1. Ως γνωστόν, ο Υπουργός Δημόσιας Τάξης (άρθρο 3 ν.2800/2000) είναι αρμόδιος για «τη χάραξη της πολιτικής δημόσιας τάξης» στο πλαίσιο της κυβερνητικής πολιτικής και «κατευθύνει», «εποπτεύει», «συντονίζει» και «ελέγχει» τη δράση των Σωμάτων και Υπηρεσιών του Υπουργείου, με τις οποίες ασκεί τις αρμοδιότητές του. Ο Αρχηγός της ΕΛ-ΑΣ (άρθρο 11 παρ.1) «ασκεί τη διοίκηση του Σώματος» και το Αρχηγείο «επικουρεί τον Υπουργό Δημόσιας Τάξης στην άσκηση των αρμοδιοτήτων του». Για την υποβοήθηση του έργου του Υπουργείου με το π.δ.79/2011 συστήθηκε Επιτελική Μονάδα, η οποία αναβαθμίσθηκε σε επίπεδο Γενικής Δ/νσης (άρθρο 1 του ν.4249/2014).
2. Όπως παρατηρούμε, οι ρυθμίσεις αυτές ευνοούν την αναγκαία διοικητική και λειτουργική αυτοτέλεια της ΕΛ.ΑΣ., αφού, πέραν από τη σύσταση (τουλάχιστον τυπικά) του Αρχηγείου, ομιλούν για «χάραξη της πολιτικής δημόσιας τάξης, στο πλαίσιο της κυβερνητικής πολιτικής», πράγμα το οποίο αποτελεί συνταγματική επιταγή κατά την έννοια των διατάξεων των άρθρων 26 παρ. 2 και 82 του Συντάγματος και θεμελιώδη λειτουργία της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Την «διοίκηση» του Σώματος της Αστυνομίας και την «επιχειρησιακή» τακτική και στρατηγική διαχειρίζεται ο Αρχηγός αυτού.
3. Είναι γνωστές οι σχέσεις πολιτικής και «στρατιωτικής» γενικά ηγεσίας. Δυστυχώς και στη χώρα μας επικρατεί ένα είδος «πελατειακού» συστήματος, όπου «επιλέγεται» (στην περίπτωση της ηγεσίας της Αστυνομίας με απόλυτη διακριτική ευχέρεια-άρθρο 39 π.δ.24/1997) αυτός που θα φέρει τις μικρότερες αντιρρήσεις και θα κάνει τη δουλειά σύμφωνα με τις επιθυμίες. Στην πορεία όμως δοκιμάζεται με αρνητικά μερικές φορές αποτελέσματα και με αποτυχίες. Έτσι «μάχιμοι» Αρχηγοί απέτυχαν στο χειρισμό κρίσεων στον επιχειρησιακό τομέα και Επιτελικοί απέτυχαν σε θεσμικές-οργανωτικές μεταρρυθμίσεις.
4.Το ερώτημα που προκύπτει είναι τι Αρχηγό θέλουμε; Θέλουμε Αρχηγό ηγέτη ή διαχειριστή; Ο Ηγέτης δημιουργεί και εμπνέει την ομάδα και το προσωπικό, συμβουλεύει και συντονίζει αυτό, τοποθετεί στόχους, επιβραβεύει τις επιτυχίες και ελέγχει τυχόν αποτυχίες, βάζει προτεραιότητες και παρακολουθεί την πρόοδο, εκτιμά επιδεξιότητες, αναγνωρίζει, επιβραβεύει, ενθαρρύνει και τέλος δίνει οδηγίες και κίνητρα. Ηγέτης είναι αυτός που θα τολμήσει να κάνει τομές, να ανατρέψει κατεστημένες νοοτροπίες, να δυσαρεστήσει και να ταράξει τα νερά αν χρειαστεί. Με άλλα λόγια χρειάζεται χαρισματική ηγεσία (Conger & Kanungo). Ηγεσία είναι η ικανότητα του να μετατρέπεις το όραμα σε πραγματικότητα. Ο μάνατζερ ρωτάει πως και πότε, ενώ ο ηγέτης ρωτάει τι και γιατί (Warren Bennis).
5. Σύμφωνα με τον Dr.Stephen R.Covey οι τίτλοι ιεραρχίας είναι «εξουσία», δεν είναι όμως «ηγεσία». Ηγεσία είναι «να μεταδώσεις με τόση σαφήνεια στους ανθρώπους το τι πραγματικά αξίζουν και το τι μπορεί να κάνουν, έτσι ώστε να μπορέσουν και οι ίδιοι να το αναγνωρίσουν και να το ενστερνιστούν». Ηγεσία λοιπόν είναι η απελευθέρωση του δυναμικού των άλλων. Κάτι που ασκείται μέσα από τους πολλούς ρόλους-προσωπικούς και επαγγελματικούς-που μπορούμε να έχουμε. Θεωρεί ότι η «επικέντρωση στις Αρχές», είναι η πλέον σημαντική ιδιότητα του Ηγέτη. Και σε αυτές αναφέρει την ακεραιότητα, την συμπόνοια, την εμπιστοσύνη, την εντιμότητα, την υπευθυνότητα και ότι απορρέει από αυτές.
6. Η ηγεσία είναι η τέχνη του να πραγματοποιείς περισσότερα από ότι η επιστήμη της διαχείρισης (management) θεωρεί δυνατόν. Δεν υπάρχουν μυστικά για την επιτυχία. Είναι το αποτέλεσμα της προετοιμασίας, σκληρής δουλειάς και του να διδάσκεσαι από την αποτυχία. Είναι το να λύνεις προβλήματα. Τη μέρα που οι υφιστάμενοί σου θα σταματήσουν να σου φέρνουν προβλήματα-γιατί πιστεύουν ότι είτε δεν μπορείς να βοηθήσεις είτε δεν ενδιαφέρεσαι-είναι η μέρα που θα έχεις πάψει να διοικείς (Colin Powell).
7. Στην ΕΛ.ΑΣ. συνήθως επιλέγεται αυτός, που τα κομματικά ή άλλα συμφέροντα θεωρούν, ότι θα φέρνει τις λιγότερες αντιρρήσεις και θα εκπληρώνει-διεκπεραιώνει καλύτερα τις εντολές-επιθυμίες τους. Αυτός που θα είναι απλός διαχειριστής ή με άλλα λόγια το ...delivery boy. Και τούτο γιατί το άτομο που συμβιβάζεται πλήρως σχολιάζεται, με κάποια πολύ στενή μεταφορική έννοια, ως «ένας καλός στρατιώτης». Γιατί από την άλλη μεριά το άτομο διαφορετικών απόψεων-που διακρίνει την αδυναμία ή το λάθος και προβλέπει την ανάγκη για αλλαγή-μπορεί να θεωρηθεί μη συνεργάσιμο, ανεύθυνο και εκκεντρικό. Με μια προσφιλή έκφραση «δεν είναι χρήσιμο άτομο» (John Kenneth Galbraith).
8. Ο υδροκεφαλισμός και ο συγκεντρωτισμός που επικρατεί στο οργανόγραμμα, που έχει πάρει τη μορφή ανάποδης πυραμίδας (με διπλά επιτελεία, πολλές κεντρικές δ/νσεις κ.α.) και στην άσκηση αρμοδιοτήτων του Οργανισμού της ΕΛ.ΑΣ. και κυρίως η νοοτροπία των Στελεχών της, που αρνούνται να εκχωρήσουν «εξουσία» και αρμοδιότητες, δημιουργούν δυσλειτουργίες και προβλήματα. Ακυρώνουν την ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών και την αποτελεσματικότητα. Οι Γενικές Αστυνομικές Δ/νσεις Περιφέρειας, που σχεδιάσθηκαν να λειτουργούν ως «μικρά Αρχηγεία», δεν παίζουν πλέον κανένα ρόλο και έχουν μάλλον «διακοσμητικό» και γραφειοκρατικό χαρακτήρα. «Δώστε πρωτοβουλίες στους υπαλλήλους για να κάνετε την επιχείρησή σας να πετάξει» γράφουν οι Αμερικανοί Ralph C.Stayer και James A.Belasco στο βιβλίο τους «Το πέταγμα του Βούβαλου». Το ζητούμενο που θέτουν είναι «πως ο βούβαλος αρχηγός θα μετατραπεί σε χήνα ηγέτη». Αντί δηλαδή να μπαίνει μπροστά σαν το βουβάλι στο κοπάδι, να εναλλάσσεται στην κορυφή του τριγώνου-πυραμίδας σαν τις χήνες. Οι πρακτικές όμως, που ακολουθούνται, φαίνεται να οδηγούν προς την αντίθετη κατεύθυνση και άρα είναι καταδικασμένες σε αποτυχία.
Νικόλαος Αθ. Μπλάνης
Αντιστράτηγος Αστυνομίας ε.α.
Επίτιμος Προϊστάμενος Κλάδου Οργάνωσης
και Ανθρώπινου Δυναμικού Α.Ε.Α./Υ.Δ.Τ.
Πτυχιούχος Νομικής Σχολής Αθηνών