Για τους Μαλαισιανούς, το καλό φαγητό, όπως και η ελευθερία, είναι κάτι σαν απαράγραπτα εκ γενετής δικαιώματα.
Δυο φέτες ψωμί και λίγο επεξεργασμένο κρέας δεν αποτελούν αποδεκτό γεύμα. Απαιτούμε και μας αξίζει μόνο σχολαστικά φτιαγμένο κάρι και ρεντάνγκ, με τουλάχιστον μια ντουζίνα συνοδευτικά και καρυκεύματα, διαθέσιμο οπουδήποτε και οποτεδήποτε. Α, πρέπει να είναι και φτηνό.
Ως πολίτες, θεωρούν δεδομένο αυτόν τον απολαυστικό συνδυασμό καλού φαγητού και ελευθερίας. Κάποιοι, όμως, είχαν την ατυχία να χάσουν και τα δύο παλεύοντας για τα δικαιώματά τους: οι πολιτικοί κρατούμενοι.
Ο Mohamad Sabu, σημερινός Υπουργός Άμυνας της Μαλαισίας, ξέρει κάτι γι’ αυτά. Θεωρήθηκε εχθρός του κράτους πριν από 20 χρόνια για υποτιθέμενη πρόκληση αντιχριστιανικού αισθήματος και δοκίμασε το φαγητό σε διάφορες φυλακές, από μικρά κρατητήρια μέχρι διαβόητες φυλακές, όπως η Καμουντίνγκ.
«Το φαγητό στην Καμουντίνγκ σου δίνει ενέργεια, αλλά όχι ικανοποίηση», είπε στο VICE. «Αλλά είναι ελαφρώς καλύτερο απ’ ό,τι στο κρατητήριο».
Η κυβέρνηση χρησιμοποίησε το φαγητό, για να κάνει τους συλληφθέντες να νιώθουν λιγότερο άνθρωποι.
Ήταν ήδη η δεύτερη φορά που φυλακιζόταν με βάση τον Νόμο Εσωτερικής Ασφαλείας 1960 - την πρώτη φορά λόγω υποτιθέμενων προσπαθειών να φέρει την ιρανική επανάσταση στη Μαλαισία. Ο Mat Sabu ξέρει καλά, λοιπόν, τι θα πει να νιώθεις την καταπίεση της εξουσίας και στο στομάχι σου.
«Δεν είχε ψάρι, βοδινό, ή κοτόπουλο κάθε μέρα», είπε στο VICE. «Αλλά ξέραμε ότι υπήρχαν λεφτά γι’ αυτά».
Το viral video του 2013 που δείχνει εκείνον και τον Υπουργό Οικονομικών Lim Guan Eng, επίσης πρώην πολιτικό κρατούμενο, μπορεί να απεικονίζει τους δύο άνδρες να γελάνε, καθώς θυμούνται τα χρόνια στη φυλακή και το πιάτο κάρι με ψαροκέφαλο που μαγείρευε ο Mat Sabu για τους άλλους κρατούμενους, αλλά οι λόγοι για τους οποίους βρίσκονταν πίσω από το κάγκελα –οι συνέπειες που προκύπτουν από την άδικη φυλάκισή τους– δεν ήταν καθόλου για γέλια.
Η Επιχείρηση Λαλάνγκ είναι οπωσδήποτε η πιο μεγάλη παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Μαλαισία. Σε ενορχηστρωμένες μαζικές συλλήψεις από τον Οκτώβριο ως τον Νοέμβριο του 1987, πάνω από 100 πολιτικοί, ηγέτες της κοινωνίας των πολιτών και ακτιβιστές συνελήφθησαν ως «απειλή για την εθνική ασφάλεια». Οι 40 εξ αυτών κατέληξαν στη φυλακή Καμουντίνγκ μέχρι και για δύο χρόνια χωρίς δίκη και ο τελευταίος αφέθηκε ελεύθερος τον Απρίλιο του 1989.
Η κυβέρνηση χρησιμοποίησε το φαγητό, για να κάνει τους συλληφθέντες να νιώθουν λιγότερο άνθρωποι.
Ανάμεσα στις ανακρίσεις από τους αστυνομικούς του Ειδικού Τομέα και τον χρόνο στην απομόνωση, οι κρατούμενοι έτρωγαν φαγητό φυλακής, δηλαδή ένα ελαφρύ τσάι ή καφέ με πάρα πολλή ζάχαρη και μπαγιάτικο ψωμί για πρωινό.
Το γεύμα και το δείπνο ήταν επίσης άθλια - ρύζι και ύποπτο κρέας και λαχανικά, παρόλο που οι Βασικοί Ελάχιστοι Κανόνες για την Αντιμετώπιση των Φυλακισμένων των Ηνωμένων Εθνών λένε ότι κάθε κρατούμενος έχει δικαίωμα για «φαγητό διατροφικής αξίας επαρκούς για υγεία και δύναμη, καλής ποιότητας, σωστά μαγειρεμένο και σερβιρισμένο».
Στο βιβλίο του 445 Days Under Operation Lalang: An Account of the 1987 ISA Detentions (εκδ. Oriengroup), ένας άλλος κρατούμενος, ο ακτιβιστής Δρ Kua Kia Soong, περιέγραψε το συνηθισμένο φαγητό στο κελί του ως νεροζούμι με γεύση, μεταμφιεσμένο σε καφέ ή τσάι, που δεν ήταν ποτέ αρκετά ζεστό, συν έξι φέτες ψωμί που δεν μπορούσες να μασήσεις.
«Πρέπει να είχαν προσλάβει ειδικό που να ήξερε πώς να αλείφει όσο πιο λίγη μαργαρίνη και μαρμελάδα είναι δυνατόν!», έγραψε.
Σε μια απεργία πείνας που κράτησε μια βδομάδα, έναν χρόνο μετά τη φυλάκισή τους και παρόλο που πεινούσαν, τραγούδησαν, διαμαρτυρήθηκαν και στήριξαν ο ένας τον άλλον.
Καμία ιστορία για τις μαλαισιανές φυλακές δεν είναι πλήρης χωρίς να δούμε λεπτομερώς τι φαγητά σερβίρουν - και αν υπάρχει κάποιο μέρος όπου το φαγητό έχει μεγαλύτερη πολιτική διάσταση απ’ οπουδήποτε, αυτό είναι η Μαλαισία.
Παλιότερες κυβερνήσεις χρησιμοποιούσαν το φαγητό ως τρόπο τιμωρίας και ταπείνωσης των φυλακισμένων, χωρίς να ανησυχούν για τις πολιτικές συνέπειες, εξήγησε ο Gaik Cheng Khoo, αναπληρωτής καθηγητής στο πανεπιστήμιο Νότιγχαμ στη Μαλαισία και συγγραφέας του Eating Together: Food, Space and Identity in Malaysia and Singapore (εκδ. Rowman & Littlefield).
«Οι φυλακισμένοι φαίνεται να έχουν χάσει τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματά τους, όταν μπαίνουν στη φυλακή και κανείς δεν νοιάζεται αν αυτά καταπατούνται», είπε. «Έτσι, είναι εύκολο να τους φερθούν άσχημα και να μην έχουν πού να καταφύγουν ή να παραπονεθούν, αλλά και να ληφθούν σοβαρά τα παράπονά τους από τις Αρχές και την κοινωνία, λόγω του στίγματος».
Αλλά η Καμουντίνγκ διέφερε.
Κατ’ αρχάς, οι συνθήκες ήταν οι καλύτερες που υπήρχαν σε μαλαισιανή φυλακή. Οι κρατούμενοι έμεναν σε πραγματικά δωμάτια και χρησιμοποιούσαν πραγματικές τουαλέτες. Μετά από 60 μέρες κατά τις οποίες προσπαθούσε να δει φευγαλέα τον ουρανό από τους αεραγωγούς στην απομόνωσή του σε μια άλλη φυλακή, ο κήπος της Καμουντίνγκ και η ανεμπόδιστη θέα του ουρανού ήταν ανακούφιση, έγραψε ο Kua στο βιβλίο του.
Στην Καμουντίνγκ υπήρχε αλληλεγγύη ανάμεσα στους άνδρες που αν ήταν ελεύθεροι, δεν θα τα βρίσκανε. Αλλά σε μια απεργία πείνας που κράτησε μια βδομάδα, έναν χρόνο μετά τη φυλάκισή τους και παρόλο που πεινούσαν, τραγούδησαν, διαμαρτυρήθηκαν και στήριξαν ο ένας τον άλλον.
Βεβαίως, αντάλλασαν και τα αγαπημένα τους πιάτα.
Ο Mat Sabu, που ήταν μάγειρας τότε στη φυλακή, είπε στο VICE ότι έβρισκε συνταγές από άλλους κρατούμενους. Μετά τη διαμαρτυρία τους, οι μερίδες βελτιώθηκαν χαρακτηριστικά, όπως λέει.
«Αν έφτιαχνα κάρι, ρωτούσα του Ινδούς», είπε. «Αν έφτιαχνα κινέζικο, τότε τον (σ.σ. βετεράνο του Κόμματος Δημοκρατικής Δράσης) Lau Dak Kee. Αν έφτιαχνα κελαντανέζικο, τότε υπήρχαν άλλοι να ρωτήσω. Τους άρεσαν αυτά που έφτιαχνα. Δεν υπάρχει μυστική συνταγή».