«Δεν πρέπει να παραμείνει κρατικό μυστικό ότι η 27χρονη έρευνα για τη 17 Νοέμβρη και τους αντιπάλους της (σ.σ. στην αριστερή τρομοκρατία) ήταν ένα ακριβό φιάσκο. Οι διώκτες της 17Ν παραμέλησαν την προσεκτική ανάλυση των περιορισμένων αποδείξεων εις όφελος πληροφοριών που απέσπασαν από μία παρέλαση ψυχικά ανισόρροπων ή αδίστακτων πληροφοριοδοτών...».
Το συμπέρασμα δεν θα είχε τόση σημασία αν προερχόταν από Ελληνα παρατηρητή. Εχει γραφτεί όμως από τον Τζον Μπρέιντι Κίσλινγκ, νούμερο 2 της αμερικανικής πρεσβείας στην Αθήνα την εποχή της σύλληψης των μελών της 17Ν, ο οποίος στη συνέχεια παραιτήθηκε από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ διαφωνώντας με τον πόλεμο στο Ιράκ. Ο Κίσλινγκ προσέγγισε σε μία οκτάχρονη έρευνα την οργάνωση, που ήταν αντικείμενο και της υπηρεσιακής του ενασχόλησης όταν δούλευε για το αμερικανικό κράτος, με έναν τελείως διαφορετικό τρόπο σε σχέση με όσους ασχολήθηκαν με το φαινόμενο 17Ν. Το αποτέλεσμα της δουλειάς του κυκλοφορεί, την Τετάρτη, στην αγγλική γλώσσα σε ένα από τα πιο σημαντικά βιβλία που έχουν γραφτεί για τη 17Ν στην Ελλάδα, με τίτλο «Ελληνες αντάρτες πόλεων, αντίσταση και τρομοκρατία 1967 - 2002» (Lycabettus Press, 407 σελίδες).
Εχοντας πεισθεί από όσα άκουσε στο δικαστήριο δεύτερου βαθμού (2007 - 2009) ότι ένα μεγάλο μέρος των ομολογιών των μελών της 17Ν στην προανάκριση ήταν αποτέλεσμα των στοιχείων των διωκτικών αρχών προ των συλλήψεων και συμφωνιών των συλληφθέντων με τους διώκτες τους (ειδικά του Σ. Ξηρού) αλλά και των συλληφθέντων μεταξύ τους, αποφάσισε να αντιπαραβάλει όλα τα γνωστά από την ανάκριση, τις δίκες και τις επίσημες τοποθετήσεις των μελών της οργάνωσης κείμενα με τις πληρωμές της οργάνωσης, όπως αυτές που εμφανίσθηκαν σε τρία σπιράλ τετράδια που είχε βρει η αστυνομία στο πάτωμα του υπνοδωματίου της γιάφκας της οδού Πάτμου, το καλοκαίρι του 2002. Η ανάλυση του Κίσλινγκ αμφισβητεί και τις δύο «επίσημες» εκδοχές: εκείνη των αρχών και εκείνη της 17Ν, όπως παρουσιάζεται στα γραπτά των Σάββα Ξηρού και Δημήτρη Κουφοντίνα.
Αγνωστα μέλη
Παρότι η έρευνα του Κίσλινγκ αφορά ένα ευρύτερο χρονικό διάστημα, οι εγγραφές στα τετράδια καλύπτουν μόνον επτά από τα συνολικά 27 χρόνια της δραστηριότητας της οργάνωσης και αποτυπώνονται στο βιβλίο σε καταπληκτικές γραμμικές απεικονίσεις. Εκεί φαίνονται τα «έσοδα» (σ.σ. προϊόν ληστειών από τράπεζες) αλλά και οι δαπάνες της οργάνωσης από τον Σεπτέμβριο του 1990 ώς τον Μάιο του 1997. Οι δαπάνες, σύμφωνα με την ανάλυση του Κίσλινγκ, ήταν μόνιμες: μισθοί σε τέσσερα βασικά επαγγελματικά στελέχη και βοηθήματα σε συνολικά 16 μέλη, μεταξύ των οποίων αρκετά άγνωστα, ενοίκια για 6 τουλάχιστον διαμερίσματα, δαπάνες για «δουλειές» (παρακολουθήσεις, συλλογή πληροφοριών, αυτοκίνητα, κεραίες, «καλάθια» - βόμβες) αλλά και δαπάνες παραστάσεως (ταβέρνες, ρεμπετάδικα).
Ετσι στο πρώτο τετράδιο τον Σεπτέμβριο του 1990 αποτυπώνονται «έσοδα» 47,7 εκατ. δραχμών από τη ληστεία της Τράπεζας Εργασίας και για διάστημα 15 μηνών 1.043 σημεία δαπανών. Αμέσως μετά τη ληστεία, η 17Ν πληρώνει 1,3 εκατομμύρια δραχμές, γράφει ο Κίσλινγκ, σε «επιδόματα αδείας» καλοκαιριού, καθώς πιο πριν –πριν από τη ληστεία– είχε μόλις 310.000 δραχμές στο ταμείο. Σε αυτή την πρώτη λίστα των «δικαιούχων» παρουσιάζονται 12 ψευδώνυμα: Μαν (ώλης), Μαρκ (ος), Γρηγ (όρης), Γιαν (νης), Πολ (ίνα), Σταμ (άτης), Μιχ (άλης), Τάκης, Στελ (ιος), Στάθης, Χάρ (ης), Βαγγ (έλης). Ο Κίσλινγκ υποστηρίζει ότι άλλα τέσσερα μέλη πήραν δώρο υπολογίζοντας ότι ο Λα (μπρος), ο Αρ (ης) και ο Αποστόλης πρέπει να πήραν τα δώρα τους τον Ιούλιο. Το μεγαλύτερο δώρο, 200.000 δραχμές, παίρνει ο Βαγγέλης, ενώ το μικρότερο, 20.000 δραχμές, η Πωλίνα ή Παυλίνα. Τουλάχιστον η Πολ (ίνα) αλλά και ο Αρ (ης), κατά τον Κίσλινγκ, είναι μέλη άγνωστα και ασύλληπτα. Οι αρχές είχαν ταυτίσει τον Αρη με τον Σωτήρη Κονδύλη.
Το βιβλίο του Αμερικανού δείχνει ότι οι ομολογίες των μελών της οργάνωσης δεν αποτυπώνουν την πραγματικότητα, όπως αυτή αποδεικνύεται από την αρχή «ακολούθησε το χρήμα». Οι πληρωμές δείχνουν ότι ο Σωτήρης Κονδύλης ήταν ο «Σάκης» και όχι ο «Αρης» επειδή η γνωριμία του Κονδύλη με την οργάνωση προηγείται της δολοφονίας του Παύλου Μπακογιάννη. Αντίθετα ο «Σταμάτης» ήταν, κατά τον συγγραφέα, ένας σταθερός οδηγός (μηχανής και αυτοκινήτου) της οργάνωσης που προήχθη σε στάτους «επαγγελματία επαναστάτη» το 1991. Ο Κίσλινγκ διαφωνεί ακόμη με την άποψη των ανακριτών και της αστυνομίας ότι ο «Σταμάτης» ήταν ο Τζωρτζάτος αντιπαραβάλλοντας προσωπικές, επαγγελματικές και δικαστικές λεπτομέρειες με τις οποίες εξηγούνται οι διακυμάνσεις των ποσών που λαμβάνει από το ταμείο της οργάνωσης.
Και ο ταμίας;
Από την ομολογία του Πάτροκλου Τσελέντη είναι γνωστό ότι «λεφτά έπαιρναν μόνο τα μέλη της οργάνωσης που ήταν αναγκασμένα να βρίσκονται στην παρανομία». Αυτοί δεν ήταν πολλοί: ο Γιωτόπουλος, ο Κουφοντίνας, ο Σάββας Ξηρός και ο Σκανδάλης, ένα παλαιότερο μέλος της οργάνωσης. Υπήρχαν όμως και μέλη που είχαν δυσκολίες να βρουν δουλειά –για άλλους λόγους– ή μέλη που έμπαιναν εξαιτίας των περιστάσεων στην παρανομία. Επίσης τα ψευδώνυμα δεν ήταν σταθερά αλλά άλλαζαν, όπως π.χ. ο Γιωτόπουλος που είχε τουλάχιστον δύο: κατά την επίσημη εκδοχή το «Λάμπρος» και το «Πέτρος». Ο Κίσλινγκ όμως υποστηρίζει ότι το ένα ήταν το «Αρης» ή «Αργύρης», ενώ το «Λάμπρος» ανήκε στον ταμία και συντάκτη των τετραδίων δαπανών.
Για τον συγγραφέα ο ταμίας της οργάνωσης ήταν ένα μέλος εξίσου σημαντικό με τον Γιωτόπουλο, που εγκατέλειψε τη 17Ν όταν σταματάνε οι καταχωρίσεις στα τετράδια δαπανών και «μία πιο παραδοσιακή σοσιαλιστική ρητορική εξαφανίζεται από τις προκηρύξεις...».
Η μεθοδική ανάλυση των προκηρύξεων
«Η 17Ν επιβίωσε επειδή το ελληνικό κοινό προτιμά να διατηρεί την αστυνομία και τους παραβάτες του νόμου σε ίση απόσταση», γράφει ο Κίσλινγκ, που αποδεικνύει ότι ούτε οι αμερικανικές ούτε οι βρετανικές υπηρεσίες οδήγησαν στην αποκάλυψη των μελών της οργάνωσης, αλλά η... τύχη (η έκρηξη της βόμβας στον Πειραιά) και η δουλειά ορισμένων έμπειρων ανθρώπων της δίωξης, αφού πρώτα είχαν συγκεντρωθεί αρκετές πληροφορίες, ώστε να περιοριστεί ο κύκλος των υπόπτων. Με τη βοήθεια ενός ειδικού στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, ο Αμερικανός πρώην διπλωμάτης προχωράει στην ανάλυση των προκηρύξεων της οργάνωσης και στη σύγκρισή τους με βάση το λεξιλόγιο με προκηρύξεις άλλων οργανώσεων ένοπλης βίας του ίδιου πολιτικού χώρου. Η ανάλυση αυτή καταλήγει σε συμπεράσματα ανάλογα με εκείνα της αντιτρομοκρατικής, υπογραμμίζοντας ωστόσο τις διαφορές: οι ομοιότητες με τον ΕΛΑ είναι πολύ λιγότερες από τις διαφορές, ενώ ο έτερος σχηματισμός που ταυτίζεται περισσότερο με τη 17Ν είναι η «1η Μάη». Πολλά κείμενα εγχειρημάτων, που ταυτίσθηκαν με τον πληροφοριοδότη της ΚΥΠ Ντάνο Κρυστάλλη, παρουσιάζουν επίσης ταυτόσημη γλώσσα εξαιτίας της προσπάθειας των συντακτών τους να υπονοήσουν εγγύτητα προς την πραγματική τρομοκρατική οργάνωση.