Η ζωή στην Αστυνομική Ακαδημία έχει κανόνες και εγχειρίδια. Σε μία έκταση πολλών στρεμμάτων, στην Αμυγδαλέζα Αττικής, εκπαιδεύονται οι νέοι αστυνομικοί. Σε αίθουσες διδασκαλίας και πληροφορικής, σε εξωτερικούς χώρους, σκοπευτήρια, πεδία βολής και γυμναστήρια. Χρησιμοποιούν όπλα, βιβλία ιατροδικαστικής, εγκληματολογίας και ψυχολογίας. Διδάσκονται δημόσιο και διεθνές δίκαιο, management αλλά και ελληνική λογοτεχνία.
(Φωτογραφίες: Φραντζέσκα Γιαϊτζόγλου-Watkinson)
Η αυτοπροστασία, η αυτοάμυνα, η εκμάθηση οδήγησης μηχανών μεγάλου κυβισμού. Η αναγνώριση, η έρευνα υπόπτων και η ταυτοποίηση. Η λίστα με αυτά που οφείλει να διδαχθεί, να σεβαστεί και να εφαρμόσει στον έξω κόσμο ένας νέος αστυνομικός μοιάζει να μην έχει κάπου μία τελεία. Το ίδιο και η καθημερινή εξάσκηση. Μέσα σε ένα περιβάλλον όπου κάποιος μαθαίνει να σέβεται τους νόμους, τις αρχές του συντάγματος, τους πολίτες, τους συναδέλφους αλλά και τον εαυτό του. Άλλωστε όταν φορέσει τη στολή και πάρει το όπλο του, ο μέχρι πρότινος σπουδαστής θα γίνει φύλακας ζωής και θανάτου. Θα έρθει αντιμέτωπος με κινδύνους και με αποκλίνουσες ανθρώπινες συμπεριφορές. Με πολίτες που κάποιες φορές θα κληθεί να συλλάβει, αλλά τις περισσότερες φορές θα πρέπει να προστατεύσει. Να υπερασπιστεί τη ζωή τους, τα δικαιώματά τους, την περιουσία τους.
“Τώρα είμαι αστυνομικός”, αυτό είναι το πρώτο πράγμα που σκέφτεται και λέει ένα παιδί όταν βγαίνει από την Ακαδημία, στον έξω κόσμο, υποστηρίζει ο Ευάγγελος Θεοδωρόπουλος Αστυνόμος Α' και Εκπαιδευτής της Σχολής. Ο άνθρωπος που έχει αναλάβει την ξενάγηση και την παρουσίαση όλων αυτών που συμβαίνουν πίσω από τον τοίχο του συγκεκριμένου, πολύ ξεχωριστού, Πανεπιστημίου. Γιατί με Πανεπιστήμιο μοιάζει και την ίδια στιγμή με στρατόπεδο ο χώρος όπου νέοι άνθρωποι με όνειρα, βλέψεις και στόχους επιλέγουν να ζήσουν για τέσσερα χρόνια και να εκπαιδευτούν.
Σε αυτές τις εγκαταστάσεις βρίσκονται αριστούχοι μαθητές που έχουν δώσει Πανελλήνιες εξετάσεις και το να υπηρετήσουν στο Σώμα της Αστυνομίας- στο τέλος των σπουδών τους- αποτέλεσε την πρώτη τους επιλογή. “Τα παιδιά που έρχονται στην Ακαδημία είναι μαθητές του 18 και πάνω. Όταν λοιπόν 'θυσιάζεις' αυτό τον βαθμό γνωρίζεις πολύ καλά που πηγαίνεις και τι πρέπει να περιμένεις”, διευκρινίζει ο κύριος Θεοδωρόπουλος και συμπληρώνει “Οι νέοι άνθρωποι μας μας έχουν ξεπεράσει, είναι πολύ συνειδητοποιημένοι. Σκεφτείτε ότι ο κλειστός χώρος και οι περιορισμοί που υπάρχουν δεν έχουν γεννήσει σε κάποιον, την επιθυμία να παραιτηθεί, να εγκαταλείψει την επιλογή του. Ναι! Ξεβολεύονται από την αγκαλιά της μαμάς και του μπαμπά για να ζήσουν σε ένα περιβάλλον όπου υπάρχει αυστηρή πειθαρχία. Πρέπει να ξυπνάνε συγκεκριμένη ώρα, να έχουν πρόγραμμα, να διαβάζουν, να σέβονται τους άλλους. Να μάθουν ότι όλοι είμαστε μία ομάδα, είμαστε συνάδελφοι. Το να νοιάζεσαι και να σέβεσαι τον συνάδελφό σου είναι σημαντικό. Ίσως, κάποιες φορές να υπάρχει παραπάνω πίεση. Μπορεί κάποιος να σκεφτεί ότι αν είχε επιλέξει να είναι φοιτητής κάπου αλλού θα είχε την ευκαιρία να χαλαρώσει και να παίξει τάβλι, για παράδειγμα, αποφεύγοντας ένα μάθημα. Όμως κάθε παιδί εδώ μέσα ξέρει πολύ καλά ότι ανά πάσα, δύσκολη, στιγμή μπορεί να έχει την υποστήριξη που χρειάζεται από την ψυχολόγο της σχολής αλλά και από τους αξιωματικούς και τους εκπαιδευτές του. Μπορούν να μας μιλήσουν και να μας εμπιστευθούν, είμαστε δίπλα τους και το καταλαβαίνουν. Άλλωστε, μόνο οι πρωτοετείς ζουν έγκλειστοι αν και μετά τις έξι πρώτες εβδομάδες της αρχικής εκπαίδευσης έχουν εξόδους, κάθε Τετάρτη, Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή. Αν τα υπολογίσετε, κάθονται μέσα τις τρεις από τις επτά ημέρες”.
Μέσα
Προχωράμε στον χώρο. Συναντάμε παντού μικρές ομάδες νέων ανθρώπων, άντρες και γυναίκες που είναι συγκεντρωμένοι σε σειρές. Με ένα πρόσταγμα ξεκινούν, τρέχουν με μικρά βήματα, κινούνται όλοι μαζί και αυτό μοιάζει περίεργο. “Οι τετραετείς διοικούν τα υπόλοιπα έτη. Πηγαίνουν όλοι μαζί για να μην χαθούν - όσοι είναι καινούριοι στον χώρο, ακόμα ψάχνονται. Όμως το πιο σημαντικό στο να κινούμαστε σε ομάδες είναι για να μάθουν τα παιδιά να λειτουργούν σαν ένας. Δεν πρέπει να αφήνουμε κάποιον πίσω. Ό,τι γίνεται έχει αντίκτυπο σε όλους, όλα τα κάνουμε σεβόμενοι το 'μαζί'. Εδώ - εκτός των άλλων- μαθαίνουν να διοικούνται για να μπορέσουν να διοικήσουν, παίρνουν εντολές για να μπορέσουν να δώσουν”.
Τα λόγια του Ευάγγελου Θεοδωρόπουλου αντανακλούν στον τρόπο και τον 'αέρα' των δοκίμων. Όλοι τους αποπνέουν συνέπεια. Μοιάζουν υπάκουοι σε ένα τυπικό που καλούνται να σεβαστούν χωρίς παρεκκλίσεις. Άλλωστε ο αξιωματικός δουλεύει με το ρολόι. Δε μπορεί να αργήσει να πάει στην υπηρεσία του, δεν γίνεται να μην είναι στην ώρα του. Παντού και πάντα.
Εκπαίδευση
Κοιτάζοντας έξω από το παράθυρο της αίθουσας διδασκαλίας, τα μάτια σου γεμίζουν από τον ουρανό, τα σύννεφα και τα ψηλά βουνά. Ιδανικό σκηνικό που θα μπορούσε να παρασύρει το μυαλό των παιδιών που καλούνται να καθίσουν στα θρανία για επτά ώρες διδασκαλίας - διάρκειας 45 λεπτών έκαστη - με ενδιάμεσα διαλείμματα.
Η ζωή των πρωτοετών αρχίζει στις 06:00 το πρωί, με το εγερτήριο που φέρνει μαζί του 20 λεπτά προετοιμασίας, το κεντρικό προσκλητήριο για να επιβεβαιωθεί ότι είναι όλοι εκεί, ότι είναι καλά και έτοιμοι να αντεπεξέλθουν στο πρόγραμμα. Γίνονται ανακοινώσεις που αφορούν το σύνολο της σχολής. Ακολουθεί το πρωινό, η επιστροφή στους κοιτώνες, η καθαριότητα και η προετοιμασία για τον καθιερωμένο έλεγχο. Τα παιδιά των υπόλοιπων τριών ετών φθάνουν στον χώρο στις 07:00.
Έξω
Σε μία άκρη, μέσα στο αχανές δάσος των εγκαταστάσεων, ακούγονται φωνές και προστάγματα. Μία μικρή διμοιρία δοκίμων, ένα παλιό όχημα της αστυνομίας και ένας άντρας που μοιάζει ύποπτος: αυτός είναι άλλος ένας τόπος της εξωτερικής εκπαίδευσης, εκεί όπου τα λόγια και η θεωρία γίνονται πράξη. Είναι η στιγμή του αστυνομικού ελέγχου. Η διαδικασία εξακρίβωσης στοιχείων, η στιγμή που δύο ένστολοι καλούνται να σταματήσουν κάποιον για να τον ελέγξουν. Σημαντικό σε αυτή την 'κατάσταση' είναι η ικανότητα των παιδιών να καταφέρουν να ψυχολογήσουν τον ύποπτο. Να αναγνωρίσουν τα σημάδια που, ίσως, τον προδώσουν. Αν αρχίσει να ιδρώνει σημαίνει ότι κάτι κρύβει. Αν φωνάξει, μπορεί να καλεί σε βοήθεια, το 'συν ένα', τον άνθρωπο που κρύβεται και αποστολή του είναι να τρέξει και να βοηθήσει τον συνεργό του.
Ο τρόπος που γίνεται η εκπαίδευση μοιάζει με καλοστημένη χορογραφία. Οι λέξεις εδώ προφέρονται με στιβαρό τρόπο, είναι κοφτές, επιβλητικές αλλά πάντα ευπρεπείς
Οι εκπαιδευόμενοι έχουν τα χέρια στα υποθετικά όπλα και προστατεύονται πίσω από το περιπολικό. Αυτά τα δύο - όπλο και όχημα - είναι οι ασπίδες τους όταν βρίσκονται εκεί έξω για να επιβάλουν την εξουσία τους. Βλέποντας αυτήν τη σκηνή, αυτομάτως γεννάται το ερώτημα του κατά πόσο ένα όργανο της τάξης μπορεί να υπερβάλει και να ενθουσιαστεί κάνοντας τη δουλειά του. Από τη στιγμή, μάλιστα, που γνωρίζει ότι είναι σε θέση να επιβληθεί και να επιβάλει – τον νόμο. Ο κύριος Θεοδωρόπουλος έχει την απάντηση. “Η εξουσία, το όπλο... Σε όλα υπάρχει μέτρο και κανόνας. Η εκπαίδευση γίνεται με συγκεκριμένο, μελετημένο τρόπο, προκειμένου αυτά που μαθαίνουν εδώ να μην μπορούν να αλλοιωθούν. Η διδασκαλία είναι τυποποιημένη, με εγχειρίδια και με κώδικα. Για τέσσερα ολόκληρα χρόνια ένας νέος άνθρωπος μαθαίνει να ενεργεί μέσα σε ένα πολύ αυστηρό πλαίσιο, χωρίς αποκλίσεις. Οι γνώσεις είναι πολύτιμες και στόχο έχουν να βοηθήσουν τον δόκιμο να μάθει έναν συγκεκριμένο τρόπο συμπεριφοράς που όταν βρίσκεται στον έξω κόσμο του βγαίνει αυτόματα αφού του έχει γίνει βίωμα. Δεν μπορούν να μεγεθύνουν καταστάσεις, να υπερβάλουν και να βάλουν μέσα δικά τους στοιχεία που θα έχουν αρνητικό αποτέλεσμα σε αυτό που καλείται να είναι και να κάνει ένας αστυνομικός. Το ζητούμενο είναι να μάθει να υπερασπίζεται την κοινωνία με σεβασμό. Οι νέοι άνθρωποι καταλαβαίνουν πολύ καλά ότι το να έχεις στα χέρια σου ένα όπλο δεν σε κάνει παντοδύναμο. Στην οπλοτεχνική, για παράδειγμα, δεν έχω αντιμετωπίσει περιπτώσεις υπέρμετρου ενθουσιασμού - το αντίθετο. Στο πεδίο βολής, κατά τη διάρκεια των ασκήσεων, δέχομαι πολλές ερωτήσεις για το πώς θα γίνει καλύτερη μία κάλυψη- όχι για το πώς να φύγει κάποιος από αυτή ή γιατί την χρειάζεται. Δέχομαι ερωτήσεις για τον ασφαλή τερματισμό του βλήματος σε αστικό περιβάλλον, όχι γιατί να μη βάλει το κατά ριπάς στο υποπολυβόλο”.
Η εκπαίδευση συνεχίζεται όπως και η ζωή, εντός και εκτός των τειχών της Αστυνομικής Ακαδημίας. Η συνέχεια έχει διορισμένους αξιωματικούς του στρατού που παραδίδουν μαθήματα ιχνηλασίας, που παραχωρούν τα όπλα για εκπαιδευτικές βολές. Υπάρχει συνεργασία με όλα τα σώματα ασφαλείας - ανταλλαγή τεχνογνωσίας και προγράμματα συνδιδασκαλίας, μία συνεχής εξέλιξη. Υπάρχει και μία αίθουσα προσομοίωσης. Μία καινοτόμος προσθήκη που περιλαμβάνει εξομοίωση καταστάσεων που μπορούν να συμβούν έξω. Οι δόκιμοι χρησιμοποιούν εξοπλισμό που είναι συνδεδεμένος με μία δεξαμενή αερίου. Στέκονται μπροστά από μία επιφάνεια, όπου με τη βοήθεια των υπολογιστών και ενός προτζέκτορα κάνουν βολές, έλεγχο σε υπόπτους, δίνουν εντολές. Βιώνουν όλα όσα θα συναντήσουν εκεί έξω και κάθε άσκηση γίνεται αμέτρητες φορές μέχρι να εξοικειωθούν.
Εξοικείωση
Το πρώτο βήμα ενός παιδιού που αποφοιτά από την Ακαδημία είναι να μπει σε ένα αστυνομικό τμήμα και σταδιακά να συνηθίσει και να μπορέσει να προχωρήσει και να εξελιχθεί. Ένα πρότυπο αστυνομικό τμήμα λειτουργεί κάθε απόγευμα στο πλαίσιο της εκπαίδευσης και απευθύνεται στους δόκιμους του 4 έτους. Εκεί, καθηγητές τους μαθαίνουν τι σημαίνει δικογραφία, άνοιγμα αριθμού πρωτοκόλλου σε έναν φάκελο, δουλειά γραφείου για την εξυπηρέτηση των πολιτών. Την ίδια στιγμή, τους δείχνουν τον τρόπο που θα πρέπει να δεχθούν και να βοηθήσουν έναν άνθρωπο που έχει κακοποιηθεί, έναν χρήστη ναρκωτικών ή μία γυναίκα που ζητάει βοήθεια κρατώντας στην αγκαλιά της ένα παιδί. Το ζητούμενο είναι να μιλήσουν με τον σωστό τρόπο και να κάνουν ό,τι μπορούν για να δώσουν λύση στα προβλήματα.
Εν δράσει
Κάπως έτσι ο αστυνομικός ξεκινάει τη δική του σταδιοδρομία. Με την εξουσία και τους πολλούς κινδύνους που του παρέχει ο τίτλος. Με την καχυποψία των πολιτών που σε συνδυασμό με την αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά κάθε είδους κακοποιών δημιουργεί ένα 'αφιλόξενο' περιβάλλον. “Την πρώτη φορά που βρέθηκα έξω και δεχθήκαμε αναίτια επίθεση από τους οπαδούς μιας ομάδας κατάλαβα ότι κάτι γίνεται”, θυμάται ο κύριος Θεοδωρόπουλος που μετράει 20 χρόνια υπηρεσίας και συνεχίζει: “Τώρα πια ο κόσμος μας αντιμετωπίζει με καλύτερο τρόπο. Η αντίληψη των πολιτών για τους αστυνομικούς αλλάζει. Είμαστε πιο κοντά τους, είμαστε μαζί τους. Θα υπάρχουν πάντα κάποιοι που θα εναντιώνονται και θα αντιδρούν. Ο οπαδός - για παράδειγμα - που πάει να μπει στο γήπεδο έχοντας αντικείμενα, δεν θέλει να τον πλησιάσει ο αστυνομικός και να του κάνει έλεγχο. Ο κακοποιός θα αντιδράσει, θα φωνάξει και η γειτονιά θα πιστέψει ότι του κάνουμε κάτι κακό. Αν, όμως, επιθυμούμε την πρόληψη, την καταστολή της εγκληματικότητας, την τήρηση της τάξης, αυτό σημαίνει αυτομάτως ότι θα πρέπει να μπορεί ένας αστυνομικός να κάνει τη δουλειά του. Ο έλεγχος, για παράδειγμα, γίνεται μέσα σε αυτό το πλαίσιο, είναι το αναγκαίο κακό”.
Παρέα με τον έλεγχο κάνει η βεβαίωση μιας παράβασης ή ακόμα και η προσωρινή κράτηση για την εξακρίβωση στοιχείων, για να δοθεί λύση σε κάποιο πρόβλημα. Ο κάθε είδους περιορισμός βάζει τον καθένα από εμάς στην διαδικασία να σηκώσει κεφάλι, αφού αρνούμαστε να το δεχθούμε, νιώθουμε αυτάρκεις, δεν εξαρτώμαστε και δεν ελεγχόμαστε από αστυνομικούς. Αυτό δεν συμβαίνει μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε όλο τον κόσμο. Η εξουσία της Αστυνομίας είναι Παγκόσμια κάτι που δεν καταπίνεται εύκολα από πολλούς. Από το μειωτικό 'Pigs', της Αυστραλίας, στο 'Cops', της Αμερικής, το 'Bobby' της Αγγλίας μέχρι το δικό μας 'Μπάτσοι', αποδεικνύεται ότι αυτός που φοράει τη στολή θα είναι - για κάποιους – αιωνίως διαφορετικός και ξεχωριστός.
'Γιατί φορέσαμε τη στολή'
Μαρία – Νίκη Σκουφή. Δόκιμος Αστυνόμος (4ο έτος): “Είμαι εκ του σώματος. Έχω αποφοιτήσει από την σχολή αστυφυλάκων και επειδή ήμουν στους πέντε πρώτους πέρασα στο δεύτερο έτος στην σχολή αξιωματικών. Ήταν πολύ συνειδητή η επιλογή μου. Ο πατέρας μου είναι αστυνομικός και αποτέλεσε πρότυπο για μένα. Τον άκουγα που μιλούσε, μου έκανε εντύπωση ο τρόπος που τον ένοιαζε πολύ για καθετί που συνέβαινε στο Σώμα. Κάπως έτσι με μύησε, και στην Γ' Λυκείου πήρα την απόφαση. Κάνουμε λειτούργημα, έτσι το βλέπω. Ερχόμαστε καθημερινώς σε επαφή με τον πολίτη και είναι σημαντικό το να προσφέρεις, να μπορείς να βοηθάς. Την ίδια στιγμή διαδραματίζεις ενεργό ρόλο, υπάρχει δράση. Επίσης – για να μην κρυβόμαστε - είναι πολύ σημαντικό και το βιοποριστικό. Ξέρουμε ότι από την ηλικία των 18 ετών έχουμε μία οικονομική εξασφάλιση και μια επαγγελματική πορεία.
Θεόδωρος Διονυσόπουλος, Δόκιμος Υπαστυνόμος (3ο έτος): “Υπηρετώ από το 2005. Προέρχομαι εκ του σώματος, μπήκα μέσω κατατακτηρίων εξετάσεων. Ο πατέρας μου είναι αστυνομικός. Η επιθυμία μου δεν ήταν και δεν είναι μόνο η πάταξη της εγκληματικότητας, με ενδιαφέρει να βοηθήσω τους ανθρώπους. Η αστυνομία, άλλωστε, θέλει να είναι κοντά στους πολίτες και να τους εξυπηρετεί. Όλα όσα γίνονται μέσα στην σχολή έχουν ενδιαφέρον, όλα γίνονται για κάποιο λόγο. Μαθαίνω να προσέχω τον εαυτό μου, να φτιάχνω την φυσική κατάσταση που θα με βοηθήσει να αντεπεξέλθω σε δύσκολες καταστάσεις. Υπάρχει ένα έντονο στρες μάχης. Σε μία ένοπλη αντιπαράθεση οφείλουμε να ξέρουμε τι πρέπει να κάνουμε και να αντισταθούμε σε αγχώδεις καταστάσεις”.
Η ζωή τους σ' αυτήν τη μικρογραφία υπηρεσίας και δράσης ξεκινάει στις επτά το πρωί και σταματάει στις 15:00. Οι δόκιμοι περνάνε από επιθεώρηση γιατί πρέπει να φοράνε καθαρή στολή, να είναι γυαλισμένοι και οι άντρες οπωσδήποτε ξυρισμένοι. Έχουν μάθει ότι το να είσαι αξιωματικός έχει πολύ μεγάλη σημασία. Σημαίνει ότι πρέπει να είσαι άξιος. Να τιμάς τη στολή, να τη φοράς και να αποτελείς παράδειγμα.
“Δεν είναι όλα τέλεια”, υποστηρίζει η Μαρία και εξηγεί: “Μπορεί να ανακαλύψεις κάτι που να μη σου αρέσει. Έχουμε μεγάλο δρόμο για να ψηθούμε στο επάγγελμα. Μέσα στη σχολή είσαι και νιώθεις προστατευμένος. Την ίδια στιγμή αυτά που καλείσαι να κάνεις σε οδηγούν στο συμπέρασμα ότι μπορείς να αντεπεξέλθεις. Επιδιώκω να είμαι σωστή και άψογη. Ατοπήματα θα υπάρξουν, όμως, δεν είμαστε τέλειοι. Αλλά σε κάθε περίπτωση θα σεβαστώ την ιεραρχία, θα είμαι πειθαρχημένη και σοβαρή. Στην πραγματική ζωή, μέσα στη δράση, μπορεί να έρθεις αντιμέτωπος με κάποιες έντονες και περίεργες καταστάσεις. Εκεί θα πρέπει να έχουμε σθένος και να σταθούμε στα πόδια μας. Το να βρεθούμε αντιμέτωποι με τον θάνατο είναι μία μία σκέψη που με τρομάζει αλλά όλα συνηθίζονται, όλα αντιμετωπίζονται”.
Τα 'μαθήματα' δεν σταματούν ποτέ. Ο στόχος, το μέσο και το αποτέλεσμα διαφέρουν για κάθε δόκιμο της Ακαδημίας που πολύ σύντομα θα μπει στην ενεργό δράση και θα έρθει αντιμέτωπος με τα καλά και τα άσχημα. Ο άνθρωπος που θα συνεχίσει την παράδοση της αστυνόμευσης, της καταστολής και της προστασίας του πολίτη.
Είναι σημαντικό να είσαι πειθαρχημένος”, λέει ο Θοδωρής. “Έχω διοικηθεί από πολλούς χαρακτήρες ανθρώπων. Όλοι – ακόμα και οι πιο περίεργοι - μου έδωσαν κάτι, έμαθα απ' αυτούς κι έγινα καλύτερος. Το ζητούμενο είναι και από τον χειρότερο χαρακτήρα να αποκομίσεις το θετικό, αυτό σε διαμορφώνει. Με νοιάζει να έχω σφαιρική άποψη και να βελτιώνω τον χαρακτήρα και την προσωπικότητά μου διαρκώς. Να γίνω ένας καλός αστυνομικός”.