Το προσωπικό της Ελληνικής Αστυνομίας χαρακτηρίζεται ως ομάδα υψηλού κινδύνου στον τομέα των εργασιακών ατυχημάτων και στις αυτοχειρίας.
Στις Η.Π.Α., για παράδειγμα, υπολογίζεται ότι οι αστυνομικοί έχουν δύο (2) με τρεις (3) φορές υψηλότερους δείκτες αυτοκτονίας απ’ ότι ο γενικός πληθυσμός (Μiller, 2006).
Στη χώρα μας οι αυτοκτονίες αστυνομικών υποκαταγράφονται όπως ισχύει και για τις υπόλοιπες επαγγελματικές ομάδες.
Η υποκαταγραφή οφείλεται αφενός στο στίγμα που φέρει η αυτοκτονία για τον θανόντα και την οικογένεια του και αφετέρου στο γεγονός ότι στα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ οι αυτοκτονίες αστυνομικών αθροίζονται στη γενικότερη κατηγορία των ένοπλων δυνάμεων με αποτέλεσμα να μην μπορούμε να έχουμε μια σαφή εικόνα ανά επαγγελματική ομάδα. Σύμφωνα με δηλώσεις του Υπουργού Προστασίας του Πολίτη, τον Ιούλιο του 2013, υπολογίζεται ότι από τον Ιανουάριο του 2010 μέχρι και τον Ιούνιο του 2013, δεκαέξι (16) αστυνομικοί έδωσαν τέλος στη ζωή τους. Για την ίδια περίοδο τα στοιχεία του Δικτύου Καταγραφής του Κέντρου Πρόληψης της Αυτοκτονίας της ΚΛΙΜΑΚΑΣ αναφέρουν δεκαοκτώ (18) αυτοκτονίες.
Οι παράγοντες κινδύνου που ισχύουν για τον γενικό πληθυσμό ισχύoυν και για την αστυνομία. Οι αυτοκτονικές κρίσεις εμφανίζονται συνήθως σε άτομα με προηγούμενο ιστορικό καταθλιπτικών επεισοδίων ή/και άτομα που βιώνουν καταστάσεις έντονου στρες και οδηγούνται αισθήματα απελπισίας και αβοηθητότητας. Λέγεται ότι οι αστυνομικοί τείνουν να επενδύουν πολύ στον επαγγελματικό τους ρόλο κι έτσι αντιδρούν έντονα όταν απειλείται η εικόνα τους. Σε πολλές περιπτώσεις αυτοκτονίας υπήρξε μια πολλαπλασιαστική επίδραση αρκετών στρεσογόνων παραγόντων που αφορούσαν προβλήματα στις διαπροσωπικές τους σχέσεις και στην εργασία – δυο εκ των πιο σημαντικών πυλώνων αυτοεκτίμησης για πολλούς αστυνομικούς.
Συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της εργασίας του αστυνομικού τη ξεχωρίζουν από άλλα επαγγέλματα στους άξονες της έντασης και της επένδυση στο επάγγελμα ως προσωπική ταυτότητα. Αντίστοιχα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της «κουλτούρας» των αστυνομικών μπορούν παραδόξως είτε να προφυλάξουν είτε να υπερβάλλουν την αντίδραση ενός αστυνομικού στο στρες. Κάποια άτομα μπορεί να συνδυάζουν μια πεποίθηση αυτοδυναμίας και αλάθητου με μια έντονη ανάγκη κοινωνικής αποδοχής.
Ο συνδυασμός οικογενειακών και επαγγελματικών προβλημάτων, η ντροπή, η απώλεια σεβασμού από τους επαγγελματικούς κύκλους και η απώλεια της υποστήριξης από την οικογένεια μπορούν να αποβούν ιδιαίτερα στρεσογόνες καταστάσεις για τα άτομα αυτά. Επιπλέον, η διχοτομική σκέψη του τύπου όλα ή τίποτα, μαύρο ή άσπρο (η οποία αποτελεί παράγοντα κινδύνου για αυτοκτονία) σε συνδυασμό με την «τάση για δράση» η οποία αποτελεί στοιχείο της εργασίας των αστυνομικών, μπορεί να οδηγήσει το άτομο σε αυτοκτονικές συμπεριφορές όταν, υπό συνθήκες στρες, η αυτοκτονία φαντάζει η μόνη λύση. Ένας ακόμα παράγοντας, που χαρακτηρίζει το επάγγελμα του αστυνομικού και παράλληλα αυξάνει τον κίνδυνο για παρορμητική βία κατευθυνόμενη προς τον εαυτό του,είναι η εύκολη πρόσβαση στα όπλα.
Πρόληψη της αυτοκτονικότητας των αστυνομικών
Η αστυνομία μπορεί να παρέμβει σε μεγάλο βαθμό κατά τα αρχικά στάδια της θεωρητικής κατάρτισης και πρακτικής εξάσκησης των νέων αστυνομικών, ώστε να μετριαστούν οι παράγοντες που προδιαθέτουν τους αστυνομικούς για άγχος, κατάθλιψη και αυτοκτονία (Baker & Baker 1996, Monhandie & Hatcher, 1999). Η ψυχιατρική και ψυχολογική αξιολόγηση των νέων αστυνομικών αποτελεί σημαντικό κομμάτι προκειμένου να διασφαλιστεί ότι διαθέτουν έναν ικανοποιητικό βαθμό ψυχικής σταθερότητας και ωριμότητας.
Αξιολόγηση που χρειάζεται να επαναλαμβάνεται ανά τακτά διαστήματα.
Αυτό προϋποθέτει ένα επαρκές, μη στιγματιστικό σύστημα παραπομπών και ένα υποστηρικτικό περιβάλλον στο οποίο θα μπορούν να λάβουν βοήθεια οι αστυνομικοί όποτε αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα. Η εκπαίδευση και ενημέρωση των αστυνομικών σχετικά με τον αυξημένο κίνδυνο άγχους, κατάθλιψης και αυτοκτονικότητας εξαιτίας του επαγγέλματός τους μπορεί να αποτελέσει ένα αποτελεσματικό μέσο περιορισμού του στίγματος και ενίσχυσης της προσπάθειας για αναζήτηση βοήθειας από ειδικό. μβαση στην αυτοκτονία
Η αναγνώριση των παραγόντων κίνδυνου είναι απαραίτητη για την πρόληψη της αυτοκτονίας χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ένα άτομο που λέει ότι θα αυτοκτονήσει δεν πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη τα λόγια του επειδή δεν εμφανίζει το συνηθισμένο προφίλ.
Τυπικά, μεγαλύτερο κίνδυνο για αυτοκτονία στον γενικό πληθυσμό εμφανίζουν οι λευκοί άντρες που διαβιούν μόνοι και μεγάλης ηλικίας, κυρίως διότι έχουν αυξημένο κίνδυνο για κατάθλιψη. Η χρήση ουσιών, η πρόσφατη απώλεια κοντινού προσώπου, η σωματική ασθένεια, η προηγούμενη απόπειρα αυτοκτονίας, και τα καταθλιπτικά ή ψυχωσικά επεισόδια κατά το παρελθόν αποτελούν, επίσης, παράγοντες κινδύνου.
Τόσο για τους αστυνομικούς όσο και για τον γενικό πληθυσμό, η εκπεφρασμένη πρόθεση αυτοκτονίας στον παρόντα χρόνο καθώς και η ύπαρξη πλάνου αυτοκτονίας καθορίζουν ότι το άτομο βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο. Σε αυτές τις περιπτώσεις το άτομο μπορεί να επαναλαμβάνει συνεχόμενα ότι θέλει να πεθάνει, να αναφέρει το πώς θα είναι ο κόσμος χωρίς εκείνον/η, να τακτοποιεί τις τελευταίες εκκρεμότητες, να απολογείται για τα λάθη που έχει κάνει, να χαρίζει προσωπικά του αντικείμενα. Ο κίνδυνος αυξάνεται ακόμα περισσότερο όταν το άτομο έχει σκεφτεί το πώς θα αυτοκτονήσει και ταυτόχρονα έχει πρόσβαση στα μέσα που δηλώνει ότι θα χρησιμοποιήσει.
Τα προειδοποιητικά σημάδια που δίνει κάποιος μπορεί να είναι λεκτικά, συμπεριφορικά ή και συνδυασμός των δυο:
• Εκφράζει άμεσα ή έμμεσα επιθυμία θανάτου ή / και αυτοκτονική πρόθεση: Οι λεκτικές εκφράσεις μπορεί να είναι άμεσες: «Αυτό ήταν, παραιτούμαι, θα ήταν καλύτερα να έστρεφα ένα όπλο στον εαυτό μου» ή έμμεσες «Καλύτερα να πέθαινα, ο κόσμος δεν με χρειάζεται».
• Δείχνει ευερέθιστος/ή και εχθρικός προς τους άλλους: Η αποστροφή προς τον εαυτό του συχνά μπορεί να μεταλλαχθεί σε εχθρικότητα προς τους άλλους και ιδιαίτερα προς τα άτομα τα οποία θεωρούνται υπεύθυνα για την κατάσταση που βιώνει το άτομο: «αυτοί οι αχρείοι αξίζουν ό,τι χειρότερο...»
• Παραχωρεί τον έλεγχο σε άλλους: Ένα άτομο που βιώνει ψυχική δυσφορία μπορεί να αναρωτιέται αν η ζωή αξίζει και παράλληλα ενδέχεται να αισθάνεται φοβισμένος από την παρόρμησή του να αυτοκτονήσει. Οι αυτοκτονικές κρίσεις χαρακτηρίζονται από αμφιθυμία και σπανίως είναι απόλυτες καταστάσεις του τύπου όλα ή τίποτα. Σε αυτές τις περιπτώσεις το άτομο μπορεί παθητικά να αντιστέκεται στην αυτοκτονική παρόρμηση παραχωρώντας κάποιο κομμάτι ελέγχου στους άλλους. Για παράδειγμα ένας χρόνια άρρωστος μπορεί να δίνει το κουτί με τα φάρμακά του στη σύζυγό του, φοβούμενος μήπως επιχειρήσει να τα πάρει όλα σε μια στιγμή απελπισίας. Ένας αστυνομικός, αν του επιτρέπεται, μπορεί να επιλέξει να κλειδώνει το όπλο του στο ντουλάπι παρά να το έχει πάνω του.
• Συμπεριφορές «παθητικής αυτοκτονίας». Το αίσθημα απελπισίας μπορεί να κάνει κάποιον να αισθάνεται ότι δεν έχει τίποτα να χάσει κι έτσι να επιδίδεται σε συμπεριφορές που θέτουν τον εαυτό του σε κίνδυνο. Έτσι, μπορεί να μιλά για συμπεριφορές που ξεφεύγουν από τα όρια: «Θα καπνίζω και θα πίνω ό,τι θέλω και στο σπίτι μου και στην υπηρεσία, και τι έγινε άμα βγει θετικό το τεστ, σκοτίστηκα...».
• Νοσηρή ενασχόληση με θέματα αυτοκτονιών ή δολοφονιών Το άτομο μπορεί να συλλέγει πληροφορίες και ειδήσεις για αυτοκτονίες ή άλλους βίαιους θανάτους, να μιλά για αυτόχειρες και να αναπτύσσει μια νοσηρή φαντασίωση για θέματα θανάτου: «Θυμάσαι εκείνον που σκότωσε την οικογένεια του και μετά αυτοκτόνησε; Τώρα μπορώ να
καταλάβω πώς ένοιωθε».
• Φαίνεται συγκλονισμένος «Η γυναίκα μου με παράτησε, τα χρέη μου είναι τεράστια, κάθε βράδυ πίνω, μάλλον αύριο θα μπω σε διαθεσιμότητα, έχουν γίνει όλα χάλια... δεν μπορώ να το αντέξω...».
• Φαίνεται ότι δεν έχει επιλογές, αισθάνεται παγιδευμένος «Έκανα ότι μπορούσα και τώρα χάνω την οικογένεια μου και το σπίτι μου... και τώρα, τι; Θα με βάλουν φυλακή; Δεν είναι δυνατόν να συμβαίνουν όλα αυτά...».
• Περίεργες συμπεριφορές σε σχέση με το όπλο
Το άτομο μπορεί να μιμείται κινήσεις αυτοκτονίας, βάζοντας το όπλο στο στόμα ή στο στέρνο ή να κουβαλά διαρκώς μαζί του ή στο όχημα του όλο και περισσότερα όπλα προφασιζόμενος την ασφάλεια. Μπορεί, όμως, όπως αναφέραμε και παραπάνω να έχουμε και την αντίθετησυμπεριφορά, την παραχώρηση δηλαδή του όπλου σε κάποιον συνάδελφο προκειμένου να προφυλαχθεί το άτομο από τις αυτοκτονικές του παρορμήσεις.
• Εμπλοκή σε συμπεριφορές υψηλού κινδύνου
Ο αστυνομικός μπορεί να εμπλέκεται σε επικίνδυνες καταστάσεις ενώ δεν οπλοφορεί και ενώ δεν καλύπτεται από συναδέλφους του και γενικότερα να μην παίρνει τις απαραίτητες προφυλάξεις. Στο ίδιο φάσμα ανήκουν κι άλλες συμπεριφορές, όπως η επικίνδυνη οδήγηση (πολλές αυτοκτονίες καταγράφονται ως τροχαία ατυχήματα).
• Τακτοποίηση εκκρεμοτήτων: Το άτομο μπορεί να συντάξει τη διαθήκη του, να εξοφλήσει τα χρέη του, να τακτοποιήσει τους λογαριασμούς του, να χαρίζει τα προσωπικά του αντικείμενα κ.λπ. μβαση στην αυτοκτονία
Παρεμβάσεις σε αυτοκτονικούς αστυνομικούς
Σε οποιαδήποτε θέση κι αν εργάζεστε μέσα στο σώμα της Ελληνικής Αστυνομίας μπορεί να παρατηρήσετε ότι κάποιος συνάδελφος φαίνεται καταθλιπτικός και απελπισμένος σε σημείο που να υποθέτεται ότι μπορεί να σκέφτεται μέχρι και την αυτοκτονία. Μπορεί στην παρούσα φάση να μην είναι ενεργά αυτοκτονικός και η κατάλληλη παρέμβαση σε αυτό το στάδιο να προλάβει μια πιο επικίνδυνη κρίση.
Αναγνωρίστε και συνδέστε το άτομο με το υποστηρικτικό του δίκτυο. Αν ο συνάδελφος σας διστάζει να συζητήσει μαζί σας τότε προσπαθήστε να εντοπίσετε ποιούς φίλους, συγγενείς ή άλλους σημαντικούς ανθρώπους εμπιστεύεται και έχουν υπάρξει για εκείνον πηγή υποστήριξης στο παρελθόν. Αυτή είναι μια καλή πρώτη προσέγγιση για άτομα που φοβούνται ότι θα στιγματιστούν από την επαφή τους με τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας.
Προσπαθήστε να κατανοήσετε πώς νοιώθει Ένα συναίσθημα που συνοδεύει αρκετές φορές την κατάθλιψη είναι η σύγχυση. Ένα αυτοκτονικό άτομο μπορεί να έχει στενέψει το αντιληπτικό του πεδίο και να τείνει μόνο προς την απελπισία και την αβοηθητότητα αγνοώντας άλλες θετικές πηγές. Ιδεατά, η δημιουργία μιας ισορροπίας μεταξύ των αισθημάτων μελαγχολίας και ελπίδας μπορεί να βοηθήσει το άτομο. Ένα πρώτο βήμα είναι να ρωτήσουμε ευθέως το άτομο σχετικά με τις σκέψεις του και τα συναισθήματα. Ακόμα και αυτό μπορεί να είναι δύσκολο με άτομα που έχουν μάθει να υποφέρουν στη σιωπή.
Μειώστε το αίσθημα απομόνωσης Το να βοηθήσουμε το άτομο να νοιώσει ότι δεν είναι μόνος στον κόσμο μπορεί να αποβεί αρκετά ανακουφιστικό. Η συμπόνια και η υποστήριξη μπορούν να βοηθήσουν προς αυτή την κατεύθυνση. Οι έννοιες αυτές μπορεί να ενέχουν και κάποια κομμάτια αυτοαποκάλυψης. Το άτομο πρέπει να γνωρίζει ότι υπάρχουν πηγές υποστήριξης και ότι κι άλλοι άνθρωποι έχουν βρεθεί σε παρόμοιες καταστάσεις. Παρόλο που όλοι οι άνθρωποι και οι ιστορίες τους είναι μοναδικές, οι τρόποι με τους οποίους αντιδρούμε μοιράζονται πολλά κοινά.
Βοηθήστε το αστυνομικό να αναζητήσει βοήθεια, χειριστείτε την κατάσταση με κάποιον ειδικό της ψυχικής υγείας.
http://www.bloko.gr με αναφερόμενη πηγή: library.suicide-help.gr