Ένα μεγάλο αφιέρωμα στην εξέλιξη ενός αγαπημένου είδους στο σήμερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΟΣΧΟΣ
Ίσως το σημαντικότερο κομμάτι του σινεμά από τότε που αυτό εγκαθίδρυσε την ποπ κουλτούρα να είναι η επιστημονική φαντασία. Έχει αποδειχθεί ταυτόχρονα η πιο σίγουρη επιλογή για εμπορική επιτυχία, αλλά και την ίδια στιγμή στρώνει έναν καμβά για τη δημιουργία αλληγοριών που σχολιάζουν την εκάστοτε πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα. Το σινεμά επιστημονικής φαντασίας του 20ού αιώνα επικεντρώθηκε κατά κύριο λόγο στη χώνεψη απόψεων και αντιλήψεων για τον ερχομό του 21ου αιώνα και πώς θα είναι τα πράγματα τότε, με όλους σχεδόν τους δημιουργούς να οραματίζονται μια τεχνολογικά ανεπτυγμένη δυστοπία. Και είχαν κάθε λόγο να δημιουργήσουν αυτή την εφιαλτική φαντασία, αφού αν κοιτάξει κανείς τις χρονικές περιόδους που κυκλοφόρησαν εμβληματικές ταινίες του είδους όπως ο η «Οδύσσεια του διαστήματος», και ο «Πλανήτης των πιθήκων, ο «Εξολοθρευτής» και το «RoboCop», θα καταλάβει πως ο Kubrick, ο Schaffner, ο Cameron και ο Verhoeven απλά έπιασαν το κλίμα της εποχής τους.
[custom:google-ads]
Ξεπερνώντας όμως το ορόσημο του μιλένιουμ, το σινεμά επιστημονικής φαντασίας πέρασε σε άλλη εποχή. Πλέον βρισκόμαστε σε αυτόν τον 21ο αιώνα που κάποτε φάνταζε τόσο μακρινός και μπορεί να μην έχουμε ιπτάμενα αυτοκίνητα, αλλά σίγουρα ο κόσμος έχει εισέλθει σε μια τροχιά που έχει βαλθεί να δικαιώσει το όραμα της δυστοπίας που δημιουργήθηκε σε προηγούμενες δεκαετίες. Και δεν είναι τυχαίο πως καθώς βρισκόμαστε στα τέλη της δεύτερης δεκαετίας του αιώνα, οι νέες ταινίες επιστημονικής φαντασίας γίνονται όλο και πιο σκοτεινές στον τρόπο που απεικονίζουν την παράλληλη πραγματικότητά τους, αλλά την ίδια στιγμή γίνεται ολοένα και πιο εμφανής η αναζήτηση της ελπίδας που τόσο αναγκαία είναι για τον καθέναν μας.
Δύο από τις ταινίες που περιμένουμε περισσότερο μέχρι το τέλος του 2027 είναι το «Valerian and the City of a Thousand Planets» του Luc Besson (στην Ελλάδα αναμένεται στις 31 Αυγούστου) και φυσικά το «Blade Runner 2049», με τον Denis Villeneuve να αναλαμβάνει τη δύσκολη αποστολή να σκηνοθετήσει τη συνέχεια της εμβληματικής ταινίας του Ridley Scott (αναμένεται στις 5 Οκτωβρίου). Με αυτή την ευκαιρία λοιπόν, δράττουμε την ευκαιρία να μιλήσουμε για το σινεμά της επιστημονικής φαντασίας του 21ου αιώνα, εξετάζοντας τους στόχους του, τις κατηγορίες που έχει δημιουργήσει, αλλά και τον τρόπο που επιλέγει να ντύσει τις ιδέες του, αφού πλέον υπάρχουν και τα κατάλληλα εφέ για την λεπτομερή ανάπτυξη όλων αυτών των κόσμων και των γαλαξιών. Προσδεθείτε και ετοιμαστείτε για ένα μεγάλο κινηματογραφικό ταξίδι.
Πρώτα όμως ας δούμε από πού ξεκίνησαν όλα.
«The Fifth Element» (1997)
Ίσως πολλοί να μην το περίμεναν, αλλά το «Πέμπτο στοιχείο» έγινε μια από τις πιο επιδραστικές ταινίες για την επιστημονική φαντασία που βλέπουμε σήμερα. Φέτος συμπληρώνονται 20 χρόνια από την κυκλοφορία της κλασικές πλέον για το είδος ταινία του Luc Besson και παρόλα αυτά όχι μόνο δε μοιάζει να έχει γεράσει, αλλά βλέπεται με ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον ως ένα μνημείο για την ποπ αισθητική των 90s. Εκεί που τα περισσότερα blockbuster επιστημονικής φαντασίας επέλεγαν το σκοτάδι, ο Besson έβαλε χρώμα. Και μπορεί οι περισσότεροι κριτικοί να μην ενθουσιάστηκαν με την ταινία όταν αυτή κυκλοφόρησε, με το πέρασμα του χρόνου όμως δικαιώθηκε και με το παραπάνω.
Δε μιλάμε μόνο για το «Valerian and the City of a Thousand Planets» του ίδιου του Besson, το οποίο είναι δεδηλωμένα βουτηγμένο στις επιρροές του «Πέμπτου στοιχείου». Οποιοδήποτε φιλμ επιστημονικής φαντασίας αποφασίζει να πειραματιστεί με έντονα χρώματα και να εντάξει αισθητική βιντεοπαιχνιδιών μέσα του, χρωστάει πάρα πολλά στο δημιούργημα του love-or-hate Γάλλου δημιουργού. Ειδικότερα η Leeloo της Milla Jovovich είναι μια από τις πιο χαρακτηριστικές και επιδραστικές φιγούρες στην ιστορία της σύγχρονης ποπ κουλτούρας και ο σημαντικότερος λόγος που θυμόμαστε το «Πέμπτο στοιχείο», κάτι που έχει μεγάλο ενδιαφέρον αν σκεφτεί κανείς πόσο κατηγορήθηκε η ταινία για τον τρόπο που διαχειρίζεται τις γυναίκες, επιλέγοντας μια ανδροκεντρική οπτική ματιά.
Τα θέματα με τα οποία ασχολείται η ταινία είναι αρκετά. Η πολιτική διαφθορά, η περιβαλλοντική καταστροφή, φυσικά η εξάρτησή μας από την τεχνολογία είναι ζητήματα που θίγονται, κανένα όμως με τέτοιον τρόπο ώστε να έχει ασκήσει κάποια ιδιαίτερη επίδραση πέρα από το εντυπωσιακό οπτικό κομμάτι. Γιατί με το «Πέμπτο στοιχείο» ο Besson συνόψισε το κλίμα μιας ολόκληρης δεκαετίας και ταυτόχρονα άνοιξε νέους δρόμους για τον αιώνα που ξανοιγόταν μπροστά.
«The Matrix» (1999)
Ακόμη περισσότερο όμως και από το «Πέμπτο στοιχείο», μια ταινία που πήρε από το χέρι το σινεμά επιστημονικής φαντασίας του 21ου αιώνα και του έδειξε πώς γίνεται είναι αν μη τι άλλο το «The Matrix». Το δημιούργημα των αδερφών Wachowski αποκρυστάλλωσε μια ολόκληρη δεκαετία σπουδαίου video gaming και μετατόπισε το ενδιαφέρον της δυστοπίας προς τον ραγδαία αναπτυσσόμενο και ακόμη άγνωστο χώρο του διαδικτύου.
Γιατί πέρα από το σαγηνευτικά αστικό κάδρο της ταινίας, υπάρχει μία φουτουριστική δυστοπία στην κουλτούρα που προτάσσει το περιεχόμενο η οποία αντλεί τις επιρροές της από το μακρινό παρελθόν ώστε να μιλήσει για ένα επαναστατικό παρόν. Οι Wachowski απηχούν την πλατωνική «Αλληγορία του Σπηλαίου» και τις πεποιθήσεις διαφόρων θρησκειών γύρω από τον ερχομό του Μεσσία (άλλωστε η αλλαγή του αιώνα παρείχε εύφορο έδαφος για την ανάπτυξη τέτοιων θεωριών) μέσα από τα μάτια του νεοσύστατου κόσμου των χάκερς. Ακόμα και οι ίδιοι οι ηθοποιοί εντρύφησαν σε όλες αυτές τις θεωρίες πριν ξεκινήσουν τα γυρίσματα, γιατί οι Wachowski ήθελαν να εξασφαλίσουν πως το δημιούργημά τους δε θα ήταν απλά μία φούσκα που θα έσκαγε στο πέρασμα του χρόνου και για αυτό έπρεπε να στηριχθούν πάνω σε στέρεες βάσεις.
Και μέσα σε όλα αυτά, οι εμβληματικές μάχες του Neo με τον Agent Smith έχουν βαθιές επιρροές στις ασιατικές πολεμικές τέχνες και την ιαπωνική κουλτούρα του anime, με κάθε σκηνή τους να είναι άψογα χορογραφημένη και να δημιουργεί νέα όρια ευρηματικότητας για την εποχή. Οι δύο συνέχειες που ακολούθησαν δεν είχαν εξίσου πλούσιο υπόβαθρο, αλλά το «The Matrix» έγινε έτσι κι αλλιώς η πιο επιδραστική ταινία για το σινεμά επιστημονικής φαντασίας που ερχόταν. Το δίλημμα ανάμεσα στο μπλε και το κόκκινο χάπι δεν είναι ένα επιφανειακό ζήτημα γούστου και αισθητικής αλλά είναι ένα διαχρονικό φιλοσοφικό ερώτημα που επικρατεί από την αρχή του πολιτισμού.
Ένα από τα σημαντικότερα κεφάλαια στην ιστορία του σινεμά επιστημονικής φαντασίας έχει να κάνει με την εισβολή εξωγήινων ή γενικότερα τεράτων. Αυτή η εμμονή βρίσκεται πίσω στις απαρχές του είδους, έχει εξελιχθεί ανάλογα με την εποχή και έχει προσαρμοστεί στις ανάγκες του 21ου αιώνα, με τα εφέ να προσφέρουν περισσότερες δυνατότητες αλλά και με τους δημιουργούς να καθοδηγούν προς την ωριμότητα.
ΕΞΩΓΗΙΝΟΙ
«Prometheus» (2012)
Φυσικά η σημαντικότερη ταινία με εξωγήινους που έχει κυκλοφορήσει είναι το πρώτο «Alien» του Ridley Scott, ένα μνημείο κλειστοφοβίας στο αχανές διάστημα που πήρε τις «Στενές επαφές τρίτου τύπου» και τις προσωποποίησε με τη μορφή ενός αγωνιώδους θρίλερ. Ακολούθησαν άλλες τρεις συνέχειες, μέχρι κάποια στιγμή το franchise να πέσει στην ανυπαρξία, για να έρθει ο ίδιος ο Scott και να το αναγεννήσει, πηγαίνοντας όμως πίσω στις απαρχές των Alien που γνωρίσαμε. Το «Prometheus» ήταν μια εντυπωσιακή οπτικά ταινία που όσο μπαίνεις όμως μέσα στο σύμπαν της τόσο αυτό το ενδιαφέρον ξεθυμαίνει. Η κλειστοφοβία δεν απλώνεται όπως στις πρώτες ταινίες που αγαπήσαμε, αλλά ευτυχώς υπάρχουν σκηνές όπως η επέμβαση που αναγκάζεται να κάνει η Noomi Rapace στον εαυτό της που αποδεικνύουν πως ο Scott τελικά το έχει ακόμη.
«Alien: Covenant» (2017)
Το σημαντικότερο συμπέρασμα που προήλθε από την συνέχεια του «Prometheus» είναι πως τελικά ίσως και ο κόσμος να μην ενδιαφέρεται σήμερα και πολύ για τις ταινίες «Alien». Ή μήπως να φταίει ότι το «Alien: Covenant» δεν προσθέτει τελικά και τίποτα περισσότερο στη σειρά, αφού εν τέλει είναι μια τίμια αναμόχλευση όλων των συστατικών που την έκαναν σπουδαία πριν από 30 και βάλε χρόνια; Σε κάθε περίπτωση είναι μια ταινία με την οποία όλοι οι φανς πέρασαν καλά, αλλά αμφιβάλλουμε κατά πόσον αυτό είναι καλό για τη φήμη αυτού που οικοδόμησε ο ίδιος ο Scott back in the day.
«War of the Worlds» (2005)
Μπορεί όταν κυκλοφόρησε να μην αγκαλιάστηκε ακριβώς από τους κριτικούς, αλλά ο Spielberg κατάφερε να ανανεώσει το τετριμμένο στα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας θέμα της εξωγήινης εισβολής και αυτό αναγνωρίστηκε με το πέρασμα των χρόνων. Και πέρα από την ανανέωση της δράσης και το ενδιαφέρον που διατηρεί η αφήγηση, υπάρχουν κάποιες σκηνές όπως η πρώτη εμφάνιση των εξωγήινων Τρίποδων της ταινίας που προκαλούν ακόμη σοκ και δέος, όπως θα πετύχαινε και ένα πολεμικό φιλμ. Η «Διάσωση του στρατιώτη Ράιαν» για παράδειγμα. Όλα αυτά, συν η παρουσία του Tom Cruise ο οποίος δεν απογοητεύει ποτέ (εντάξει, είχε το δικαίωμα μιας αποτυχίας στο «The Mummy») δημιούργησαν μια ταινία που την βλέπουμε ευχάριστα ξανά και ξανά χωρίς να παλιώνει.
«Signs» (2002)
Ο M. Night Shyamalan είναι από αυτούς τους δημιουργούς που ξέρουν πώς να δημιουργούν σασπένς. Ειδικά αν μιλάμε για τις αρχές της περασμένης δεκαετίας, ήταν ένας από τους πιο αναγνωρισμένους ανθρώπους του σινεμά πάνω σε αυτό τον τομέα. Αυτό το απέδειξε λοιπόν με το «Signs», μια ταινία που χτίζει την ατμόσφαιρά της, προετοιμάζοντάς μας για μια εξωγήινη εισβολή χωρίς να δείχνει πουθενά όμως εξωγήινους, για να φτάσουμε προς το φινάλε, εκεί που η πρώτη εμφάνιση ενός εξωγήινου μέσα από την τηλεόραση προκαλεί εφάμιλλες ανατριχίλες με την αποκάλυψη στο τέλος της «Έκτης αίσθησης».
«Arrival» (2016)
Ο Denis Villeneuve σκηνοθετεί μια εξωγήινη εισβολή με το παράδοξο ότι θέτει στο προσκήνιο τον άνθρωπο. Απαλλαγμένος από την γραμμική ροή του χρόνου, παραδίδει μια παράξενη ταινία που σε συγκινεί αληθινά όχι για κάποιο ρομάντζο ή για κάποια προσωπική νίκη κάποιου ήρωα, αλλά επειδή στοχεύει στην αναζήτηση του ελάχιστου της ανθρωπιάς, επιμένει σε αυτό, το μεγεθύνει και το παρουσιάζει ως το ζητούμενο στο οποίο πρέπει να προσβλέπουμε. Το κεντρικό μήνυμα είναι επιτακτικά επίκαιρο, είναι διαχρονικό, έρχεται από το μέλλον έχοντας ως γνώμονα το παρελθόν και είναι μια συνθήκη τη σημασία της οποίας γνωρίζουμε, την προσπερνάμε επιδεικτικά εμμένοντας στον εαυτό μας. Όχι σινεμά επιστημονικής φαντασίας από το μέλλον, αλλά στο εδώ και στο τώρα.
«Super 8» (2011)
Η συγκεκριμένη ταινία του J.J. Abrams συνοψίζει και την καριέρα του. Μια προφανής συρραφή πραγμάτων που αγαπάει η οποία αν και δεν πρωτοτυπεί, διατηρεί μέχρι τέλους τον αρχικό ενθουσιασμό ώστε να σε κάνει να περάσεις καλά. Το «Super 8» είναι όλα όσα αγαπήσαμε από τα blockbuster του σινεμά των 80s και το αποτέλεσμα είναι η ανακύκλωση μιας νοσταλγίας που δεν προσθέτει κάτι καινούριο αλλά αρκεί για να πετύχει τους στόχους της. Μήπως αυτό ακριβώς δεν έκανε και το «Stranger Things»;
«Attack the block» (2011)
Σίγουρα από τις πιο φρέσκιες ταινίες που έχει βγάλει η Βρετανία την δεκαετία που διανύουμε. Παρακολουθεί την εξωγήινη εισβολή σε ένα οικοδομικό τετράγωνο του νότιου Λονδίνου και καταφέρνει να είναι τρομακτική και αστεία μαζί, με την δράση να είναι αμείωτη και με τον κοινωνικό και ταξικό σχολιασμό να μη λείπει και να μην πέφτει στο κενό. Και όλα αυτά χωρίς ποτέ να χάνει την «βρετανικότητά» της. Αξιοσημείωτη η παρουσία του John Boyega που στην πορεία ο δρόμος του κατέληξε στο νέο «Star Wars», καθώς και της Jodie Whittaker που έγινε η πρώτη γυναίκα Doctor Who.
ΤΕΡΑΤΑ
«The Host» (2006)
Θεωρούμε το «The Host» από τις καλύτερες και συνάμα σημαντικότερες ταινίες που έχει βγάλει το σινεμά της Άπω Ανατολής τη δεκαετία που διανύουμε. Δεν είναι μόνο μια από τις πιο ευφάνταστες ταινίες εισβολής τεράτων που έχουμε δει, κρατώντας φρέσκο το είδος, το οποίο ανανέωσε και με νέες ιδέες, αλλά την ίδια στιγμή είναι και ένα πανέξυπνο φιλμ που διαχειρίζεται και καυστική πολιτική σάτιρα, σε συνδυασμό με εμπεριστατωμένη περιβαλλοντική συνείδηση. Το επιτυχημένο πέρασμα του Νοτιοκορεάτη δημιουργού στην Αμερική τα τελευταία χρόνια κρίνεται απολύτως δίκαιο.
«Pacific Rim» (2013)
Όσο αγνό ενθουσιασμό δεν κατάφεραν να εγκλωβίσουν τα «Transformers» σε τόσες ταινίες ατελείωτης διάρκειας, ο Guillermo del Toro το πέτυχε και με το παραπάνω μέσα σε ένα και μόνο φιλμ. Το «Pacific Rim» όχι μόνο αναζωογόνησε την ιδέα «γιγάντια ρομπότ εναντίων πελώριων τεράτων», αλλά το έκανε με στυλ και με φαντασία, σεβόμενο τον θεατή, δίνοντάς του ακριβώς αυτό που θέλει για να φύγει γεμάτος από την αίθουσα. Είναι κρίμα που αυτό δεν ανταποκρίθηκε στο box office, καταστρέφοντας εν τέλει τη δημιουργία ενός franchise, αλλά αυτό δεν αλλάζει το γεγονός ότι έχουμε να κάνουμε με μια από τις πιο αβίαστα διασκεδαστικές περιπτώσεις κινηματογράφου επιστημονικής φαντασίας του 21ου αιώνα.
«Godzilla» (2014)
Άλλη μια ταινία που αδικήθηκε αρκετά, το «Godzilla» του Gareth Edwards αντιμετωπίζει το σινεμά των blockbuster σαν αναγεννησιακό πίνακα, προσεγγίζοντας τον μύθο του Godzilla με σεβασμό στις ρίζες του. Σαφώς επηρεασμένη από την κλασική ιαπωνική ταινία του 1954, δημιούργησε κάποιες από τις πιο όμορφες σκηνές που έχουμε δει στα χρονικά του εμπορικού σινεμά. Δεκτές οι ενστάσεις για τους ανθρώπινους χαρακτήρες, αλλά ποτέ πραγματικά η εστίαση δεν ήταν πάνω σε αυτούς.
«Cloverfield» (2008)
Η found footage πρακτική στο σινεμά έχει εξαντληθεί όσο τίποτε άλλο. Θα λέγαμε πως τελείωσε ήδη με το που γεννήθηκε με το «The Blair Witch Project», το οποίο τόσο γερασμένο φαίνεται σήμερα. Το «Cloverfield» ωστόσο κατάφερε για λίγο να αναζωογονήσει αυτό το είδος κινηματογράφησης, προσφέροντας φρέσκες ιδέες μέσα από ένα άψογα στυλιζαρισμένο φιλμ με αγωνιώδη ρυθμό που διαθέτει ουκ ολίγα jump scares. Το τέρας σχεδιάστηκε από τον J.J. Abrams, για αυτό και οι ομοιότητες με τον εξωγήινο του «Super 8» και κάπως έτσι από το πουθενά οικοδομήθηκε ένα από τα πιο απρόσμενα franchise του 21ου αιώνα.
Ωραία όλα αυτά. Αγαπάμε ταινίες με εξωγήινους και τέρατα και όταν αυτές γίνονται και καλά δεν μπορούμε να μην το εκτιμήσουμε δεόντως. Τι γίνεται όμως όταν τα τέρατα δεν έρχονται από το διάστημα ή από τα έγκατα των ωκεανών αλλά βγαίνουν μέσα από το ίδιο μας το μυαλό;
ΤΕΡΑΤΑ ΣΤΟ ΜΥΑΛΟ
«10 Cloverfield Lane» (2016)
Το σίκουελ του «Cloverfield» ήρθε οκτώ χρόνια μετά, χωρίς κανέναν ηθοποιό από την πρώτη ταινία και με διαφορετικά τέρατα, τα τρομακτικότερα από τα οποίο βρίσκονται μέσα στο μυαλό. Έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε ταινίες με τους ίδιους ήρωες, οι οποίοι συμμετέχουν στις ίδιες ιστορίες, με την κατάληξη να είναι πάντα η ίδια και με την έννοια του ρίσκου να είναι απαγορευμένη. Αυτή η αίσθηση ασφάλειας καταρρίπτεται εδώ. Το «10 Cloverfield Lane» είναι ένα κλειστοφοβικό θρίλερ που σε κρατά αιχμάλωτο στις ορέξεις του, δίχως να σου παρέχει το κλειδί για να ξεφύγεις. Και όταν εισέρχεται στο τρίτο και τελευταίο μέρος, έχει το δικαίωμα να κάνει τα πάντα. Εκτός από το ότι το βρίσκουμε φοβερά διασκεδαστικό, ανοίγει νέους δρόμους στο σινεμά των ατελείωτων συνεχειών, προτείνοντας την εξής ιδέα: γιατί να χτίσεις έναν ολόκληρο κόσμο και να μην τον εξερευνήσεις καθόλου;
«Donnie Darko» (2001)
Το σκηνοθετικό ντεμπούτο του Richard Kelly είναι ένα από τα πιο εμβληματικά φιλμ του 21ου αιώνα, ένα indie που απέκτησε καλτ στάτους και αγαπήθηκε με πάθος όχι με το που κυκλοφόρησε, αλλά με το πέρασμα των χρόνων. Αυτό που κατάφερε είναι να δώσει πρόσωπο στην εφηβική οργή και στην προβληματική ενηλικίωση, μέσα από έναν απίστευτο Jake Gyllenhaal, ο οποίος εξέφρασε κάθε έφηβο που αισθανόταν διαφορετικός. Όσο για το soundtrack, μεγάλωσε μια ολόκληρη γενιά μαζί του, κάτι που θα μπορούσαμε να πούμε και μόνο και για τη διασκευή του Gary Jules στο «Mad World» ξεχωριστά.
«Colossal» (2017)
Είναι πάντα ωραίο να βλέπεις αληθινά πρωτότυπες ιδέες, ειδικά σε μια εποχή που συχνά νιώθεις πως έχεις δει τα πάντα. Το «Colossal» δεν είναι μια ταινία για όλους και είναι λογικό ότι δεν αγαπήθηκε από την πλειοψηφία του κοινού. Η σταδιακή διάλυση της ζωής μιας γυναίκας που αναγκάζεται να αφήσει την καλή ζωή στην Νέα Υόρκη για να γυρίσει πίσω στην μικρή πόλη της συνδέεται με την εμφάνιση ενός τέρατος τύπου Godzilla στην Νότια Κορέα και μπορεί αυτό να φαίνεται εντελώς χαζό και κωμικό, εξελίσσεται όμως σε μια πραγματικά ενδιαφέρουσα ψυχολογική σπουδή πάνω στα τέρατα και τους δαίμονες που μπορεί να κουβαλάμε μέσα μας από παιδιά και πώς μπορεί να επηρεάσουν τη ζωή μας. Σίγουρα θα μπορούσε να λειτουργήσει πολύ καλύτερα, αλλά ακόμη και έτσι είναι μια προσπάθεια που αξίζει συγχαρητήρια, όπως και η Anne Hathaway που χωρίς φανφάρες πετυχαίνει μια από τις καλύτερες ερμηνείες της καριέρας της.
Φυσικά η επιστημονική φαντασία εξερευνά διαφόρων μορφών δυστοπίες για να περάσει το κεντρικό της μήνυμα. Είναι μια προειδοποίηση για το μέλλον που έχουμε μπροστά μας αν δεν αλλάξουμε κάποια πράγματα, είναι ένας παραλληλισμός και μια αλληγορία του δυσχερούς παρόντος ή μπορεί να είναι απλά και ένας cool τρόπος αναβίωσης ενός άλλου κόσμου. Σε κάθε περίπτωση, είναι ένας από τους βασικότερους σταθμούς στο sci-fi.
ΔΥΣΤΟΠΙΑ
«Mad Max: Fury Road» (2015)
Καλύπτει το κενό ανάμεσα στα εξώφυλλα των περιοδικών μόδας και την τεστοστερόνη των action movies σαν αυτό να μην υπήρξε ποτέ, δημιουργεί προηγούμενο καλαισθησίας στα blockbuster σε σημείο που ο,τιδήποτε μετά από αυτό να φαίνεται υποχρεωμένο να έχει να πει πράγματα στο καθαρά οπτικό κομμάτι και σπάει τη δομή τους ώστε πλέον δεν υπάρχει καμία δικαιολογία ότι πρέπει να κόψεις ταχύτητα αν θες να διηγηθείς μια ολοκληρωμένη ιστορία και τέλος πάντων δίνει την πιο οριστική και αποστομωτική απάντηση σε κάθε μορφή παρελθοντολαγνείας. Φιλμ-ορόσημο για το σινεμά του 21ου αιώνα που έχουμε δει ως τώρα.
«Rise of the Planet of the Apes» (2011), «Dawn of the Planet of the Apes»(2014), «War for the Planet of the Apes» (2017)
Η Αμερική του Donald Trump και ο κατακερματισμός που φαίνεται πως επικρατεί στον πλανήτη, με το μίσος και τον φόβο να εξαπλώνονται, δεν είναι γεγονότα που συνέβησαν ξαφνικά αλλά υπήρχαν εδώ και χρόνια τα σημάδια που προειδοποιούσαν για αυτή την κατάσταση. Και το reboot του «Πλανήτη των πιθήκων» πάτησε ακριβώς πάνω σε αυτά τα ψήγματα και σε αυτή την κατάσταση και οδηγήθηκε προς τη διάλυση του πλανήτη όπως τον ξέραμε, παράλληλα με τις πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές εξελίξεις που άλλαζαν από το κακό προς το χειρότερο χρόνο με το χρόνο. Η πρώτη ταινία αυτού του reboot κυκλοφόρησε το 2011 και αρκετά έχουν αλλάξει μέσα σε αυτό το διάστημα. Παρακολουθώντας και το τελευταίο μέρος της τριλογίας με τον τίτλο «War for the Planet of the Apes», έχουμε να πούμε ότι σίγουρα δεν θα βρούμε τίποτε άλλο στο στερέωμα του mainstream σινεμά των τελευταίων ετών που να συνδέεται τόσο πολύ με το τι συμβαίνει στον κόσμο «εδώ και τώρα».
«Children of Men» (2006)
Δικαίως θεωρείται μια από τις καλύτερες ταινίες της περασμένης δεκαετίας. Βασισμένο στο ομότιτλο μυθιστόρημα του P. D. James από το 1992, το «Children of Men» μας μεταφέρει σε ένα δυστοπικό –όχι και τόσο μακρινό- μέλλον στο οποίο οι άνθρωποι έχουν χάσει την δυνατότητα αναπαραγωγής και με αυτό το υλικό ο Alfonso Cuaron έφταξε μια ταινία που λειτουργεί και ως αλληγορία επιστημονικής φαντασίας αλλά και ως θρίλερ καταδίωξης, επιτυγχάνοντας να έχει και νοηματικό πλούτο και να βλέπεται με κομμένη την ανάσα. Η single-shot σκηνή της αυτοκινητιστικής καταδίωξης έφερε τον Cuaron στην αφρόκρεμα των σκηνοθετών του 21ου αιώνα.
«The Road» (2009)
Η κινηματογραφική μεταφορά του «The Road» δεν έχει λάβει την αναγνώριση που της αξίζει. Φυσικά τίποτα δεν μπορεί να συγκριθεί με την νιχιλιστική πρόζα του Cormac McCarthy και το να διαβάσεις το βιβλίο είναι μια μοναδική εμπειρία, ωστόσο η ταινία του John Hillcoat κάνει μια πολύ καλή δουλειά να εγκλωβίσει ως κάποιο βαθμό το σκοτάδι που ξεπηδά από την πένα του σημαντικού Αμερικανού συγγραφέα. Και μέσα σε όλα αυτά, οι Viggo Mortensen και Kodi Smit-McPhee καταφέρνουν να αναδείξουν τον τελευταίο σύνδεσμο ανθρωπιάς που υπάρχει μέσα σε έναν κόσμο που δείχνει σε κάθε τι ότι έχει τελειώσει. Πολύ δυνατή η φωτογραφία του Javier Aguirresarobe που με τις εικόνες ζόφου που δημιουργεί φαίνεται να έχει αντιληφθεί το πνεύμα του McCarthy.
«Pitch Black» (2000), «The Chronicles of Riddick» (2004), «Riddick» (2013)
Μπορεί να μην είναι από τα καλύτερα η πιο δημοφιλή franchise του 21ου αιώνα, αυτό δε σημαίνει όμως ότι οι κινηματογραφικές περιπέτειες του Vin Diesel ως Riddick δεν έχουν βάλει με τον τρόπο τους ένα λιθαράκι στην σύγχρονη ποπ κουλτούρα, ειδικότερα αν την αντιμετωπίσουμε ως έναν ενιαίο παράγοντα που περιέχει και το video gaming. Το «Pitch Black» είναι ένα παράξενο και καλτ φιλμ επιστημονικής φαντασίας, σαν να έχει ήδη παρουσιάσει τον κόσμο στον οποίο βρίσκεται και τώρα απλά να επικεντρώνεται σε ένα πολύ μικρό μέρος του. Αυτό το σύμπαν το εξερευνήσαμε στο «The Chronicles of Riddick», το οποίο όμως μοιάζει περισσότερο σαν να βλέπεις κάποιον να παίζει video game παρά με σινεμά και η σειρά επανήλθε δυναμικά από το πουθενά εννιά χρόνια αργότερα με μια standalone ιστορία επιβίωσης που επιβεβαίωσε τη φόρμα στην οποία βρισκόταν ο Diesel εκείνη τη στιγμή. Χρειαζόμαστε τη διασκέδαση που προσφέρει ο Riddick στο sci-fi.
«Oblivion» (2013)
Από τα πιο όμορφα δυστοπικά φιλμ που έχουμε δει, το «Oblivion» του Joseph Kosinski μπορεί να μην έκανε θαύματα στο σενάριο, αλλά το οπτικό κομμάτι ήταν και το μήνυμα, ανοίγοντας νέους δρόμους προσέγγισης στο είδος. Αν προσθέσεις και τον σταθερά καλό και τίμιο Tom Cruise, συν την εξαιρετική μουσική από τους M83, το αποτέλεσμα είναι μια ταινία μια μετα-Αποκαλυπτικής πραγματικότητας που δε σε ρίχνει ψυχολογικά, αλλά σου αφήνει μια αχτίδα ελπίδας. Δε χρειάζεται κάθε δυστοπία να είναι βουτηγμένη μέσα στο σκοτάδι και τον ζόφο.
Μία από τις σημαντικότερες και πιο ενδιαφέρουσες πτυχές του σινεμά επιστημονικής φαντασίας είναι αυτή που διαχειρίζεται το είδος όχι για τη λατρεία της φόρμας, αλλά ως ένα σύμπλεγμα άπειρων ευκαιριών που προσφέρει για την ανάπτυξη ιδεών και συναισθημάτων. Και όσο δύστροπος και αν μπορεί να είναι αυτός ο διαχωρισμός, σε αυτή την κατηγορία ανήκουν μερικές από τις σημαντικότερες ταινίες του 21ου αιώνα.
ΜΟΝΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ
«Under the Skin» (2013)
Αρχίζει πολύ πριν αρχίσει, και φυσικά δεν τελειώνει μόλις πέσουν οι τίτλοι τέλους. Σε χορταίνει τόσο ώστε να αντιμετωπίζεις το υπόλοιπο σινεμά ως πολυτέλεια και όχι ως ανάγκη. Το δημιούργημα του Jonathan Glazer είναι η δουλειά ενός αληθινού οραματιστή και έχει εξελιχθεί ήδη σε μια από τις πιο επιδραστικές ταινίες της δεκαετίας (ρωτήστε και το «Stranger Things» για αυτό). Δεν είναι καθόλου εύπεπτο θέαμα, αλλά με μια φανταστική Scarlett Johansson όπως δεν την είχαμε συνηθίσει συνιστά μια ανεπανάληπτη κινηματογραφική εμπειρία που δεν την ξεπερνάς έτσι απλά.
«Upstream Color» (2013)
Το «Upstream Color» είναι από αυτές τις ταινίες που λειτουργούν μόνο αν τις αφήσεις να σε καθοδηγήσουν όπου θέλουν αυτές. Επειδή το βίωμα θα είναι πάντα καλύτερο από την στεγνή παρακολούθηση, χρειαζόμαστε δημιουργούς όπως ο Shane Carruth, οι οποίοι παίρνουν ένα συναίσθημα και το οπτικοποιούν, αφήνοντάς το να τους καθοδηγήσει σε έναν ονειρικό κόσμο πέρα από το χώρο και το χρόνο. Και αυτός ο κόσμος λέγεται σινεμά.
«WALL-E» (2008)
Το πιο ρηξικέλευθο δημιούργημα της Pixar με ένα καλλιτεχνικό όραμα που προκαλεί δέος. Σε αυτό το σημείο το λατρεμένο στούντιο μικρών και μεγάλων παίρνει κάθε δυνατή ελευθερία και το αποτέλεσμα είναι η πιο σκεπτόμενη ταινία που έχει βγάλει, με μια μεγάλη κατακόκκινη καρδιά να χτυπάει στο κέντρο. Το «WALL-E» αποδεικνύει πως το εμπορικό σινεμά μπορεί να παράγει τέχνη και συγκαταλέγεται από όλους στις καλύτερες ταινίες της προηγούμενης δεκαετίας, ανεξαρτήτως είδους.
«Eternal Sunshine of the Spotless Mind» (2004)
Το υλικό από το οποίο φτιάχνονται τα αριστουργήματα. Η δεύτερη σύμπραξη του Charlie Kaufman με τον Michel Gondry είναι μια ταινία-σταθμός στο σινεμά των 00s, η οποία καθιέρωσε για τα καλά τον Jim Carrey ως ικανό ηθοποιό και σε απαιτητικούς δραματικούς ρόλους και έδειξε ότι τα συναισθήματα μπορούν να μεταφερθούν στη μεγάλη οθόνη ωμά, δίχως κανένα φιλτράρισμα. Ως ιδέα, είναι αδιανόητα μεγαλοπρεπής. Ως απόδοση, είναι κάτι που το βλέπεις και σε συντροφεύει για μια ζωή. Μια ολοκληρωμένη σπουδή πάνω στις σχέσεις και στο τι μένει όταν τελειώσουν. Ένα όνειρο.
«Her» (2013)
Ο Spike Jonze έχει δημιουργήσει έναν μοναδικά όμορφο κόσμο, αλλά δεν ενδιαφέρεται να τον αναπτύξει σαν να είναι κάτι το καινούριο. Ό,τι συμβαίνει μέσα σε αυτόν είναι εντελώς φυσικό, σαν να είναι το σήμερα. Ο μόνος λόγος του φουτουριστικού σκηνικού είναι για να γίνει πιο έντονο το μήνυμα στο κεντρικό story της ταινίας, το οποίο είναι από τα πιο δυνατά πράγματα που έχουμε βιώσει τα τελευταία χρόνια στο σινεμά. Και κάτι μας λέει ότι το μέλλον που σχηματίζεται θα μοιάζει πολύ με αυτό τον κόσμο.
«2046» (2004)
Πρόκειται για το τρίτο και τελευταίο μέρος της τριλογίας του Wong Kar-wai που ξεκίνησε με τα «Days of Being Wild» και «In the Mood for Love». Εδώ επικεντρωνόμαστε στον Chow της δεύτερης ταινίας καθώς επιστρέφει στο Χονγκ Κονγκ και νοικιάζει ένα δωμάτιο στο ξενοδοχείο Oriental με τον αριθμό 2047, ακριβώς δηλαδή απέναντι από το 2046, στο οποίο συναντιόταν με την Su Li-zhen. Εδώ είναι εμφανείς οι επιρροές του Kar-wai από τον Godard και τον Fellini, πειραματιζόμενος με την έννοια του χρόνου και πώς αυτή αφήνει το στίγμα της πάνω σε πράγματα και ανθρώπους. Η πιο πολυεπίπεδη και κρυπτική ταινία του, η οποία γίνεται όλο και καλύτερη με κάθε προβολή, καθώς σου αποκαλύπτονται περισσότερα πράγματα για το σύμπαν της. Και ποιος ξέρει, ίσως όταν φτάσουμε στο έτος 2046 αυτή εδώ να θεωρείται ασυζητητί η κορυφαία του.
«The Fountain» (2006)
Έξι χρόνια μετά το «Requiem for a Dream», ο Darren Aronofsky επανήλθε με μια ταινία που σίγουρα δεν έμεινε εξίσου χαραγμένη στην ιστορία, αυτό όμως επειδή είναι καθαρά περίπτωση που την αγαπάς ή τη μισείς. Καταπιάνεται με τη ζωή και το θάνατο, τον έρωτα και την απώλεια και αντιμετωπίζει τις θρησκείες από τη σκοπιά της πνευματικότητας για να αναρωτηθεί για τα σημαντικότερα διαχρονικά ζητήματα της ύπαρξής μας. Και όλα αυτά μέσα από εφέ που προκαλούν δέος και σε συνδυασμό με τα υψηλά νοήματα που προσεγγίζει ο Aronofsky σχηματίζουν ένα μοναδικό ταξίδι που αν συγχρονιστείς με τη θερμοκρασία του είναι βέβαιο ότι δε θα βρεις πουθενά τίποτα παρόμοιο στη ζωή σου.
«Melancholia» (2011)
Μπορεί η «Melancholia» του Trier να είναι τόσο προφανής ως προς τα συστατικά της και τους στόχους της, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι δεν τη βιώνεις με την ίδια αίσθηση απόγνωσης και διάλυσης. Ο Lars von Trier δημιούργησε την «Melancholia» επηρεασμένος από ένα καταθλιπτικό επεισόδιο που είχε, εστιάζοντας στην φιλήσυχη στάση που κρατούν οι καταθλιπτικοί άνθρωποι ακόμη και κατά τη διάρκεια καταστροφικών γεγονότων. Το φιλμ βρίθει συμβολισμών και αποτυπώνει με γλαφυρό τρόπο την κατάθλιψη και πώς βιώνεται από τα άτομα που την έχουν περάσει ή πάσχουν από αυτή. Η Kirsten Dunst βρίσκεται στην καλύτερη στιγμή της καριέρας της, στην πιο προσωπική ταινία της φιλμογραφίας του Trier.
ΣΚΕΠΤΟΜΕΝΟ SCI-FI
«Coherence» (2013)
Είναι δύσκολο να γράψεις για αυτή την ταινία και να μεταφέρεις σε κάποιον που δεν την έχει δει τα συναισθήματα που σου δημιουργεί. Το σκηνοθετικό ντεμπούτο του James Ward Byrkit καταρρίπτει κάθε δικαιολογία οποιουδήποτε σκηνοθέτη έχει διαμαρτυρηθεί επειδή δεν είχε μεγάλο μπάτζετ. Το φιλμ παρακολουθεί τη συνάντηση κάποιων φίλων πάνω από ένα τραπέζι τη βραδιά που πραγματοποιείται ένα σπάνιο αστρονομικό γεγονός με το πέρασμα ενός κομήτη. Τα πράγματα θα πάρουν απρόσμενη τροπή και αυτό το θρίλερ επιστημονικής φαντασίας θα γίνει μια αληθινά τρομακτική ταινία που βαδίζει σε απάτητα μονοπάτια και τεστάρει τα όρια της προσοχής σου.
«Ex Machina» (2015)
Από τις πιο γεμάτες ταινίες που έχουμε δει την τρέχουσα δεκαετία και σίγουρα θα εκτιμηθεί ακόμη περισσότερο για αυτό που έκανε με το πέρασμα του χρόνου. Διαθέτει ένα πανέξυπνο σενάριο γεμάτο με φρέσκες ιδέες, από το τεκμηριωμένο σχόλιο πάνω στην τεχνολογία μέχρι την άποψη που καταθέτει για το ρόλο που έχουν τα φύλα μέσα στην κοινωνία, και στο καθαρά οπτικό κομμάτι δε διστάζει να γίνει απενοχοποιημένα ποπ, καταλήγοντας σε slasher θρίλερ προς το φινάλε. Η Alicia Vikander και ο Oscar Isaac βρίσκονται σε μεγάλη φόρμα και αυτό το ντεμπούτο του Alex Garland είναι for the ages.
«Primer» (2004)
Είναι φανταστικό πώς ο Shane Carruth, δημιουργός του αφαιρετικού «Upstream Color», είναι υπεύθυνος για μια ταινία που σε καλεί να δώσεις σε αυτή το απόλυτο της συγκέντρωσής σου και πάλι στο τέλος δε θα έχεις ιδέα τι παρακολούθησες. Στα 77 λεπτά που διαρκεί το «Primer» είναι μια από τις πιο πυκνογραμμένες ταινίες στην ιστορία του σινεμά και απαιτεί πολλές επαναληπτικές προβολές και επισταμένο ψάξιμο της θεματολογίας της για να σου αποκαλυφθεί το μεγαλείο της. Ο Carruth δεν είναι διατεθειμένος να απλοποιήσει τα ζητήματα με τα οποία καταπιάνεται και θέτει επί τάπητος σοβαρά φιλοσοφικά ζητήματα και ηθικά διλήμματα, καταθέτοντας ίσως την πιο αληθοφανή ιστορία ταξιδιού στο χρόνο που έχουμε δει στον κινηματογράφο.
«District 9» (2009)
Από τις πιο φρέσκες και πρωτότυπες ταινίες επιστημονικής φαντασίας που έχουμε δει στον 21ο αιώνα, το «District 9» είναι μια σπουδαία και σημαντική δουλειά, ειδικά αν αναλογιστεί κανείς ότι ήρθε από την Νότια Αφρική. Το σκηνοθετικό ντεμπούτο του Neil Blomkamp έρχεται μαζί με ένα πολύ δυνατό κοινωνικό σχόλιο για τον ρατσισμό και την κοινωνική ανισότητα, ενώ την ίδια στιγμή καταφέρνει να είναι διασκεδαστικό για τους φαν του είδους και να κρατάει σε αγωνία τον θεατή από την αρχή ως το τέλος. Μπορεί ο Blomkamp να μη δικαίωσε τις προσδοκίες στη συνέχεια και ο Sharlto Copley να αποδείχθηκε ένας κακός ηθοποιός χωρίς μεγάλη γκάμα, αλλά αυτό δε μειώνει ούτε στο ελάχιστο το επίτευγμα του «District 9».
«Vanilla Sky» (2001)
Το remake του ισπανικού «Open Your Eyes» του Alejandro Amenabar που επιχείρησε ο Cameron Crowe είναι μια από τις πιο μεγαλεπήβολες ταινίες των early 00s, καθώς εμπλέκει διάφορα κινηματογραφικά είδη και ασχολείται με το διαρκές κυνήγι της ευτυχίας, με τη ματαιοδοξία και με τη ματαιότητα, όπως εκφράζονται μέσα από την δίψα για νεότητα και μακροζωία. Μπορεί να μην πετυχαίνει πάντα το σκοπό του, αλλά κανείς δεν μπορεί να κατηγορήσει το «Vanilla Sky» ότι δεν έχει ενδιαφέρον, με το λεπτό διαχωρισμό ανάμεσα στην πραγματικότητα και το όνειρο να δημιουργεί ένα νοσταλγικό mindfuck, καθώς δε συναντάς ανάλογες φιλοδοξίες στο σύγχρονο εμπορικό σινεμά. Η ερμηνεία του Tom Cruise δεν άρεσε όταν βγήκε, αλλά αναδρομική την εκτιμάμε πολύ περισσότερο.
«Moon» (2009)
Από τα πιο στιβαρά one-man show του σινεμά, το «Moon» ήταν ένα σπουδαίο ντεμπούτο για τον Duncan Jones, γιο του David Bowie, ένα φιλμ επιστημονικής φαντασίας που χρησιμοποιεί όλα τα κλισέ του είδους που φαίνεται πόσο το αγαπά, αλλά ταυτόχρονα καταφέρνει να είναι τόσο φρέσκο και πρωτότυπο και να κρύβει τις επιρροές του. Γιατί μέσω μιας εξαιρετικής και απαιτητικής ερμηνείας από τον Sam Rockwell, το «Moon» εξερευνά το ελάχιστο αυτού που σημαίνει να είσαι άνθρωπος και παρά την έλλειψη δράσης, προσφέρει τροφή για σκέψη στο θεατή.
«Another Earth» (2011)
Δε χρειάζεσαι μεγάλο μπάτζετ αν έχεις μια πολύ καλή ιδέα. Τρανό παράδειγμα είναι το «Another Earth» του Mike Cahill, μια από τις πιο αυθεντικές ταινίες επιστημονικής φαντασίας που έχουμε δει αυτή τη δεκαετία και η οποία απευθύνεται σε αληθινούς λάτρεις του είδους που ξέρουν να εκτιμάνε τις πρωτοποριακές σκέψεις. Η εμφάνιση μιας άλλης Γης απηχεί διάφορες θεωρίες για σωσίες και δεν προσεγγίζει το θέμα σπέρνοντας τον πανικό ή μέσα από μια καταστροφή, αλλά από την ματιά ενός 17χρονου κοριτσιού, απηχώντας παράλληλα το εμβληματικό «Solaris» του Tarkovsky. Η Brit Marling παραδίδει μια αξιομνημόνευτη ερμηνεία, έχοντας συνεισφέρει και στο σενάριο και όποτε της έχει δοθεί η ευκαιρία έχει αποδείξει ότι έχει μια ξεχωριστή ματιά στην επιστημονική φαντασία.
«Solaris» (2002)
Ο Steven Soderbergh είναι από τους λίγους δημιουργούς που έχουν δοκιμάσει κυριολεκτικά τα πάντα στην καριέρα τους και δεν έχει πάρει τα εύσημα που του αρμόζουν για το «Solaris», όχι ένα remake του φιλμ του Tarkovsky από το 1972, αλλά μια μεταφορά του ίδιου ομότιτλου μυθιστορήματος του Stanislaw Lem. Φυσικά και η εκδοχή του Soderbergh είναι πιο ευανάγνωστη στο μέσο θεατή από αυτή του Ρώσου ποιητή του κινηματογράφου, αυτό όμως δε σημαίνει ότι δεν είναι επίσης απαιτητική. Είναι μια ταινία ρομαντική όσο και σκεπτόμενη, με τον George Clooney σε μια από τις πιο παραγνωρισμένες ερμηνείες του.
«Hard to Be a God» (2013)
Η τελευταία ταινία του σημαντικού Ρώσου σκηνοθέτη Aleksei German, η οποία γυρίστηκε από το 2000 έως το 2006 και κυκλοφόρησε μετά το θάνατό του, το 2013, είναι ένα φιλμ που έρχεται είτε από το παρελθόν ή από το μέλλον και προκαλεί σοκ και δέος στη θέασή του. Μια ομάδα επιστημόνων ταξιδεύει σε έναν πλανήτη που μοιάζει πολύ με την Γη, με τη διαφορά ότι βρίσκεται αιώνες πίσω πολιτιστικά και τεχνολογικά, ζώντας έναν Μεσαίωνα. Και μέσα από αυτό το γκροτέσκο ορατόριο κτηνωδίας και βιαιότητας, αποκαλύπτεται όλο το σκοτάδι της ανθρώπινης φύσης χωρίς περιορισμούς ή καλλωπισμούς και το σίγουρο είναι ότι αυτή δεν είναι μια ταινία για όσους δεν έχουν γερό στομάχι ή δεν αντέχουν το βαρύ και βραδυφλεγές σινεμά. Δύσκολα το ξαναβλέπεις δεύτερη φορά, αλλά μια φορά είναι αρκετή ώστε να μην το ξεχάσεις ποτέ.
Προφανώς η επιστημονική φαντασία είναι μια από τις πιο δημοφιλείς διαδρομές στο σινεμά. Ο κόσμος αγαπάει το είδος εν τη γενέσει του και αυτό φαίνεται και στο box office. Ας εξετάσουμε λοιπόν τα σημαντικότερα blockbuster επιστημονικής φαντασίας του 21ου αιώνα.
ΤΑ BLOCKBUSTER
«Star Wars: The Force Awakens» (2015)
Όταν έχεις να ρυθμίσεις τον παράγοντα της νοσταλγίας, είναι εύκολο να το ρίξεις στην παρελθοντολαγνεία, ειδικά όταν πουλάει τόσο πολύ όπως στην περίπτωση του «Star Wars». Ο J.J. Abrams όμως αποφάσισε να πάρει ό,τι χρειάζεται από το παρελθόν και στη συνέχεια να οδηγήσει το όχημα προς τα μπροστά. Οι νέοι χαρακτήρες έχουν πραγματικό ενδιαφέρον και χτίζονται καλύτερα και από τους original στο πρώτο «Star Wars» του 1977. Και το ωραίο είναι ότι επιτυγχάνεται μια ποικιλία που δεν υπάρχει ούτε κατά διάνοια σε άλλες αντίστοιχου βεληνεκούς παραγωγές. Οι φρέσκοι πρωταγωνιστές της σειράς είναι λοιπόν μια γυναίκα και ένας μαύρος και στο ρόλο του Κάιλο Ρεν συναντούμε τον Adam Driver που πιο πολύ θα τον χαρακτήριζες «άβολο» και σε καμία περίπτωση γόη με τα δεδομένα των σέξι villain που έχουμε συνηθίσει τα τελευταία χρόνια. Και οι τρεις διαπλάθονται μέσα από τις εξελίξεις της ταινίας χωρίς να έχουν μάθει τον εαυτό τους και δεν έχουν γίνει ακόμη αυτοί που προορίζονται να γίνουν, οπότε τα καλύτερα βρίσκονται στη συνέχεια του franchise.
«Rogue One» (2016)
Το σημαντικότερο μέρος του «Rogue One» έχει να κάνει με την επιλογή της πρωταγωνίστριάς του και τον τρόπο που τοποθετείται και εξελίσσεται μέσα σε αυτό τον κόσμο. Η Jyn Erso δεν είναι μια γεννημένη επαναστάτρια και δεν υπολόγιζε ποτέ να μπει σε τέτοιες περιπέτειες. Η εποχή είναι τόσο πιεστική και επιτακτική ώστε δεν μπορείς να μείνεις ατάραχος απέναντι σε ό,τι συμβαίνει. Έτσι, η Jyn παίρνει την κατάσταση στα χέρια της και λαμβάνει μέρος σε μια αποστολή αυτοθυσίας για χάρη της αίσθησης δικαίου που πνίγει όσους βλέπουν την Αυτοκρατορία να επεκτείνεται σε ολόκληρο τον γαλαξία. Μπορεί να μην πρόκειται για ένα τσιτάτο πρότυπο όπως για παράδειγμα το «V for Vendetta», είναι όμως ένα επίκαιρο και ρεαλιστικό σύμβολο συμμετοχής στα γεγονότα, όταν αυτά έρχονται και επεμβαίνουν στην ίδια σου τη ζωή και η επιλογή που έχεις να κάνεις είναι αν θα παραβλέψεις την πραγματικότητα ή αν θα προσπαθήσεις να την αλλάξεις. Η Jyn Erso είναι μια ανώνυμη ηρωίδα της διπλανής πόρτας και αν και μιλάμε για μια ταινία επιστημονικής φαντασίας που λαμβάνει χώρα σε ένα μακρινό σύμπαν πολύ καιρό πριν, καταφέρνει να στέκεται στο εδώ και το τώρα.
«Guardians of the Galaxy» (2014), «Guardians of the Galaxy 2» (2017)
Να και κάτι διαφορετικό που δε βλέπεις κάθε μέρα στον σύγχρονο κόσμο των υπερηρωικών ταινιών. Ο James Gunn πήρε το ελεύθερο να δημιουργήσει μια ταινία που δε μοιάζει με καμία άλλη της Marvel, φέρνοντας μπροστά μια ομάδα αταίριαστων ηρώων που κανείς δε γνώριζε και το αποτέλεσμα του βγήκε, με αποτέλεσμα να έρθει ένα ακόμη πιο feelgood σίκουελ. Το «Guardians of the Galaxy» είναι ένα πολύχρωμο, διασκεδαστικό και γεμάτο ενέργεια κοκτέιλ από δράση, χιούμορ και καλή μουσική και μερικές φορές αυτό είναι το μόνο που χρειάζεσαι από μια υπερηρωική περιπέτεια στο διάστημα.
«Inception» (2010)
Επτά χρόνια μετά την κυκλοφορία του, μπορούμε να πούμε πως το «Inception» είναι περισσότερο μια εντυπωσιακή ταινία παρά μια πολύ καλή ταινία. Όχι ότι το δημιούργημα του Christopher Nolan δεν είναι εξαιρετικό, αλλά είναι τέτοιος μάγος των εφέ που δίνει στα μάτια αυτό ακριβώς που θέλουν ώστε να πιστέψουν πως βλέπουν κάτι πραγματικά σημαντικό. Και εφόσον αυτό που βλέπεις εκείνη τη στιγμή το θεωρείς τέτοιο, τότε αυτό ακριβώς είναι. Σίγουρα το πιο επιδραστικό blockbuster στο σινεμά της δεκαετίας, με ένα φανταστικό καστ που αποδίδει τα μέγιστα και τι κι αν δεν έχει καμία σημασία αν η σβούρα έπεσε ή όχι, αυτό το μυστήριο είναι το νόημα.
«A.I. Artificial Intelligence» (2001)
Μια ταινία που εκτιμάς περισσότερο αυτό που κάνει παρά πώς το κάνει. Από τα πιο δύστροπα και σκεπτόμενα εμπορικά φιλμ των 00s, το «A.I.» ξεκίνησε την παραγωγή του με τον Stanley Kubrick και κατέληξε σε σκηνοθεσία Steven Spielberg και μπορούμε να πούμε πως φαίνεται το άγγιγμα και των δύο. Υπάρχει και η ψυχρότητα και η απαισιοδοξία του Kubrick αλλά και η ζεστασιά και η αισιοδοξία του Spielberg και αν και το τελικό αποτέλεσμα δεν είναι τόσο δεμένο και σαφές, ο προορισμός ως εκεί είναι εντυπωσιακός και σίγουρα αυτός ήταν ένας πολύ σωστός τρόπος για να ξεκινήσει ένας καινούριος αιώνας επιστημονικής φαντασίας.
«Minority Report» (2002)
Ο Spielberg βρισκόταν πραγματικά σε μεγάλη φόρμα στις αρχές των 00s, αφού μόλις ένα χρόνο μετά το «A.I.» κυκλοφόρησε το «Minority Report», κατά τη γνώμη μας μια από τις καλύτερες μέχρι και σήμερα δουλειές του. Βασισμένη σε ένα διήγημα του Philip K. Dick, είναι μια ταινία που διαθέτει αμείωτη και εξαιρετικά καλοφτιαγμένη δράση, την ίδια στιγμή που αναπτύσσει μερικές πολύ ενδιαφέρουσες ιδέες σχετικά με την ταυτότητα και με τον έλεγχο του μυαλού στη νέα τάξη πραγμάτων που επιφέρει η τεχνολογία. Ο Tom Cruise βρισκόταν στην καλύτερη φάση της καριέρας του και αυτό φαίνεται.
«Avatar» (2009)
Με την κυκλοφορία του «Avatar» ο James Cameron απέδειξε για μια ακόμη φορά ότι είναι ένας από αυτούς τους οραματιστές δημιουργούς του εμπορικού σινεμά που είναι πάντα ένα βήμα μπροστά και ξέρουν πώς να φτιάχνουν μεγάλες ταινίες που αιχμαλωτίζουν την προσοχή του κοινού. Βέβαια, από όλη τη φιλμογραφία του το «Avatar» είναι και η μοναδική ταινία που δεν έχει περάσει το τεστ της διαχρονικότητας, αφού πέρα από τα εντυπωσιακά εφέ και την μοναδική τρισδιάστατη εμπειρία στο σινεμά, δεν διέθετε κάποια ξεχωριστή ιστορία που θα μας έμενε και έτσι οκτώ χρόνια μετά έχει ξεθωριάσει. Ακριβώς όπως και η μόδα του 3D.
«Lucy» (2014)
Ο Luc Besson ξέρει πώς να φτιάχνει ταινίες που έχουν φανατικούς θαυμαστές και ένθερμους πολέμιους και το «Lucy» είναι ακριβώς ο ορισμός αυτής της περίπτωσης. Είναι μια περιπέτεια που αψηφά κάθε νόμο της φυσικής και τερματίζει πραγματικά την αρχική της ιδέα, αλλά την ίδια στιγμή είναι αφάνταστα διασκεδαστική και το ότι μπορεί να συμβεί ο,τιδήποτε είναι αναζωογονητικά απελευθερωτικό. Και μέσα σε όλα αυτά, υπάρχει και η Scarlett Johansson στον πιο ass-kicking ρόλο της καριέρας της, δείχνοντας να το απολαμβάνει όσο και εμείς που τη βλέπουμε. Μας ήταν πολύ δύσκολο να αντιμετωπίσουμε με την λογική αυτή την ταινία.
«Looper» (2012)
Ο Rian Johnson είναι από τους σκηνοθέτες που αγαπάμε, κυρίως για το πόσο φαίνεται να είναι πρωτίστως ένας οπαδός της ποπ κουλτούρας και μετά ο,τιδήποτε άλλο. Βγάζει νόημα λοιπόν ότι το «Looper» είναι μια ταινία που αγαπά και τις παλιές ταινίες δράσης των 80s και 90s, αλλά την ίδια στιγμή λατρεύει και τα φουτουριστικά φιλμ επιστημονικής φαντασίας. Και είναι τόσο έξυπνα γραμμένο και στημένο ώστε να συνδυάσει και τις δύο αυτές τάσεις σε ένα, παραθέτοντας μια από τις πιο ενδιαφέρουσες περιπτώσεις ταξιδιού στο χρόνο που έχουμε δει στο σινεμά.
«Cloud Atlas» (2012)
Παρά την αξιοπρεπή προσπάθεια των αδερφών Wachowski και του Tom Tykwer, αναμετρώνται με ένα βιβλίο που απλά δεν γίνεται να μεταφερθεί στο σινεμά. Το αποτέλεσμα είναι πολλές ταινίες που παίζονται παράλληλα χωρίς ποτέ να ενώνονται όλες μαζί, αυτό δε σημαίνει όμως ότι η διαδρομή δεν αξίζει και ότι δεν υπάρχουν πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία για όσους είναι διατεθειμένοι να κοιτάξουν πίσω από τα εντυπωσιακά εφέ. Προσωπική μας αγαπημένη η ιστορία της Bae Doo- na στην Άπω Ανατολή του μέλλοντος, με τη συνεργασία της με τις Wachowski να συνεχίζεται στο αδικοχαμένο «Sense8» του Netflix που επίσης ένα από τα αγαπημένα μας storylines ήταν το δικό της.
«Jupiter Ascending» (2015)
Το «Jupiter Ascending» είναι η περίπτωση μιας κακής ταινίας που παρόλα αυτά την αγαπάμε για το όραμα των δημιουργών της. Γιατί είναι προφανές ότι θα μπορούσαν να την φτιάξουν μόνο οι Wachowski, αφού κανείς άλλος δεν έχει αυτή τη ματιά και την αφέλεια που μεταφράζεται σε ενθουσιασμό για το είδος. Δεν ξέρουμε έως πότε θα διαχειρίζονται τόσο μεγάλα μπάτζετ εξαργυρώνοντας ακόμη την επιτυχία του «The Matrix», αλλά ακόμη και όταν αποτυγχάνουν το κάνουν με πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον από πολλούς άλλους.
«Transformers» (2007), «Revenge of the Fallen» (2009), «Dark of the Moon»(2011), «Age of Extinction» (2014), «The Last Knight» (2017)
Μετά από πέντε ταινίες, δύο από τις οποίες είναι μέτριες πλην τίμιες και διασκεδαστικές (η πρώτη και η τρίτη) και οι άλλες τρεις κακές, τεράστιες σε διάρκεια και βαρετές, το «Transformers» είναι πια ένα από τα σημαντικότερα franchise της εποχής μας. Μπορεί να μην αρέσει στους κριτικούς και μπορεί ο Michael Bay να έχει πολύ καλύτερες δουλειές να επιδείξει, ο κόσμος όμως αγαπάει το κυνήγι για κάτι διαρκώς μεγαλύτερο, με το οποίο έχει ταυτιστεί στο franchise, το box office έχει επίσης σχέση αγάπης μαζί του, οπότε είτε μας αρέσει είτε όχι, αυτές οι ταινίες είναι μέρος της ποπ κουλτούρας του αιώνα μας.
«Star Trek» (2009), «Star Trek Into Darkness» (2013), «Star Trek Beyond» (2016)
Μπορεί το «Star Trek» να μην κατάφερε να έχει ποτέ την απήχηση του «Star Wars» έξω από την geek κουλτούρα, αυτό όμως δεν του στέρησε ποτέ τη δυνατότητα να επανεμφανίζεται διαρκώς στην ποπ κουλτούρα. Η πρόσφατη reboot τριλογία αποτελείται από τρεις τίμιες ταινίες που αν και ποτέ δεν πέτυχαν κάτι εξαιρετικό, περάσαμε πολύ καλά μαζί τους και εν τέλει χαιρόμασταν που υπήρξαν. Λίγη περισσότερη αγάπη για το «Star Trek Beyond», την λιγότερη σοβαρή και περισσότερο ποπ ταινία της τριλογίας σε σκηνοθεσία Justin Lin που μπορεί να μην κάνει τίποτα σημαντικό, αλλά είναι και η πιο fun στιγμή αυτού του reboot.
«Edge of Tomorrow» (2014)
Δεν υπάρχει πιο τίμιος σταρ ταινιών δράσης την τελευταία εικοσαετία από τον Tom Cruise και αυτό φαίνεται περίτρανα και στο «Edge of Tomorrow», το «Groundhog Day» του σινεμά επιστημονικής φαντασίας. Η ταινία του Doug Liman έχει αρχή, μέση και τέλος, χωρίς να κουράζει ποτέ με τη λούπα στην οποία έχει πέσει ο πρωταγωνιστής, διαθέτει καταιγιστική δράση, αυτή που θες να βλέπεις συχνότερα και καταφέρνει να χτίσει και ένα ρομάντζο, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα την Emily Blunt σε action movie star. Τι άλλο να ζητήσει κανείς από ένα blockbuster δηλαδή;
Το διάστημα είναι ένα από τα κύρια settings του σινεμά επιστημονικής φαντασίας. Συνήθως το βλέπουμε να είναι το υπόβαθρο σε περιπέτειες και θρίλερ με εξωγήινους, αλλά μερικές φορές είναι πολύ τρομακτικό και από μόνο του.
ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΣΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ
«Gravity» (2013)
Οι μόνες δύο ταινίες που άξιζε πραγματικά να δεις σε 3D από τότε που ξεκίνησε αυτή η μόδα στο σινεμά ήταν το «Avatar» και το «Gravity». Και αν στην ταινία του Cameron εντυπωσιάζεσαι με τις δυνατότητες των εφέ, σε αυτή του Cameron σε λούζει κρύος ιδρώτας και σκοτοδίνη από τον τρόμο. Φανταστείτε αυτή τη σκηνή στο αυτοκίνητο από το «Children of Men» στο αχανές διάστημα, εκεί που βρίσκεσαι αντιμέτωπος με ένα αέναο στροβίλισμα στο πουθενά. Το «Gravity» είναι μια ταινία που σε θέτει αντιμέτωπο με τις μεγαλύτερες φοβίες σου και διαθέτει και ένα δυνατό δράμα στο επίκεντρο για να σε κρατήσει για το υπόλοιπο φιλμ. Ορόσημο για τις ταινίες που επιλέγουν ως τοποθεσία το διάστημα.
«Interstellar» (2014)
Μια ταινία που σε κάνει να νιώθεις δέος όχι από το μήνυμα για τη δύναμη της αγάπης, αλλά μπροστά στο απέραντο της φιλοδοξίας ενός δημιουργού και πόσο μακριά είναι διατεθειμένος να δοκιμάσει τα όριά του. Σε καθαρά κινηματογραφικό επίπεδο το «Intestellar» είναι για το σινεμά του Nolan ό,τι το κυνήγι της φυσικής γύρω από τις μαύρες τρύπες και πέρα από αυτές. Και πέρα από το αληθοφανές επιστημονικό πλαίσιο και τις περιβαλλοντικές ανησυχίες, αν όμως μπορεί κάποιος να μιλήσει σήμερα σε μαζικά ακροατήρια για αγάπη και να μην καταστεί cheesy, αυτός τελικά ίσως να είναι ο Christopher Nolan. Και ίσως μετά από χρόνια να αναγνωρίσουμε ότι το «Interstellar» είναι η καλύτερη δουλειά του.
«The Martian» (2015)
Ο Ridley Scott γνωρίζει τα κατατόπια του διαστήματος. Μετά τα «Alien» και «Blade Runner» έχει αποκτήσει περίοπτη θέση στο σινεμά επιστημονικής φαντασίας και οποιαδήποτε επιστροφή του στο είδος είναι σαφέστατα καλοδεχούμενη. Η δύσκολη δουλειά εδώ ήταν να κάνει «δικό του» το μυθιστόρημα του Andy Weir, το οποίο είναι αρκετά κυριολεκτικό και φιλικό προς τον αναγνώστη, χωρίς πολλές «γωνίες» και δεν είναι ό,τι και πιο απλό να το μεταφέρεις στη μεγάλη οθόνη προσθέτοντας και τη δική σου σφραγίδα χωρίς να κάνεις κατά γράμμα αναπαράσταση. Ο Scott δεν είναι όμως χθεσινός και έτσι πατώντας πάνω στην εξαίσια διασκευή σεναρίου του Drew Goddard κρατά όλα τα θετικά του βιβλίου και συνεπικουρούμενος από έναν πολύ άνετο Matt Damon στο επίκεντρο, καταθέτει το όραμά του σε επιλεγμένα καίρια σημεία. Το «The Martian» είναι μια διασκεδαστική διαστημική περιπέτεια.
«Sunshine» (2007)
Έχει ξεχαστεί κάπου με το πέρασμα των χρόνων, αλλά δέκα χρόνια μετά μπορούμε να πούμε ότι το «Sunshine» ίσως και να είναι η δεύτερη καλύτερη ταινία του Danny Boyle μετά το «Trainspotting». Διαθέτει πολύ καλά εφέ για την εποχή της που αντέχουν στο χρόνο και είναι ένα κλειστοφοβικό ψυχολογικό θρίλερ στο διάστημα που πίσω από όλα βρίσκεται σε ένα κυνήγι αναζήτησης της ανθρωπιάς (προφανής όσο και εξαίσια η αλληγορία της αποστολής στον Ήλιο). Πολύ ουμανιστικό για να είχε ευρεία απήχηση, αλλά από τα διαστημικά φιλμ που θα θυμόμαστε για το πόσο καλοφτιαγμένο είναι και για τον τρόπο που διαχειρίζεται τα υλικά του.
Και για το τέλος, μια περίπτωση ταινίας που δε χώραγε πραγματικά πουθενά αλλού και την οποία πολύ απλά αγαπάμε πολύ και τη θεωρούμε εξίσου σημαντική για να την αφήναμε εκτός αφιερώματος.
ΜΙΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΜΟΝΟ ΤΟΥ
«Serenity» (2005)
Το «Firefly» του Joss Whedon είναι μια από τις πιο αδικοχαμένες σειρές των 00s, ένας συνδυασμός Άγριας Δύσης και διαστημικής σαπουνόπερας που εκ των πραγμάτων ήταν μπροστά από την εποχή του, αλλά ευτυχώς μιας και συγκέντρωσε έναν πολύ ισχυρό πυρήνα οπαδών, έκλεισε όμορφα στο σινεμά με το «Serenity», μια ταινία που σέβεται τους απανταχού geeks και λάτρεις της ποπ κουλτούρας ανά τον κόσμο, έχοντας εξελιχθεί σε ένα είδος ιερού δισκοπότηρου για τους περισσότερους. Και όχι άδικα. Είναι μια πολιτική σάτιρα σε μορφή μιας γεμάτης ενέργεια περιπέτειας στο διάστημα και χωρίς να θέτει όρια στη φαντασία της, έχει εξελιχθεί σε ένα από τα πιο λατρεμένα καλτ φιλμ των 00s, από αυτά που έχουν φτιαχτεί από αγάπη για να αγαπηθούν στη συνέχεια.