάσουν στην Αθήνα, μεταξύ αυτών 400 εμπειρογνώμονες, 400 μεταφραστές και 1.500 υπάλληλοι εξειδικευμένοι σε θέματα ασφάλειας, προκειμένου το σύστημα να λειτουργήσει με τη δέουσα ταχύτητα και αποτελεσματικότητα. Την ίδια στιγμή, η Αθήνα θα πρέπει να προχωρήσει σε όλες τις αναγκαίες διμερείς διευθετήσεις που θα συμπεριλαμβάνουν και την παρουσία τούρκων αξιωματούχων στα ελληνικά νησιά και ελλήνων αξιωματούχων στην Τουρκία για τη διευκόλυνση της όλης διαδικασίας.
Εν ολίγοις, το έργο που έχει μπροστά της η ελληνική κυβέρνηση είναι τιτάνιο και από την εκπλήρωσή του θα εξαρτηθεί η εφαρμογή της επαναπροώθησης μεταναστών προς στην Τουρκία. Την ίδια στιγμή ωστόσο, η επαναπροώθηση προϋποθέτει και τη λήψη μιας σειράς μέτρων από τη γείτονα, έτσι ώστε να καταστεί δυνατό να χαρακτηριστεί «ασφαλής τρίτη χώρα».
Ενστάσεις από την Ύπατη Αρμοστεία για τους Πρόσφυγες
Ενδεικτική των τεράστιων πρακτικών ζητημάτων που θα προκύψουν από την εφαρμογή της συμφωνίας είναι η ανακοίνωση που εξέδωσε η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR), λίγο μετά το τέλος της Συνόδου.
Η δυνατότητα της Ελλάδας να υποδέχεται πρόσφυγες και μετανάστες, αλλά και να επεξεργάζεται αιτήσεις για τη χορήγηση ασύλου, πρέπει να ενισχυθεί προκειμένου η συμφωνία ανάμεσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την Τουρκία να έχει αποτέλεσμα, ενώ από την δική της πλευρά η Τουρκία πρέπει να εγγυάται μια δίκαιη και σύντομη αξιολόγηση των αιτήσεων των ανθρώπων που χρειάζονται διεθνή προστασία, ανέφερε στην ανακοίνωσή της. Όπως επισήμανε, οι αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα θα πρέπει να έχουν «το δικαίωμα να ασκούν έφεση» πριν προχωρήσει «η επανεισδοχή τους στην Τουρκία». Την ίδια στιγμή, οι υποδομές για «την υποδοχή και άλλες διευθετήσεις πρέπει να είναι έτοιμες στην Τουρκία πριν επαναπροωθηθεί οποιοσδήποτε από την Ελλάδα. Οι άνθρωποι που κρίνεται ότι έχουν ανάγκη διεθνή προστασία πρέπει να είναι σε θέση να απολαύουν άσυλο, χωρίς διάκριση, σε συμφωνία με τα διεθνώς αποδεκτά πρότυπα». «Το πώς θα εφαρμοστεί επομένως αυτή η συμφωνία θα είναι κρίσιμο», αναφέρεται μεταξύ άλλων στην ανακοίνωση.
Τι κέρδισε η Τουρκία
Μέσα από τη σκληρή διαπραγμάτευση του Αχμέτ Νταβούτογλου, η Άγκυρα κατάφερε να επιτύχει σημαντικές παραχωρήσεις από τους Ευρωπαίους, δεν κέρδισε όμως όλα όσα ζητούσε. Ο τούρκος πρωθυπουργός επιστρέφει στη χώρα του έχοντας να επιδείξει κάποια κέρδη τα οποία θα ενισχύσουν το φιλοευρωπαϊκό προφίλ της κυβέρνησης απέναντι στα πυρά που εξαπολύει η τουρκική αντιπολίτευση για αυταρχισμό και προσωποκεντρικές μορφές διοίκησης. Δεν φαίνεται ωστόσο να έλαβε κάποια σημαντική δέσμευση από τους ευρωπαίους ως προς το θέμα της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας.
Ειδικότερα, αναφορικά με το θέμα της απελευθέρωσης της βίζας, το κοινό ανακοινωθέν κάνει μεν λόγο για επιτάχυνση της διαδικασίας με στόχο την ολοκλήρωσή της μέχρι τον Ιούνιο, αναφέρει όμως ρητά πως η Τουρκία θα πρέπει να εκπληρώσει και τους 72 όρους που προβλέπει η κοινοτική νομοθεσία. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που είδαν το φως της δημοσιότητας τις τελευταίες δύο ημέρες, το θέμα της βίζας αποτέλεσε ένα από τα πλέον ακανθώδη ζητήματα με αρκετούς ευρωπαίους ηγέτες να εγείρουν έντονες ενστάσεις.
Όσον αφορά την ενταξιακή πορεία της Τουρκίας, η Άγκυρα κέρδισε το «ξεπάγωμα» του κεφαλαίου 33, που αφορά τον κοινοτικό προϋπολογισμό και είχε μπλοκάρει η Γαλλία επί Σαρκοζί, αλλά και μια γενικόλογη αναφορά περί αναθέρμανσης των διαδικασίας. Όπως αποδεικνύεται, οι αντιστάσεις που προέβαλε ο κύπριος πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης έπιασαν τόπο, με αποτέλεσμα να μην ανοίγει κανένα κεφάλαιο από εκείνα που έχει μπλοκάρει η Κύπρος από το 2003.
Τέλος, στο κοινό ανακοινωθέν γίνεται αναφορά στην επιτάχυνση της εκταμίευσης των 3 δισ. ευρώ προς τη γείτονα. Προϋπόθεση ωστόσο για να γίνει αυτό είναι να συνταχθεί άμεσα ένα πρώτο κοινό σχέδιο Άγκυρας-ΕΕ με συγκεκριμένες προτάσεις και στόχους στους τομείς της υγείας, της εκπαίδευσης, των υποδομών, της σίτισης, κλπ που σχετίζονται με τη φιλοξενία των προσφύγων. Όταν εξαντληθεί το ποσό των 3 δισ. τότε η ΕΕ θα κινητοποιήσει ένα επιπλέον κεφάλαιο 3 δισ. μέχρι το τέλος του 2018.
Διαβάστε περισσότερα στο thetoc.gr