Εφυγε από τη ζωή σε ηλικία 77 ετών ο Στάνισλαβ Πετρόφ, πρώην ανώτερος στρατιωτικός της Σοβιετικής Ένωσης.
Και αν σε πολλούς το όνομά του δεν λέει τίποτα, σίγουρα θα προκαλέσει το ενδιαφέρον τους αν μάθουν ότι αυτός ο άνθρωπος πιθανότατα έσωσε τον πλανήτη από τον πυρηνικό όλεθρο και τον Γ' Παγκόσμιο Πόλεμο.
[custom:google-ads]
To χρονικό
Το ημερολόγιο δείχνει 26 Σεπτεμβρίου 1983. Βρισκόμαστε σε εποχή Ψυχρού Πολέμου ανάμεσα σε ΗΠΑ και Σοβιετική Ένωση. Ο Πετρόφ έχει νυχτερινή βάρδια στο Serpukhov-15, ένα απόρρητο στρατηγείο μέσα στο πυκνό δάσος νότια της Μόσχας. Η δουλειά του είναι να αναλύει δορυφορικά δεδομένα που μπορούσαν να ανιχνεύουν μια πρώτη πυρηνική επίθεση από τις ΗΠΑ, ενδεχόμενο που εθεωρείτο κάθε άλλο παρά απίθανο στη Ρωσία τότε.
Τρεις εβδομάδες νωρίτερα, οι Σοβιετικοί είχαν καταρρίψει από λάθος ένα κορεατικό αεροσκάφος με 269 επιβάτες, ανάμεσα στους οποίους ένας Αμερικανός βουλευτής και ακόμα 60 Αμερικανοί πολίτες, επειδή το πέρασαν για κατασκοπευτικό. Το λάθος αυτό είχε οδηγήσει στα άκρα τις σχέσεις Ανατολής - Δύσης, προκαλώντας την περίφημη ρήση του Ρόναλντ Ρίγκαν ότι η Σοβιετική Ένωση είναι «η αυτοκρατορία του κακού».
Δεκαπέντε λεπτά μετά τα μεσάνυχτα, αρχίζει να αναβοσβήνει το κόκκινο φως που προειδοποιεί για εκτόξευση πυραύλων από τις ΗΠΑ. Ο Πετρόφ και η ομάδα του φοβούνται για το χειρότερο. «Ήταν έναν σοκ αδρεναλίνης. Δεν θα το ξεχάσω ποτέ», είπε μετέπειτα ο ίδιος.
Μήπως είναι λάθος συναγερμός; Οι καιρικές συνθήκες και το πέπλο ομίχλης που καλύπτει την περιοχή καθιστούν αδύνατη την οπτική επιβεβαίωση. Το μόνο στο οποίο ο Πετρόφ μπορεί να βασιστεί είναι η οθόνη μπροστά του και το ένστικτό του. Αρχικά η προειδοποίηση ήταν για έναν διηπειρωτικό πύραυλο που είχε εκτοξευθεί από τις ΗΠΑ. Όταν το σήμα δείχνει πέντε πυραύλους, ο Πετρόφ πρέπει να πάρει μια κρίσιμη απόφαση.
Μήπως οι ΗΠΑ ξεκίνησαν τον Γ' Παγκόσμιο Πόλεμο και η Ρωσία έπρεπε να απαντήσει -καταστρέφοντας ουσιαστικά την ανθρωπότητα- ή πρέπει να πει στους ανωτέρους του, όπως είχε διαταγές, ότι το σύστημα προειδοποίησης παρουσίασε βλάβη, ευχόμενος να μην κάνει λάθος; Με την ένδειξη να δείχνει ότι η απειλή πλησιάζει ολοένα και περισσότερο σε σοβιετικό έδαφος, ο Πετρόφ δεν έχει περισσότερα από 15 λεπτά για να αποφασίσει πώς θα αντιδράσει.
Με βάση την πείρα του, εκτιμά πως αν οι Αμερικανοί αποφάσιζαν όντως να επιτεθούν, θα το έκαναν με περισσότερους από 5 πυραύλους. Αμέσως καλεί τους ανωτέρους του και τους αναφέρει «λάθος συναγερμό».
Η απόφασή του αυτή θεωρείται πως εμπόδισε μια πιθανή ανταποδοτική αντίδραση από τη Σοβιετική Ένωση με την εκτόξευση πυρηνικών πυραύλων προς τις ΗΠΑ και τις υπόλοιπες χώρες του NATO, κάτι που θα οδηγούσε σε γενικευμένο πυρηνικό πόλεμο.
Μέχρι την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης, ούτε το περιστατικό ούτε το όνομα του Πετρόφ είδαν το φως της δημοσιότητας. Η ιστορία του αποκαλύφθηκε προς το τέλος της δεκαετίας του 1990, μετά τη δημοσίευση των απομνημονευμάτων του στρατηγού ο οποίος διηύθυνε το κέντρο ειδοποίησης την εποχή εκείνη.
Τι θα είχε συμβεί εκείνη τη νύχτα, αν ο Πετρόφ είχε ενεργήσει διαφορετικά; Πιθανότατα ένας πυρηνικός όλεθρος. Σύμφωνα με τους ειδικούς, μαζικές ανταλλαγές πυραυλικών χτυπημάτων σημαίνουν ότι η χώρα που επιτέθηκε πρώτη θα πεθάνει 27 λεπτά αργότερα. Διότι μόλις η χώρα κατά της οποίας γίνεται η επίθεση το αντιληφθεί, αμέσως θα εκτοξεύσει τους δικούς της πυραύλους.
Γι' αυτό αποκαλούν τον Πετρόφ ως τον «άνθρωπο που έσωσε τον κόσμο».
Παγκοσμίως, η ιστορία του έγινε γνωστή χάρη στο ντοκιμαντέρ «Ο άνθρωπος που έσωσε τον κόσμο», με πρωταγωνιστές τους Ρόμπερτ Ντε Νίρο, Ματ Ντέιμον και Κέβιν Κόστνερ:
Η δικαίωση
Ο Πετρόφ αποδείχθηκε πως είχε δίκιο, καθώς δεν υπήρχε κανένας πύραυλος που πλησίαζε και το σύστημα δυσλειτουργούσε. Η μετέπειτα εξέταση που έγινε στα συστήματα προειδοποίησης από το τεχνικό προσωπικό έδειξε πως πράγματι το σύστημα είχε υποστεί βλάβη και τα αποτελέσματα που έδωσε δεν ήταν σωστά.
Το σφάλμα δημιουργήθηκε μετά από μια σπάνια ευθυγράμμιση του φωτός στα σύννεφα σε μεγάλο υψόμετρο και των τροχιών των σοβιετικών δορυφόρων, κάτι που έπειτα διορθώθηκε με τη διαδικασία της επαλήθευσης των δεδομένων μέσω γεωστατικών δορυφόρων.
Ο Πετρόφ ανέφερε πως οι παράγοντες που συντέλεσαν στην απόφασή του ήταν πως είχε πληροφορηθεί κατά την εκπαίδευσή του ότι ένα πυρηνικό χτύπημα από τις ΗΠΑ θα ήταν πολύ πιθανώς «μια και έξω», με έναν μεγάλο αριθμό πυραύλων να εκτοξεύονται -και όχι μόνο πέντε. Επίσης, γνώριζε πως το σύστημα έγκαιρης ειδοποίησης ήταν νέο και, κατά την άποψη του, όχι απόλυτα αξιόπιστο.
Πάντως, σε μια συνέντευξή του το 2013 ανέφερε πως δεν ήταν ποτέ βέβαιος ότι ο συναγερμός ήταν λανθασμένος. Αντίθετα ένιωσε πως η πολιτική κυρίως εκπαίδευση του ήταν αυτή που τον βοήθησε να πάρει τη σωστή απόφαση. Εάν δεν βρισκόταν ο ίδιος στο πόστο του παρατηρητή, αλλά κάποιος από τους υπόλοιπους συναδέλφους του οι οποίοι ήταν επαγγελματίες στρατιωτικοί με καθαρά στρατιωτική εκπαίδευση και πειθαρχία, είναι πολύ πιθανό πως θα είχαν αναφέρει τον συναγερμό πυρηνικής επίθεσης στους προϊσταμένους τους, κάτι που πιθανώς θα οδηγούσε στη διαδικασία της πυρηνικής ανταπόδοσης με τη σοβιετική εκτόξευση -πραγματικών- πυραύλων εναντίον των ΗΠΑ και την αλυσιδωτή αντίδραση της παρόμοιας ανταπόδοσης από τις Ηνωμένες Πολιτείες, αυτή τη φορά στα αλήθεια.
Η μετέπειτα ζωή του
Μετά τη γνωστοποίηση του περιστατικού στους ανωτέρους του, ο Πετρόφ ανακρίθηκε εντατικά από τους προϊσταμένους του σχετικά με την απόφασή του. Στην αρχή, του δόθηκαν συγχαρητήρια για την απόφασή του και η πως η σωστή κρίση του αξιολογήθηκε αναλυτικά, ενώ του τάχθηκε πως θα λάβει και ανταμοιβή. Ωστόσο θυμάται επίσης πως επιπλήχθηκε αυστηρά για τη μη σωστή συμπλήρωση της αναφοράς του στο ημερολόγιο συμβάντων, κάτι που πιθανώς αποτελούσε ένα απλό πρόσχημα για επίπληξη και την τήρηση των τύπων.
Τελικά, δεν έλαβε κάποια ανταμοιβή ή βράβευση, καθώς το περιστατικό με το σφάλμα στο σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης, μαζί με κάποια άλλα σφάλματα που επίσης ανακαλύφθηκαν μετέπειτα, εξέθεταν τους προϊσταμένους του καθώς και το σημαίνον επιστημονικό προσωπικό οι οποίοι ήταν υπεύθυνοι για το σύστημα, έτσι αν ο Πετρόφ ανταμειβόταν επισήμως, οι προϊστάμενοι και οι επιστήμονες θα έπρεπε να τιμωρηθούν, κάτι που κρίθηκε πως θα έκανε περισσότερο κακό παρά καλό. Ο Πετρόφ μετακινήθηκε σε ένα λιγότερο ευαίσθητο πόστο και συνταξιοδοτήθηκε πρώιμα, αν και ο ίδιος τόνισε πως ποτέ δεν εκδιώχθηκε από τη θέση του ή πως έπαθε νευρικό κλονισμό, όπως κάποια δυτικές ενημερωτικές πηγές ανέφεραν.
Δεν είναι ακριβώς ξεκάθαρο το ποιος ήταν ο στρατιωτικός ρόλος του Πετρόφ στο περιστατικό αυτό, πέρα από το ότι ο ρόλος του ήταν κρίσιμος ως προς την γνωστοποίηση του συναγερμού προς το Σοβιετικό στρατιωτικό επιτελείο το οποίο θα αξιολογούσε την κατάσταση και θα έπαιρνε την τελική απόφαση μαζί με την ανώτατη πολιτική ηγεσία. Εξακολουθεί να θεωρείται πιθανό πως η απόφαση του επιτελείου, δεδομένου του πολύ μικρού χρόνου που θα είχαν για την αξιολόγηση του συμβάντος, θα ήταν να προχωρήσουν σε ανταποδοτικό χτύπημα.
Βραβεία
Στις 21 Μαΐου 2004 δόθηκε στον Πετρόφ το χρηματικό βραβείο των 1.000 δολαρίων από φιλανθρωπικό οργανισμό στο Σαν Φρανσίσκο των ΗΠΑ για τον ρόλο που διαδραμάτισε στην αποφυγή μιας παγκόσμιας καταστροφής.
Τον Ιανουάριο του 2006 ο Πετρόφ ταξίδεψε στη Νέα Υόρκη όπου τιμήθηκε από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών καθώς και από έναν άλλο φιλανθρωπικό οργανισμό της πόλης.
Τιμήθηκε επίσης το 2012 στο Μπάντεν-Μπάντεν της Γερμανίας και το επόμενο έτος με το Βραβείο της Δρέσδης (Dresden Preis) στη Δρέσδη, λαμβάνοντας παράλληλα και το χρηματικό ποσό των 25.000 δολαρίων του βραβείου.
O θάνατός του έγινε γνωστός πριν από λίγες ημέρες, όταν ένας μπλόγκερ που τον είχε πείσει να πάει στη Γερμανία και να πει την ιστορία του ανέφερε ότι πήρε για να του ευχηθεί για τα γενέθλιά του και τον ενημέρωσαν πως είχε πεθάνει.
Μάλιστα, σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες, ο Πετρόφ πέθανε στις 19 Μαΐου, στο σπίτι του σε μια μικρή πόλη κοντά στη Μόσχα όπου ζούσε απομονωμένος τα τελευταία χρόνια...