Αφορμή για να επισκεφθούμε τις φυλακές του Αγίου Στεφάνου της Πάτρας στάθηκε μια είδηση που πέρασε μάλλον στα ψιλά από τα περισσότερα ΜΜΕ... Το ότι οι κρατούμενοι κάθε μέρα παράγουν σε ειδικά διαμορφωμένο αρτοποιείο 700 κιλά ψωμί, καλύπτοντας τις ανάγκες των ίδιων και έχοντας ως μελλοντικό στόχο να πουλήσουν ψωμί εκτός σωφρονιστικού ιδρύματος.
Αφού πήραμε την απαραίτητη έγκριση από το υπουργείο, η αλήθεια είναι ότι υπήρξε άμεση διάθεση εξυπηρέτησης, και έχοντας αφήσει μέχρι και τα κινητά μας τηλέφωνα στο αυτοκίνητο - μας επετράπη να κρατήσουμε μόνο τις ταυτότητές μας - το μαγνητοφωνάκι και τις φωτογραφικές κάμερες, στις 4 Απριλίου, μια από τις πιο ζεστές μέρες της Άνοιξης φθάσαμε στον Αγιο Στέφανο.
Μεσημέρι και η κίνηση είναι μεγάλη, κόσμος πάει κι έρχεται, μπαίνουμε στην είσοδο, περνάμε τον έλεγχο, πίσω μας περνούν από τον ίδιο έλεγχο και οι αστυνομικοί – αστειευόμαστε λίγο με τα όπλα των φρουρών και τα παπούτσια μας που σφυρίζουν. Οι φρουροί αν και πολύ ευγενικοί, σε κρατούν ταυτόχρονα σε απόσταση. Παρατηρούμε ότι οι περισσότεροι είναι νέοι σε ηλικία και σε πολύ καλή φυσική κατάσταση. Λογικό λόγω της επικινδυνότητας του επαγγέλματος. Αργότερα θα μαθαίναμε ότι για 850 περίπου κρατούμενους η νυχτερινή βάρδια είναι μόλις 6 αστυνομικοί.
Το πρώτο που συναντάς μόλις περάσεις από τον έλεγχο στο φυλάκιο είναι η μπροστινή αυλή και η είσοδος του κτηρίου. Δεξιά βρίσκεται ο χώρος υποδοχής των μελλοντικών κρατουμένων και μπροστά μας ο χώρος που ελέγχονται οι προμήθειες. Εκεί όπως μάθαμε ελέγχεται και το αλεύρι που προμηθεύει τους φούρνους.
Έχει αναλάβει να μας ξεναγήσει ο υπεύθυνος του αρτοποιείου, ο οποίος αρνείται ευγενικά να φωτογραφηθεί, αλλά είναι πολύ άμεσος, συμπαθής και επικοινωνιακός. Διασχίζουμε έναν διάδρομο πέφτουμε επάνω σε έναν κρατούμενο με φανέλα, τατουάζ παντού στα χέρια του, με six pack, να σφουγγαρίζει τον διάδρομο. Κάποιοι άλλοι σκουπίζουν. Το σκηνικό μας θυμίζει ταινία.
Περνάμε από τη βιβλιοθήκη, το σχολείο δεύτερης ευκαιρίας, το χώρο των ΚΕΘΕΑ και ΟΚΑΝΑ και φθάνουμε στην κουζίνα - τραπεζαρία. Το κτήριο του 1978, δείχνει τα χρόνια του. Λογικό αφού δεν έχει γίνει καμία ουσιαστική ανακαίνιση. Μόνο επιδιορθώσεις από το συνεργείο των κρατουμένων με πενιχρά μέσα. Ήρθε και η κρίση και η κατάσταση είναι απελπιστική. Οι συνεχείς επισκευές που χρειάζονται τα μηχανήματα στοιχίζουν εν τέλει περισσότερο από το να αγοράζονταν καινούργια, αλλά τα κονδύλια δεν υπάρχουν.
Στο αρτοποιείο
Το πρώτο που σου κάνει έντονη εντύπωση είναι η καθαριότητα των κοινόχρηστων χώρων, παρά την αρχαιότητα του κτηρίου. Περνάμε από την κουζίνα των 38 ετών και φθάνουμε στο αρτοποιείο. «Σκανάρουμε» τον χώρο και όντως είναι εντυπωσιακά καθαρός. Οι λάντζες λάμπουν, το δάπεδο είναι πεντακάθαρο. Τα εργαλεία το ίδιο. Οι λαμαρίνες χιλιομπαλωμένες – από το συνεργείο των κρατουμένων των φυλακών. Το ταβάνι χρειάζεται επειγόντως βάψιμο, αλλά η κρίση βλέπετε. Παρατηρούμε ότι από τα σιδερένια παράθυρα λείπουν τα πλαίσια. Μαθαίνουμε ότι αυτό γίνεται για λόγους ασφαλείας καθώς είναι ο πιο εύκολος τρόπος για τη δημιουργία αυτοσχέδιων μαχαιριών από τους κρατούμενους. Συμπτωματικά εκείνη τη στιγμή βρισκόμαστε ακριβώς στο σημείο που έξι μήνες πριν ένας Αλβανός κρατούμενος δολοφόνησε με ένα τέτοιο μαχαίρι έναν ομοεθνή του. Είχαν διαφορές από προηγούμενο σωφρονιστικό συγκρότημα που είχαν συνυπάρξει και τις έλυσαν στον Αγιο Στέφανο.
Δουλεύουν 20 άτομα στο αρτοποιείο, κάθε πρωί από τις 6 έως τις 11. Παράγουν 700 κιλά ψωμί με 350 κιλά αλεύρι άριστης ποιότητας, πατρινής εταιρίας. Πολύ καλής ποιότητας είναι και το ψωμί, όπως μας διαβεβαιώνουν οι υπάλληλοι, καθώς και το φαγητό των μαγειρείων. Κάθε κρατούμενος δικαιούται ένα καρβέλι την ημέρα.
Οι εργαζόμενοι κρατούμενοι είναι διαφόρων ηλικιών. Από 25 έως 65, αρκεί να είναι συνεργάσιμοι και οι αρμόδιοι σωφρονιστικοί υπάλληλοι να έχουν διαπιστώσει και εμπειρικά πως μπορούν να ανταπεξέλθουν. Εμπειρικά μαθαίνουν και τη δουλειά. Ο ένας με τον άλλο. Όπως είναι αναμενόμενοι οι περισσότεροι εργάζονται όχι μόνο για το οικονομικό αντίτιμο, αλλά και για να μειώσουν την ποινή τους. Είναι ενδεικτικό ότι στο σχολείο δεύτερης ευκαιρίας παρακολουθούν μαθήματα πολλοί Αλβανοί.
Φυσικά για να εργαστεί κάποιος στους χώρους του αρτοποιείου, όπως και του μαγειρείου, θα πρέπει να περάσει κάποιες βασικές εξετάσεις ώστε να εξακριβωθεί η κατάσταση της υγείας του και να αποκλειστούν ενδεχόμενα μεταδοτικά νοσήματα. Κι αυτό γιατί πολλοί κρατούμενοι και ειδικά οι ναρκομανείς πάσχουν από ηπατίτιδα. Αυτό που δεν λαμβάνεται πάντων υπόψιν είναι η προϊστορία του καθενός και η ποινή του.
Οι ισοβίτες είναι οι καλύτεροι κρατούμενοι
Ανάμεσα στους 20 κρατούμενους που φουρνίζουν καθημερινά το ψωμί των φυλακών, βρίσκονται για παράδειγμα από ισοβίτες δολοφόνοι, μέχρι μικροποινικοί. Συνήθως δε, υπάρχει η αίσθηση ότι όσο πιο βαρύ είναι το αδίκημα, τόσο πιο συνειδητοποιημένοι είναι οι κρατούμενοι. Ο νόμος της φυλακής διακιολογεί τα πάντα, εκτός από τους βιαστές... Εξάλλου ο μακροχρόνιος συγχρωτισμός δημιουργεί και δεσμούς ανάμεσα σε προσωπικό και κρατουμένους. Ο ένας σέβεται τον άλλο. Γνωρίζει ο ένας τον χαρακτήρα του άλλου. Επεισόδια ωστόσο πάντα συμβαίνουν.
Ο Νίκος Παλαιοκώστας
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο Νίκος Παλαιοκώστας. Ο διαβόητος κρατούμενος, ο οποίος επί σειρά ετών κρατείται στις φυλακές του Αγίου Στεφάνου θεωρείται παράδειγμα κρατουμένου. Δεν δημιουργεί ποτέ πρόβλημα. Οι σχέσεις του με το προσωπικό είναι άψογες. Γυμνάζεται συνέχεια. Οι άλλοι κρατούμενοι τον σέβονται. Εξάλλου πλησιάζει ο χρόνος αποφυλάκισής του, ωστόσο πάντα υπάρχει επιφυλακή για την περίπτωσή του. Οι περισσότεροι Πατρινοί θυμούνται ότι κάθε φορά που για λόγους υγείας μεταφερόταν στο νοσοκομείο της Πάτρας στηνόταν ολόκληρη επιχείρηση. Δεν χαίρει ωστόσο ιδιαίτερης μεταχείρισης, αφού κρατείται σε κελί με 4 διπλά κρεβάτια. Σύνολο δηλαδή 8 κρατούμενοι σε κάθε εξαιρετικά μικρής διάστασης κελί με μια κοινή τουαλέτα εντός. Η ασφυκτική ατμόσφαιρα στα κελιά είναι απόρροια του γεγονότος ότι οι φυλακές είχαν κατασκευαστεί το 1978 για μόλις 400 κρατούμενους, ενώ σήμερα φιλοξενούν τους διπλάσιους.
Τα κελιά
Ελάχιστα είναι τα δίκλινα κελιά. Μόλις έξι και σε αυτά διαμένουν κυρίως ηλικιωμένοι. Πάντως τα περισσότερα κελιά έχουν συνδρομητική τηλεόραση, nova, ote - tv καθώς οι περισσότεροι κρατούμενοι μοιράζονται μεταξύ τους το μηνιαίο κόστος. Αυτό που δεν επιτρέπεται αλλά θεωρείται η μάστιγα των φυλακών είναι τα κινητά τηλέφωνα. Ωστόσο αναμένεται να τοποθετηθεί μηχάνημα που θα μπλοκάρει τη λειτουργία τους. Μετά την απόδραση του έτερου αδελφού Παλαιοκώστα - ο οποίος είχε επίσης φιλοξενηθεί στις φυλακές του Αγίου Στεφάνου - με ελικόπτερο, έχουν παρθεί εδικά μέτρα, ώστε να μην μπορεί να προσεγγίσει ελικόπτερο στις φυλακές.
Οι Αλβανοί κρατούμενοι
Τέσσερις είναι οι πτέρυγες που υπάρχουν. Στην δεύτερη είναι συγκεντρωμένοι οι Αλβανοί, οι οποίοι θεωρούνται οι πιο καθαροί, αλλά και οι πιο ...φασαριόζοι. Τόσο σε προσωπικό επίπεδο όσο και στην ίδια την πτέρυγά τους, δεν επιτρέπουν σκουπίδια και βρωμιά. Ωστόσο συχνά είναι τα επεισόδια στην εν λόγω πτέρυγα.
Το πρόγραμμα
08.30 το πρωί προσφέρεται το πρωινό το οποίο είναι γάλα ή τσάι. Στις 11.45 προσφέρεται το μεσημεριανό, 12.30 γίνεται η καταμέτρηση και ολοκληρώνεται η σίτιση. Οι ώρες του προαυλισμού είναι το πρωί από τις 08.00 - 11.30 και το απόγευμα από τις 15.00 έως τις 18.30. Στις 9 το βράδυ κλείνουν τα φώτα και κλειδώνονται τα κελιά με ηλεκτρονικό τρόπο. Μόλις 6 άτομα προσωπικό εργάζονται το βράδυ, ενώ γύρω στα 14 άτομα τις υπόλοιπες ώρες. Συνολικά το προσωπικό στον Αγ. Στέφανο -εσωτερικοί- είναι γύρω στα 80 άτομα. Η έλλειψη προσωπικού είναι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα.
