Ολοένα και περισσότερο στη χώρα μας βλέπουν το φως της δημοσιότητας φαινόμενα παιδικής κακοποίησης. Αποτρόπαιες πράξεις που συνταράσσουν και εξαγριώνουν την κοινή γνώμη. Δίνουν το αίσθημα στον κάθε γονέα της απειλής για το ίδιο του το παιδί αλλά και της υποψίας μήπως έχει γίνει κάτι παρόμοιο στο παιδί του και δεν έχει αναφερθεί.
Ως κακοποίηση παιδιού ορίζεται η οποιαδήποτε σκόπιμη βλάβη ή κακομεταχείριση ενός παιδιού. Η παιδική κακοποίηση λαμβάνει πολλές μορφές, οι οποίες συχνά συμβαίνουν ταυτόχρονα. Μερικές από αυτές είναι οι εξής:
- Σωματική κακοποίηση. Η κακοποίηση του παιδιού συμβαίνει όταν ένα παιδί τραυματίζεται σκόπιμα σωματικά ή τίθεται σε κίνδυνο βλάβης από άλλο άτομο.
- Σεξουαλική κακοποίηση. Είναι οποιαδήποτε σεξουαλική δραστηριότητα με ένα παιδί. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει ολοκληρωμένη σεξουαλική επαφή, σκόπιμα σεξουαλικά αγγίγματα, επαφή γεννητικών οργάνων κ.α. Ενδέχεται επίσης να περιλαμβάνει σεξουαλική κακοποίηση του παιδιού χωρίς επαφή, όπως είναι η έκθεση σε σεξουαλική δραστηριότητα ή παιδική πορνογραφία, παρατήρηση-βιντεοσκόπηση της πράξης, πορνεία παιδιού, συμπεριλαμβανομένης της εμπορίας σεξ.
- Συναισθηματική κακοποίηση. Ως συναισθηματική κακοποίηση νοείται ο τραυματισμός της αυτοεκτίμησης ή των συναισθημάτων του παιδιού. Συμπεριλαμβάνει τη λεκτική και συναισθηματική επίθεση, όπως η συνεχής υποτίμηση ενός παιδιού, καθώς και την κοινωνική αποξένωση, την αγνόηση ή την απόρριψη.
- Παραμέληση. Είναι η έλλειψη επαρκούς τροφής, στέγης, σωστών συνθηκών διαβίωσης, εποπτείας, εκπαίδευσης ή ιατρικής περίθαλψης.
- Ιατρική κακοποίηση. Η ιατρική κακοποίηση παιδιού συμβαίνει όταν κάποιος δίνει ψευδείς πληροφορίες για ασθένεια σε ένα παιδί που απαιτεί ιατρική φροντίδα, θέτοντας το παιδί σε κίνδυνο τραυματισμού και περιττής ιατρικής περίθαλψης, όπως και προσφάτων αναφερόταν στα ΜΜΕ.
Σε αρκετές περιπτώσεις, η κακοποίηση παιδιών γίνεται από κάποιον γνώριμο που το παιδί εμπιστεύεται. Συχνά από φίλο, συγγενικό πρόσωπο ή γονέα.
Συμπτώματα κακοποίησης.
Ένα παιδί που κακοποιείται συνήθως αισθάνεται ενοχές, ντροπή και σύγχυση. Το παιδί πιθανότατα να φοβάται να μιλήσει σε οποιονδήποτε για την κακοποίηση που υφίσταται, ειδικά αν ο θύτης είναι γονέας, άλλος συγγενής ή οικογενειακός φίλος. Τα παιδία που δέχονται κακοποίηση δείχνουν χαρακτηριστικά σημάδια τα οποία σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αγνοήσουμε. Μερικά από αυτά είναι τα εξής:
- Απόσυρση από τους φίλους και από τις καθημερινές δραστηριότητές του.
- Αλλαγές στη συμπεριφορά. Δίνονται σημάδια επιθετικότητας, θυμού, ή υπερκινητικότητας.
- Αλλαγές στις σχολικές επιδόσεις προς το κατώτερο συνήθως.
- Κατάθλιψη, ασυνήθιστοι φόβοι, ξαφνική απώλεια αυτοπεποίθησης και άγχος.
- Προβλήματα στον ύπνο.
- Απουσίες από το σχολείο.
- Προκλητική συμπεριφορά.
- Αυτοτραυματισμός ή απόπειρες αυτοκτονίας (σε ακραία ενδεχόμενα)
Τα συμπτώματα εξαρτώνται από τον τύπο της κακοποίησης και μπορεί να διαφέρουν. Η παρουσία παρόμοιων ενδείξεων δεν σημαίνει απαραίτητα ότι ένα παιδί κακοποιείται. Στατιστικά όμως έχουν αναφερθεί οι ανωτέρω συμπεριφορές από παιδιά που δέχθηκαν ή δέχονται κακοποίηση.
Όπως είναι φυσικό τα σημάδια που δίνονται δεν είναι μόνο σε ψυχολογικό επίπεδο ή σε επίπεδο αλλαγής των συνηθειών. Όταν ένα παιδί κακοποιείται φέρει και σωματικά συμπτώματα τα οποία δεν είναι αμελητέα ή απαρατήρητα. Μερικά από τα σημάδια κακοποίησης είναι τα εξής:
- Ανεξήγητοι τραυματισμοί, όπως είναι οι μώλωπες, ή μικρά εγκαύματα στο δέρμα. Οι τραυματισμοί αυτοί συνήθως δεν ταιριάζουν με την εξήγηση που δίνεται από το παιδί.
- Σημεία και συμπτώματα σεξουαλικής κακοποίησης.
- Σεξουαλική συμπεριφορά και γνώσεις που δεν συνάδουν με την ηλικία του παιδιού.
- Σεξουαλικά μεταδιδόμενη νοσήματα και συχνές ουρολοιμώξεις.
- Πόνος, ή τραυματισμός των γεννητικών οργάνων ή του πρωκτού.
- Ακατάλληλη σεξουαλική συμπεριφορά με άλλα παιδιά της ηλικίας του ή και μεγαλύτερους.
- Σημεία και συμπτώματα συναισθηματικής κακοποίησης.
- Σημεία και συμπτώματα παραμέλησης.
- Κακή προσωπική καθαριότητα.
- Έλλειψη ρουχισμού ή προμηθειών για την κάλυψη των σωματικών αναγκών.
- Κλοπή τροφίμων και αντικειμένων.
- Κακή παρακολούθηση των μαθημάτων του σχολείου.
- Έλλειψη προσοχής για ιατρικά προβλήματα ή έλλειψη της απαραίτητης παρακολούθησης.
Αρκετές φορές σε περιπτώσεις σεξουαλικής κακοποίησης ή πορνείας το παιδί ενδέχεται να έχει χρήματα και αντικείμενα τα οποία δεν έχουν δοθεί από τους γονείς ή τους συγγενείς. Τα χρήματα, εκτός του εκφοβισμού και της απειλής, σε αρκετές περιπτώσεις λειτουργούν ως αγορά της σιωπής αλλά και ως κίνητρο για επανάληψη της όποιας πράξης.
Η συμπεριφορά ενός γονέα μπορεί επίσης να μας δώσει σημάδια για την κακοποίηση του παιδιού. Τα σημάδια δείχνουν έναν γονέα που:
- Δείχνει ελάχιστο ενδιαφέρον για το παιδί.
- Εμφανίζεται ανίκανος να αναγνωρίσει τη σωματική ή συναισθηματική δυσφορία του παιδιού.
- Κατηγορεί το παιδί για τα οποιαδήποτε προβλήματα παρουσιάζονται.
- Υποτιμά συνεχώς το παιδί και το περιγράφει παιδί με αρνητικούς όρους, όπως "άχρηστο" ή "κακό".
- Αναμένει από το παιδί να φροντίζει τον γονέα. Ο γονέας φαίνεται να ζηλεύει τα άλλα μέλη της οικογένειας ή φίλους εάν λάβουν την προσοχή του παιδιού.
- Χρησιμοποιεί σκληρή σωματική πειθαρχία πάνω στο ανήλικο.
- Απαιτεί υψηλό επίπεδο σωματικής ή σχολικής απόδοσης από το παιδί.
- Περιορίζει σοβαρά την επαφή του παιδιού με άλλα παιδιά.
- Προσφέρει μη πειστικές εξηγήσεις σε περίπτωση που ερωτηθεί για τους τραυματισμούς του παιδιού ή αποφεύγει να δώσει εξήγηση.
- Φέρνει επανειλημμένα το παιδί για ιατρικές εξετάσεις, για υποτιθέμενες ασθένειες που δεν διαπιστώνονται κατά την εξέταση του ιατρού.
Σωματική τιμωρία
Οι ειδικοί καταδικάζουν τη χρήση βίας σε οποιαδήποτε μορφή. Ορισμένοι άνθρωποι εξακολουθούν να χρησιμοποιούν ακόμα τη σωματική τιμωρία, όπως το ξύλο, για να πειθαρχήσουν τα παιδιά τους. Συχνά χρησιμοποιούν τη σωματική τιμωρία πιστεύοντας πως θα βοηθήσουν τα παιδιά τους να βελτιώσουν τη συμπεριφορά τους. Οι έρευνες δείχνουν ότι το ξύλο συνδέεται με χειρότερη και όχι καλύτερη συμπεριφορά. Συνδέεται επίσης με προβλήματα ψυχικής υγείας, δύσκολες στις σχέσεις με τους γονείς, χαμηλότερη αυτοεκτίμηση και χαμηλότερες σχολικές επιδόσεις.
Οποιαδήποτε σωματική τιμωρία μπορεί να αφήσει συναισθηματικά σημάδια. Οι γονικές συμπεριφορές που προκαλούν σωματικό τραυματισμό ή συναισθηματικό τραύμα, ακόμη και όταν γίνονται στο όνομα της πειθαρχίας, μπορεί να αποτελέσουν κακοποίηση του παιδιού.
Οι Επιπλοκές
Ορισμένα παιδιά ξεπερνούν τις σωματικές και ψυχολογικές επιπτώσεις της παιδικής κακοποίησης, ειδικότερα εκείνα με ισχυρή κοινωνική υποστήριξη και ανθεκτικότητα. Παιδιά που μπορούν να προσαρμοστούν και να αντιμετωπίσουν τις άσχημες εμπειρίες. Για πολλά άλλα, ωστόσο, η παιδική κακοποίηση μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα σωματικής, συμπεριφορικής, συναισθηματικής ή ψυχικής υγείας ακόμη και χρόνια αργότερα.
Μέτρα Προστασίας
Μπορείτε να λάβετε σημαντικά μέτρα για να προστατεύσετε το παιδί σας από την παιδική κακοποίηση, καθώς και να την αποτρέψετε από φίλους συγγενείς κ.α. Ο στόχος είναι να παρέχετε στα παιδιά ασφαλείς και σταθερές σχέσεις. Το μέτρο της πρόληψης είναι πολύ σημαντικό.
Διδάξτε στο παιδί σας πώς να παραμένει ασφαλές στο διαδίκτυο. Τοποθετήστε τον υπολογιστή σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού σας, όχι στο υπνοδωμάτιο του παιδιού. Χρησιμοποιήστε τον γονικό έλεγχο που προσφέρει ο ίδιος ο υπολογιστής για να περιορίσετε τα είδη των ιστότοπων που μπορεί να επισκέπτεται το παιδί σας. Ελέγξτε τις ρυθμίσεις απορρήτου του παιδιού σας στους ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης. Θεωρήστε το ως αρνητική ένδειξη αν το παιδί σας είναι μυστικοπαθές όσον αφορά τις διαδικτυακές του δραστηριότητες.
Καλύψτε τους βασικούς κανόνες του διαδικτύου.
Διδάξτε το παιδί να μην μοιράζεται προσωπικές πληροφορίες, να μην απαντά σε ακατάλληλα, ή τρομακτικά - απειλητικά μηνύματα και να μην κανονίζει να συναντήσει μια διαδικτυακή επαφή χωρίς την άδειά σας. Πείτε στο παιδί να σας ενημερώσει αν ένα άγνωστο πρόσωπο έρθει σε επαφή μαζί του μέσω κοινωνικής δικτύωσης. Αναφέρετε την ηλεκτρονική παρενόχληση ή τους ακατάλληλους αποστολείς στον πάροχο υπηρεσιών (facebook, instagram, κ.α.) και στις τοπικές αρχές, εάν κριθεί απαραίτητο.
Ορισμένα παιδιά δεν πρόκειται ποτέ να παραδεχτούν ότι κακοποιούνται από κάποιο άλλο πρόσωπο. Πόσο μάλλον όταν αυτό είναι φιλικό, συγγενικό ή ακόμα και ο ένας από τους δύο γονείς. Σε περιπτώσεις σαν και αυτή ο μόνος τρόπος για να βεβαιωθούμε εάν το παιδί υφίσταται κακοποίηση είναι μέσω παρακολουθητικών μεθόδων.
- Εάν η κακοποίηση υφίσταται στον σχολικό χώρο ή στο σπίτι κάποιου φίλου του μπορούμε να τοποθετήσουμε ένα κρυφό καταγραφικό ήχου μέσα σε κάποιο αντικείμενο ή ρούχο του παιδιού. Με τον τρόπο αυτό θα έχουμε τη δυνατότητα να ακούσουμε όλες τις συζητήσεις που γίνονται κατά τη διάρκεια της απουσίας του παιδιού από το σπίτι και για όση διάρκεια βρίσκεται στο σχολείο ή στο σπίτι της άλλης οικογένειας.
- Εάν η κακοποίηση υφίσταται στον εσωτερικό χώρο του σπιτιού μπορεί να τοποθετηθεί κάποια κρυφή κάμερα με καταγραφή ήχου. Με τον τρόπο αυτό θα έχουμε εικόνα και ήχο κατά τη διάρκεια της απουσίας μας, όταν είμαστε σε δουλεία κ.α.
- Ένα η κακοποίηση γίνεται μέσω διαδικτύου. Υπάρχει η δυνατότητα να τοποθετηθεί πρόγραμμα παρακολούθησης της συσκευής ή του υπολογιστή. Έτσι έχουμε πλήρη πρόσβαση στις συνομιλίες, τα μηνύματα αλλά και τις σελίδες που έχει επισπευτεί το παιδί.
- Απουσία από το σχολείο ή το σπίτι ( σε μεγαλύτερες ηλικίες). Μπορεί επίσης να τοποθετηθεί μέσα σε ρούχο ή αντικείμενο συσκευή gps η οποία μας δίνει την δυνατότητα να έχουμε σε ζωντανή μετάδοση την εκάστοτε τοποθεσία. Επίσης όπως αναφέραμε παραπάνω σε περίπτωση χρήσης κινητού τηλεφώνου μπορούμε να βλέπουμε την τοποθεσία μέσω του προγράμματος παρακολούθησης.
Οι παραπάνω μέθοδοι μπορεί σε μερικούς να φαντάζουν μη επιτρεπτές ή μη ηθικές καθώς παραβιάζουν την προσωπική ελευθερία του παιδιού. Ας αναλογιστούμε όμως σε αυτό το σημείο πόσες παρόμοιες περιπτώσεις θα είχαν αποφευχθεί ή θα είχαν σταματήσει εν τη γένεση τους εάν δρούσαν οι γονείς ανάλογα. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να έχουμε σημάδια – ενδείξεις για να προχωρήσουμε σε τέτοιες τεχνικές και όχι από υπερπροστατευτικότητα και θέληση επιβολής της γνώμης μας πάνω στα παιδία. Τα όρια σε αυτό είναι λεπτά και δεν πρέπει να ξεπεραστούν.
Στις περιπτώσεις που παρατηρούμε παιδική κακοποίηση σε άλλο παιδί εκτός του δικού μας είναι δυσκολότερο να την αποκαλύψουμε καθώς δεν έχουμε τις παραπάνω δυνατότητες. Το επικρατέστερο ενδεχόμενο είναι να αναφερθούμε στην αστυνομία το γεγονός και τις ενδείξεις όπως και σε ανάλογους φορείς που δρουν υπέρ των συμφερόντων και της φροντίδας των ανηλίκων.
Ντετέκτιβ Πελεκάσης Νίκος και Συνεργάτες
Γραφείο Ιδιωτικών Ερευνών
Σταδίου 39, Αθήνα, 2103616406
Δραγάτση 8, Πειραιάς, 2104131298