Οι επί της οθόνης εκδοχές του σπουδαιότερου ντετέκτιβ όλων των εποχών δεν έχουν τελειωμό: νέος, ηλικιωμένος, ακμαίος, παραιτημένος, τηλεοπτικός ή κινηματογραφικός, πάντα όμως αντικοινωνικός, ευφυής και φλεγματικός. Δίπλα στους Ρόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ, Τζόνι Λι Μίλερ και Μπένεντικτ Κάμπερμπατς, οι οποίοι ανανέωσαν πρόσφατα με επιτυχία το προφίλ του, υποδεχθείτε τώρα και την πλέον ώριμη εκδοχή, αυτή του Ίαν ΜακΚέλεν.
Γέννημα του ορθολογισμού και του τεχνολογικού ενθουσιασμού που κυριάρχησε στην αγγλοσαξονική κοινωνία κατά τη διάρκεια της βικτοριανής περιόδου και της δεύτερης βιομηχανικής επανάστασης, ο τέλειος εκφραστής της επαγωγικής σκέψης ως απάντησης σε οποιοδήποτε μυστήριο (ή σκοτεινή παρόρμηση ) αναστατώνει το νόμο και την τάξη γεννήθηκε το 1887 από την πένα του Βρετανού συγγραφέα σερ Άρθουρ Κόναν Ντόιλ.
Εμπνευσμένος από τον ερασιτέχνη ιδιωτικό ντετέκτιβ Ογκίστ Ντιπόν, λογοτεχνικό ήρωα του Έντγκαρ Άλαν Πόε («Τα εγκλήματα της οδού Μοργκ» ), ο Ντόιλ μας σύστησε τον ιδιοφυή και εκκεντρικό ερευνητή Σέρλοκ Χολμς και το βοηθό όσο και αφηγητή των κατορθωμάτων του δόκτορα Γουότσον μέσα από το μυθιστόρημα «Σπουδή στο κόκκινο», το οποίο γνώρισε περιορισμένη εκδοτική επιτυχία.
Τρία χρόνια αργότερα, όμως, το «Σημάδι των τεσσάρων» εξαφανίστηκε εν ριπή οφθαλμού από τα ράφια των βιβλιοπωλείων, ενώ η σειρά διηγημάτων που άρχισε να δημοσιεύει ο Ντόιλ από το 1891 στο περιοδικό «Strand» μετέτρεψαν τον Χολμς σε λογοτεχνικό φαινόμενο. Τόσο μεγάλο, που όταν ο δημιουργός του «τον σκότωσε» στο διήγημα «Το τελευταίο πρόβλημα», η πίεση του αναγνωστικού κοινού τον ανάγκασε να τον επαναφέρει εν ζωή στην «Επιστροφή του Σέρλοκ Χολμς».
Ενώ ο Άρθουρ Κόναν Ντόιλ συνέχιζε να εφευρίσκει καινούργιες περιπέτειες για τον Σέρλοκ Χολμς μέχρι και το 1927, τρία χρόνια πριν από το θάνατό του, οι ιστορίες του είχαν αρχίσει ήδη από το 19ο αιώνα να μεταφέρονται στο θέατρο και στο σινεμά (πρώτη φορά το 1900 ).
Κοντά 90 διαφορετικοί ηθοποιοί έχουν ενσαρκώσει στη μικρή και στη μεγάλη οθόνη τον Σέρλοκ Χολμς, με χαρακτηριστικότερο όλων τον αυστηρό Μπέιζιλ Ράθμποουν. Ήταν αυτός που καθιέρωσε την εικόνα του αγέλαστου διώκτη του εγκλήματος με το κυνηγετικό καπέλο και την πίπα, υποδυόμενός τον σε 15 συνολικά ταινίες από το 1939 έως το 1946.
Μετά τη δεκαετία του ’60 και τον Πίτερ Κάσινγκ, ο οποίος τον ενσάρκωσε με επιτυχία στην τηλεόραση, ο ήρωας του Ντόιλ επιβίωσε κυρίως μέσα από τη μικρή οθόνη, από παρωδίες και ελεύθερες αποδόσεις των κατορθωμάτων του, όπως αυτή του Μπίλι Γουάιλντερ («The Private Life of Sherlock Holmes», 1970 ) ή εκείνη του Μπομπ Κλαρκ με τον Κρίστοφερ Πλάμερ («Έγκλημα στον Τάμεση», 1979 ). Μέχρι την πρόσφατη αναγέννησή του από τον Ρόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ, στη μακρά λίστα των ηθοποιών που έδωσαν σάρκα και οστά στον Σέρλοκ Χολμς κατά καιρούς βρίσκουμε τους Τζον Μπάριμορ, Κρίστοφερ Λι, Τσάρλτον Ίστον, Ρότζερ Μουρ, Τζορτζ Σι Σκοτ, Μάικλ Κέιν και Τζον Κλιζ, ενώ ο Πίτερ Ο’Τουλ του δάνεισε τη φωνή του σε τέσσερα animation αυστραλέζικης παραγωγής.
Ο ντετέκτιβ που έγινε action star
Παρέα με το φίλο του δόκτορα Γουότσον, ο Σέρλοκ Χολμς διέσχισε τον 20ό αιώνα ως άφθαρτο pop icon, κατέχοντας μέχρι και σήμερα τη θέση του λογοτεχνικού χαρακτήρα με τις περισσότερες εμφανίσεις επί της οθόνης μετά τον κόμη Δράκουλα. Η αλλαγή των καιρών, όμως, απαιτούσαν ένα δυναμικό λίφτινγκ στην εικόνα του εγκεφαλικού ιδιωτικού ντετέκτιβ, η οποία ξεκίνησε από το 2009 και τον μεταμοντέρνο «Sherlock Holmes» του Γκάι Ρίτσι.
Ο Βρετανός σκηνοθέτης του «Δυο Καπνισμένες Κάννες» από τη μια μεριά αφαίρεσε από τον ήρωα του Ντόιλ όσα του πρόσθεσε το πέρασμα του χρόνου (το κυνηγητικό καπέλο, την πίπα, τη φράση «Στοιχειώδες, αγαπητέ Γουότσον» ), ενώ από την άλλη του πρόσθεσε δυναμισμό, φρεσκάδα, θέληση για σωματική περιπέτεια, μετατρέποντάς τον σε ένα sui generis, γοητευτικό action star.
Η μεγαλύτερη επιτυχία του, όμως, ήταν η επιλογή του απόλυτα cool Ρόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ ως πρωταγωνιστή. Κάτι ανάμεσα σε γοητευτικό αλήτη, μοντέρνο μυστικό πράκτορα και αδιόρθωτο χιουμορίστα, ο Σέρλοκ Χολμς του 21ου αιώνα έσπασε τα κινηματογραφικά ταμεία, μάζεψε (μαζί με το σίκουέλ του, «Το Παιχνίδι των Σκιών» ) περισσότερο από ένα δισ. δολάρια παγκοσμίως και έδωσε νέα ζωή στον die hard ντετέκτιβ της βικτοριανής εποχής.
Ενθαρρυμένη από την επιτυχημένη κινηματογραφική επανεμφάνιση του αγαπητού χαρακτήρα, η τηλεόραση δεν άργησε να λανσάρει σε χρόνο-ρεκόρ δύο απόλυτα μοντέρνους Σέρλοκ Χολμς. Ο ένας είναι ο γεννημένος θαρρείς για το ρόλο Μπένεντικτ Κάμπερμπατς, ο οποίος, συνοδευόμενος από έναν εξαιρετικό, γήινο Γουότσον του Μάρτιν Φρίμαν (ο Μπίλμπο Μπάγκινς του «Χόμπιτ» ), λύνει τα (διασκευασμένα ) αινίγματα του Ντόιλ στο σύγχρονο Λονδίνο και στη βρετανική μίνι σειρά «Sherlock».
Ο άλλος είναι ο πρώην ναρκομανής και νυν κάτοικος Νέας Υόρκης Χολμς του ερμηνευτικά φιλότιμου Τζόνι Λι Μίλερ («Trainspotting» ) και του «Elementary», μιας σειράς της οποίας η πρωτοτυπία έγκειται στην επιτυχημένη μεταμόρφωση του δόκτορα Γουότσον σε γυναίκα – τη σέξι Λούσι Λιου. Εξίσου δημοφιλή, τα δυο σίριαλ προχωρούν ήδη προς τον τέταρτο κύκλο τους, ενώ οι Ρόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ, Γκάι Ρίτσι και Τζουντ Λο (ως δόκτορας Γουότσον ) σχεδιάζουν την επανεμφάνισή τους μέχρι το τέλος της επόμενης χρονιάς.
Το τελευταίο μεγάλο αίνιγμα
Στον αντίποδα των πολλαπλών νεανικών και trendy βερσιόν, ο «Κύριος Χολμς» του Μπιλ Κόντον αποτελεί μια νοσταλγική επιστροφή στον κόσμο του Άρθουρ Κόναν Ντόιλ, μέσα όμως από ένα μυθιστόρημα του Αμερικανού Μιτς Κάλιν. Στο γραμμένο το 2005 «A slight trick of the mind», ο Σέρλοκ Χολμς είναι ένα υπαρκτό πρόσωπο, τα εγκεφαλικά κατορθώματα του οποίου έχει εξωραΐσει και μετατρέψει σε μπεστ σέλερ ο σύντροφός του στην καταπολέμηση του εγκλήματος δόκτωρ Γουότσον. Είμαστε όμως στο 1947, ο τελευταίος έχει πεθάνει και ο 93χρονος Σέρλοκ ζει αποτραβηγμένος στη βρετανική επαρχία, ασχολούμενος με τα μελίσσια του.
«Ενώ στην πραγματικότητα μιλάμε για ένα δράμα χαρακτήρων, η ιστορία του έχει τη φόρμα των μυστηρίων τα οποία καλούνταν να λύσει ο Σέρλοκ Χολμς», λέει ο βραβευμένος με Όσκαρ σεναρίου σκηνοθέτης Μπιλ Κόντον, που, μετά τη χολιγουντιανή περιπέτεια «Χαραυγή: Μέρος 1ο» και «2ο», επέστρεψε στις χαμηλού μεγέθους παραγωγές με τον προπέρσινο «Άνθρωπο που Πούλησε τον Κόσμο». Βρίσκοντας στη σεναριακή διασκευή του Τζέφρι Χάτσερ «κάτι έντονο, πλούσιο και ποιητικό», θεώρησε την ιδέα ιδανική αφορμή για να συνεργαστεί ξανά με τον αγαπημένο του Ίαν ΜακΚέλεν, πρωταγωνιστή της αριστουργηματικής βιογραφίας του σκηνοθέτη Τζέιμς Γουέιλ «Θεοί και Τέρατα» του 1998.
Έτσι, ενώ ο Κόντον αναμετράται και πάλι με τα θέματα του περάσματος του χρόνου, του τιμήματος της επιτυχίας, του χάσματος των γενεών και, φυσικά, του θανάτου, ο γεννημένος το 1939 ΜακΚέλεν εντυπωσιάζει ως ιδιότροπος, κουρασμένος 93άρης και ταυτόχρονα ως δυναμικός, ιδιοφυής 65άχρονος (στα φλας μπακ του 1919 ). «Ένας εμβληματικός χαρακτήρας σε έναν προκλητικό και τόσο καλογραμμένο ρόλο. Τι άλλο να ζητήσει ένας ηθοποιός;» αναρωτιέται ο κινηματογραφικός Γκάνταλφ, ο οποίος κουβαλά στις γερές ερμηνευτικές πλάτες του ολόκληρη τη χαμηλότονη και συγκινητική αυτή ταινία, που έκανε πρεμιέρα στο τελευταίο Φεστιβάλ Βερολίνου.
Σε μια ανορθόδοξη, αλλά επιτυχημένη επιλογή κάστινγκ, η Νεοϋορκέζα Λόρα Λίνεϊ υποδύεται την οικονόμο του κυρία Μάνρο, ενώ τον μικρό Ρότζερ ενσαρκώνει ο εντυπωσιακός Μάιλο Πάρκερ, ο οποίος μετά την κινηματογραφική συνάντησή του με τον «Κύριο Χολμς» έχει βάλει πλώρη για το Χόλιγουντ, τα κωμικά φαντάσματα που αναστατώνουν το Μανχάταν και το θηλυκό ριμέικ των «Ghostbusters».
Sherlock by numbers
278 Οι φορές που έχει μεταφερθεί περιπέτεια του Σέρλοκ Χολμς στο σινεμά ή στην τηλεόραση. Οι περισσότερες απ’ οποιονδήποτε άλλο λογοτεχνικό χαρακτήρα μετά τον Δράκουλα.
56 Τα διηγήματα του Άρθουρ Κόναν Ντόιλ με ήρωα τον Σέρλοκ Χολμς. Τα μυθιστορήματα είναι μόλις τέσσερα.
1900 Η χρονολογία της πρώτης ταινίας με ήρωα τον Χολμς, της διαρκείας 30 δευτερολέπτων «Sherlock Holmes Buffled».
6/1/1854 Η ημερομηνία γέννησης του σπουδαίου ντετέκτιβ.
60 Οι διαφορετικές γλώσσες στις οποίες έχουν μεταφραστεί τα έργα του Ντόιλ.
443 Ο αριθμός των ανθρώπων που εμφανίστηκαν στις 31/8/2014 στο Τεμπλ Νιούσαμ του Λιντς ντυμένοι Σέρλοκ Χολμς και έσπασαν το σχετικό ρεκόρ Γκίνες.
87 Οι ηθοποιοί οι οποίοι έχουν ενσαρκώσει το διάσημο ένοικο της Μπέικερ Στριτ 221Β σε μικρή και μεγάλη οθόνη.
3 αστείοι Σέρλοκ
The Adventures of Sherlock Holmes’ Smartest Brother (1975 )
Ο Τζιν Γουάιλντερ γράφει, σκηνοθετεί και πρωταγωνιστεί –δίπλα στους Μάρτι Φέλντμαν και Μαντλίν Καν– σε μια περιστασιακά ξεκαρδιστική σάτιρα ως «Ο πιο Πονηρός Αδελφός του Σέρλοκ Χολμς».
The Hound of the Baskervilles (1978 )
Το διάσημο μυθιστόρημα παρωδείται άτσαλα από τον συνεργάτη του Άντι Γουόρχολ Πολ Μόρισεϊ, σε σενάριο των Βρετανών κωμικών Πίτερ Κουκ και Ντάντλεϊ Μουρ, οι οποίοι ερμηνεύουν τους Χολμς και Γουότσον.
Without a Clue (1988 )
Ο Μάικλ Κέιν είναι ένας μεθύστακας ηθοποιός που υποδύεται τον Σέρλοκ Χολμς, βιτρίνα για τον αληθινά ιδιοφυή ντετέκτιβ: τον γιατρό Γουότσον του Μπεν Κίνγκσλεϊ
Χρήστος Μήτσης
Αναδημοσίευση από το ΑΘΗΝΟΡΑΜΑ
https://eglima.wordpress.com