Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE UK.
Έχει αναφερθεί ότι τουλάχιστον 1.600 άτομα από τη Μεγάλη Βρετανία έχουν φύγει από τη χώρα για να ενταχθούν στο Ισλαμικό Κράτος. Κάποια από αυτά είναι έφηβοι και μερικοί φυγάδες υψηλού προφίλ -όπως η τριάδα από την Ακαδημία Bethnal Green- είναι κορίτσια, που προέρχονται από σταθερές, ευτυχισμένες οικογένειες. Οπότε τι είναι αυτό που κάνει αυτούς τους νεοσύλλεκτους να θέλουν να τα αφήσουν πίσω όλα αυτά και να φύγουν για έναν κόσμος συγκρούσεων και βαρβαρότητας;
Τις περισσότερες φορές, η ακραία αφοσίωση στο χαλιφάτο φαίνεται να είναι ξαφνική και αιφνιδιαστική για φίλους και συγγενείς. Ωστόσο, συχνά είναι αποτέλεσμα μεγαλύτερης σε χρονική διάρκεια από ότι φαίνεται εκ πρώτης όψεως, εκστρατείας διαδικτυακών επαφών. Η αφοσίωση σχετίζεται λιγότερο με την προσήλωση του ISIS σε μια ακραία αποκαλυπτική έκφανση του Ισλάμ και περισσότερο με προηγμένες τεχνικές πειθούς, όμοιες με εκείνες που βλέπουμε σε σέκτες όπως τα Παιδιά του Θεού, η Πύλη του Ουρανού και ο Ναός των Ανθρώπων.
Για να μάθω περισσότερα, μίλησα με τον Steven Hassan- πρώην μέλος της σέκτας Moon, της δεκαετίας του 1980 και συγγραφέα του βιβλίου Combating Cult Mind Control – για τις μεθόδους που χρησιμοποιεί το ISIS για να κερδίσει τον απόλυτο έλεγχο μερικών νεαρών Βρετανών μουσουλμάνων.
Μαχητές του ISIS στα σύνορα Συρίας με Ιράκ
VICE: Γεια σου Steven. Ίσως θα μπορούσες να αρχίσεις εξηγώντας τη διαφορά ανάμεσα στην πλύση εγκεφάλου και τον έλεγχο του νου;
Steven Hassan: Η πλύση εγκεφάλου επινοήθηκε τη δεκαετία του 1950 στο πλαίσιο της κομμουνιστικής κατήχησης. Για παράδειγμα η Patty Hearst απήχθη από το διαμέρισμά της, την έβαλαν σε μια ντουλάπα, τη βίασαν και τη βασάνισαν. Έγινε μέλος του Symbionese Liberation Army (Συμβιωτικού Απελευθερωτικού Στρατού). Της είχαν κάνει, αυτό που εγώ θα έλεγα πλύση εγκεφάλου, με την έννοια ότι καταρχήν δεν θα πήγαινε ποτέ με εκείνους τους ανθρώπους - την άρπαξαν βίαια και της επιτέθηκαν με πολύ άγριο τρόπο.
Εντάξει.
Ο έλεγχος του νου είναι πολύ πιο διακριτικό όπλο. Είναι πολύ πιο πιθανό να αποπλανηθείς από αυτόν που στρατολογεί - εάν όχι σεξουαλικά, τότε συναισθηματικά, ενώ τον θεωρείς φίλο ή μέντορα ή από κάποιον που πραγματικά θαυμάζεις. Οπότε υπάρχει πολύ πιο έντονα αυτό που αποκαλώ ψευδαίσθηση της επιλογής ή ψευδαίσθηση του ελέγχου. Υπό αυτή την έννοια, η κατήχηση είναι πιο διακριτική και βαθύτερη, γιατί υπάρχει μεγαλύτερη αίσθηση συνιδιοκτησίας των νέων πεποιθήσεών τους.
Άρα, τι συμβαίνει όταν μιλάμε για το είδος της επιρροής που χρησιμοποιεί το ISIS μέσω του διαδικτύου;
Με το ISIS, στην αρχή τα πράγματα είναι ήπια. Πρόκειται για την «εκπαιδευτική περίοδο αποπλάνησης», όπου δεν είναι τίποτα άλλο από βομβαρδισμός αγάπης και κολακείας, τύπου «Τι μπορούμε να κάνουμε για σένα;». Αλλά όταν πιάσει για τα καλά το αγκίστρι, θα απειλήσουν τις ζωές τους, θα απειλήσουν να σκοτώσουν τις οικογένειές τους και εάν ποτέ φύγεις «θα σε σκοτώσουμε και θα εντοπίσουμε και θα σκοτώσουμε την οικογένειά σου επίσης».
Τα κορίτσια που στρατολογούνται από τη Βρετανία είναι συχνά έξυπνα και φιλομαθή. Οι μέθοδοι ελέγχου του μυαλού δεν επηρεάζονται από την ευφυΐα;
Μία βασική έννοια-κλειδί είναι ότι οι άνθρωποι δεν κάνουν συνειδητές επιλογές. Δεν γνωρίζουν πλήρως τι είναι αυτό με το οποίο εμπλέκονται. Τους δίνουν αρκετές πληροφορίες για να σχηματίσουν μια φαντασίωση ή μια προβολή. Όπως η οργάνωση που ήμουν εγώ, η σέκτα του Moon. Πίστευα ότι θα σταματούσαμε την φτώχεια, τον πόλεμο, το έγκλημα, ότι θα φτιάχναμε το ιδανικό βασίλειο του παραδείσου στη γη. Αυτή ήταν η φαντασίωση που μου έδωσαν στην αρχή. Σε καμία περίπτωση δεν ήταν θρησκευτική οργάνωση. Και μέσα σε δύο εβδομάδες, ανακάλυψα ότι όλοι γονατίζαμε μπροστά από έναν βωμό, προσευχόμασταν στο Θεό να βοηθήσει τον Μεσσία να πάρει τον έλεγχο του κόσμου και μιλούσαμε όλοι κορεάτικα. Χρειάστηκε να περάσουν δυο χρόνια για να ανακαλύψω ότι θα σκοτώναμε οποιονδήποτε δεν προσηλυτιζόταν, κάτι το οποίο κάνει ο ISIS.
Υπάρχει ένα έντονο στίγμα στους ανθρώπους που έχουν γίνει ακραίοι. Είναι δίκαιο;
Από τη δική μας πλευρά, κοιτώντας απ'έξω, φαίνεται ότι τα άτομα κάνουν πραγματικά κακές επιλογές ή ότι κάτι πάει πολύ λάθος με αυτούς για να εμπλακούν με κάτι τόσο εμφανώς περίεργο. Όμως μπαίνοντας μέσα στο μυαλό ενός ατόμου που έχει στρατολογηθεί, καταλαβαίνεις πώς όλα έχουν να κάνουν με την επιστήμη της κοινωνικής ψυχολογίας -τα κουμπιά που πρέπει να πατήσεις για να ενεργοποιήσεις τα κίνητρα των ανθρώπων, την περιέργεια και το ενδιαφέρον τους. Και αυτό που θέλουν αυτές οι οργανώσεις είναι ουσιαστικά άτομα που θέλουν να βελτιώσουν τον εαυτό τους ή θέλουν να κάνουν τον κόσμο καλύτερο με τον έναν ή τον άλλον τρόπο.
Ποια είναι η δική σου εμπειρία από τις τακτικές κατήχησης/πλύσης εγκεφάλου;
Όταν ήμουν στη σέκτα του Moon ήμουν σημαντικός στρατολόγος και κατηχητής. Το μοντέλο που μας είχαν διδάξει ήταν το εκείνο των τεσσάρων κατηγοριών: οι άνθρωποι είναι είτε στοχαστές, είτε βιωματικοί, είτε εκτελούν εντολές, είτε πιστοί. Και έτσι καθώς μιλάς σε αυτούς τους υποψήφιους νεοφώτιστους, θέλεις να τους αναλύσεις. Γιατί εάν είναι στοχαστές, θα πρέπει να τους μιλήσεις με διανοούμενο τρόπο και να τους εμπλέξεις με πολύ αφηρημένο τρόπο. Εάν είναι βιωματικοί θέλεις να νιώσουν ότι τους αγαπούν και πως είναι μέρος της κοινότητας και πως όλο αυτό υποκινείται από το συναίσθημα. Εάν είναι προσανατολισμένοι στο θέμα της δικαιοσύνης, τότε θέλουν να σώσουν ζωές, να προστατεύσουν παιδιά, να καταπολεμήσουν το κακό και τους εχθρούς που καταπιέζουν τους ανθρώπους μας. Ή εάν είναι πιστοί-τότε ο Θεός σε έχει επιλέξει. Σε μια ορισμένη στιγμή της ζωής σου, αναλόγως του πλαισίου και με το ποιους κάνεις παρέα, μέσω αυτών των τεσσάρων οδών μπορεί κάποιος να σε προσεγγίσει.
Σωστά- οπότε χρησιμοποιείς όσα έμαθες για εκείνους προκειμένου να προσαρμόσεις τη χειραγώγηση;
Είναι μια σταδιακή εξέλιξη. Εάν μπορείς να ελέγξεις αυτές τις τέσσερις κατηγορίες που μόλις ανέφερα, μπορείς να αναδιαμορφώσεις την ταυτότητα κάποιου. Αυτή η νέα ταυτότητα είναι τώρα εξαρτώμενη και υπάκουη. Και στην περίπτωση των ισλαμιστικών σεκτών, κυριολεκτικά σου αλλάζουν ακόμα και το όνομα- πρόκειται για ένα είδος βάφτισης του καινούριου σου εαυτού. Οι κατηχούμενοι δεν σκέφτονται ότι ακολουθούν ανθρώπινα όντα, σκέφτονται ότι ακολουθούν τα Θεία.
Μαχητές του ISIS στη Raqqa
Φαίνεται ότι συχνά είναι τα απόλυτα θύματα.
Το ευρύ κοινό συμπεριφέρεται βάσει αυτού που η κοινωνική ψυχολογία αποκαλεί ως θεμελιώδες σφάλμα απόδοσης. Είναι η δεύτερη πιο σημαντική αρχή στην κοινωνική ψυχολογία. Και πολύ απλά, αυτό το οποίο λέει είναι ότι όταν οι άνθρωποι προσπαθούν να κατανοήσουν τι κάνουν οι άλλοι άνθρωποι, κάνουν αυτό το λάθος ή έχουν την προκατάληψη, να το υπεραποδίδουν στις μεταβολές της προσωπικότητας και να υποτιμούν τη συμβολή των κοινωνικών και περιβαλλοντικών επιρροών.
Μάλιστα.
Είναι εύκολο να πούμε ότι αυτές οι τρομοκράτες βομβιστές είναι άρρωστοι, ψυχοπαθείς, εγκληματίες. Αλλά εάν δεις ποιοι ήταν πριν να στρατολογηθούν, πολλοί από αυτούς ήταν πολύ καλοί, ηθικοί άνθρωποι από καλά σπίτια, με καλή εκπαίδευση. Και έτσι πρέπει να καταλάβεις ότι οι στρατολόγοι πραγματικά έκαναν προσεκτικά βήματα κατά τη μεταμόρφωσή τους.
Πώς λειτουργεί ο έλεγχος του μυαλού διαδικτυακά;
Ένα μεγάλο κομμάτι έχει να κάνει με το πώς θα τσιμπήσεις κάποιον και θα τον κάνεις να επιστρέφει συνεχώς για όλο και περισσότερη κατήχηση, δίνοντάς τους παράλληλα την ψευδαίσθηση ότι είναι επιλογή τους. Είναι αυτό που αποκαλούμε διπλή δέσμευση, για να χρησιμοποιήσω έναν όρο της ύπνωσης. Διπλή δέσμευση είναι όταν ο χειραγωγός ή ο υπνωτιστής δίνει την ψευδαίσθηση της επιλογής. Αλλά ότι κάνει το άτομο, πρέπει να κάνουν αυτό θέλεις να κάνουν.
Όπως, δηλαδή το ISIS χρησιμοποιεί την προπαγάνδα. Πώς εκτιμάτε το υλικό που έχουν δημιουργήσει;
Έχουν ξεκάθαρα μελετήσει κοινωνική ψυχολογία. Έχουν ξεκάθαρα μελετήσει τις αρχές της επιρροής.
Πώς οι κατηχητές αποτρέπουν την επιρροή από την οικογένεια και τους φίλους;
Λοιπόν, συχνά ενθαρρύνουν τον κόσμο να το κρατήσουν μυστικό, να μην το πουν σε συγγενείς και φίλους και να μην αλλάξουν εντελώς επειδή ξέρουν πως οι οικογένειες θα αντιδράσουν. Δυστυχώς, προσπαθώντας να κάνεις τους νέους να απομακρυνθούν από αυτό, καταλήγεις να τους κάνεις να εμπλακούν βαθύτερα. Ιδιαιτέρως εάν οι γονείς προσπαθήσουν να χρησιμοποιήσουν την εξουσία τους. Αυτό είναι μεγάλο λάθος.
Συχνά βλέπουμε μέλη που έχουν προσηλυτιστεί στο ISIS να προωθούν τον καινούριο τρόπο ζωής τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Είναι αυθεντικό ή είναι βιτρίνα;
Πιστεύω ότι αυτή είναι η νέα ταυτότητά τους. Κάνουν ότι τους έχουν πει πως πρέπει να κάνουν. Είναι ένα μοντέλο διπλής ταυτότητας-υπάρχει ο πραγματικός εαυτός τους και ο εαυτός που έχει δημιουργήσει η σέκτα. Και αυτός ο τελευταίος λέει «πρέπει να κόψεις το κεφάλι κάποιου». Και περιτριγυρίζονται από άτομα που λένε «Ναι! Προχώρα!». Αυτό είναι το φυσιολογικό, αυτό είναι το αναμενόμενο. Αυτό είναι που θα επιβραβευτεί. Αυτή είναι η πραγματικότητά τους.
Τότε, ακόμα και η πιο σαδιστική συμπεριφορά μπορεί να ομαλοποιηθεί.
Ναι, λοιπόν. Γιατί είσαι προγραμματισμένος να μην βλέπεις το άτομο που σκοτώνεις ως ανθρώπινο ον με αληθινά συναισθήματα και συγγενείς. Είσαι προγραμματισμένος να πιστεύεις ότι πρόκειται για πράκτορα του διαβόλου και πως απλά απαλλάσσεις τον κόσμο από έναν δαίμονα, κάνοντας τον πιο αγνό ώστε να αναλάβει το Ισλαμικό Κράτος όπου θα επικρατεί σαρία.
Ναι.
Συνεπώς, οι άνθρωποι που πέθαναν στην Πύλη του Ουρανού (μια θρησκευτική αίρεση) το 1997, δεν σκέφτονταν ότι διέπρατταν αυτοκτονία. Σκέφτονταν ότι απαλλάσσονταν από το περίβλημα του εαυτού τους, έτσι ώστε να μπορέσουν να σταλούν στο διαστημόπλοιο που τους είπαν ότι περίμενε για να τους μεταφέρει πίσω στο σπίτι. Δεν ήταν άνθρωποι στην πραγματικότητα. Ήταν από έναν άλλον πλανήτη.
Υπάρχει σημείο μη επιστροφής για εκείνον που δέχεται την κατήχηση;
Εάν κάποιος είχε μια σχετικά ανέπαφη ταυτότητα πριν να εμπλακεί με τη σέκτα, θα ήθελα να πιστεύω με βάση την εμπειρία δεκαετιών που διαθέτω, ότι εάν τον κρατούσαμε κάπου από όπου δεν θα μπορούσε να το σκάσει, πως θα μπορούσαμε να επινοήσουμε έναν τρόπο να τον βοηθήσουμε. Αλλά το θέμα είναι να το σκάσει. Ο τρόπος με τον οποίο κάποιος είναι προγραμματισμένος υπονοεί ότι είναι καλύτερα να αυτοκτονήσεις από το να αφήσεις την οργάνωση.
Τέλος, κατά τη γνώμη σου ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να αντιμετωπίσουμε τη στρατολόγηση από τον ISIS;
Εν μέρει, με την παροχή περισσότερης εκπαίδευσης και ένα πρόγραμμα παρέμβασης, για να βοηθήσουμε τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν τις τεχνικές επιρροής. Επίσης είναι ανάγκη να συνέλθουν τα παλιά μέλη, έτσι ώστε όταν πάψουν να έχουν ψευδαισθήσεις να μάθουν τι τους συνέβη και να μην αποτελούν πλέον απειλή. Αρκετοί από αυτούς θα μπορούσαν να πάρουν μέρος στην εκπαιδευτική διαδικασία, στο πρόγραμμα παρέμβασης, όντας μάλιστα καλοί.
Ευχαριστώ, Steven.
ΠΗΓΗ: vice.com