Ο επισκέπτης στον κάμπο της Παραμυθιάς εκεί όπου η περιοχή ονομάζεται «αεροδρόμιο», δύσκολα θα αντιληφθεί πως περίπου επτά δεκαετίες πριν, η ησυχία της μικρής κοιλάδας, ξυπνούσε από τον βόμβο των κινητήρων και πως εκεί, γράφτηκαν μερικές από τις πιο λαμπρές σελίδες της Αεροπορικής Ιστορίας του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στην Ελλάδα.
Εκεί ήταν η «μυστική», πρόχειρη, αεροπορική βάση, στην Ήπειρο. Ήταν ένα αεροδρόμιο, σε απόσταση αναπνοής από το Μέτωπο της Αλβανίας, 6 χιλιόμετρα νότια της Παραμυθιάς. Σήμερα δεν υπάρχει.
Ήταν μία καλά κρυμμένη αεροπορική βάση, ανάμεσα σε δύο βουνά και χωμάτινο διάδρομο απογείωσης δίπλα σε παραπόταμο του Αχέροντα. Εξαιτίας της θέσης του, διατήρησε και για πολύ καιρό τη μυστικότητα του, δίνοντας την δυνατότητα τόσο στη Ελληνική Βασιλική Αεροπορία, όσο και στην RAF να επιχειρούν με καταδιωκτικά και βομβαρδιστικά υποστηρίζοντας την προσπάθεια του ελληνικού στρατού στο αλβανικό μέτωπο.
Οι ιστορίες γύρω από το «αεροδρόμιο» της Παραμυθιάς, πριν από 14 χρόνια κέντρισαν το ενδιαφέρον ενός φοιτητή στο Φυσικό του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, του Ευθύμιου Σέρμπη ο οποίος ξεκίνησε την έρευνα και την αναζήτηση πρωτογενούς υλικού. Ο Ευθύμιος Σέρμπης, πρόλαβε να μιλήσει με εν ζωή πρωταγωνιστές, ανέτρεξε στα ιστορικά αρχεία της Ελλάδας, της Ιταλίας, του Ηνωμένου Βασιλείου και εκπόνησε, το δικό του σύγγραμμα, με τίτλο «Μνήμες στην Κοιλάδα των Παραμυθιών».
Ο κ. Σέρμπης ελεγκτής εναέριας κυκλοφορίας σήμερα, μίλησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ για την έρευνα του και παρέθεσε σπουδαία ιστορικά στοιχεία.
«Ως κορυφαίες στιγμές της έρευνας, ξεχωρίζω τις τηλεφωνικές μου συνομιλίες με τον James Dunnet, έναν από τους τελευταίους ιπτάμενους της 211 Squadron της RAF, ο οποίος δυστυχώς δεν βρίσκεται κοντά μας.
Οι εξιστορήσεις των γεγονότων από τον ίδιο, η διαυγής μνήμη του και ο ενθουσιασμός του για τη γνωριμία μας ήταν αναμφισβήτητα μία από τις πιο συγκινητικές στιγμές του ταξιδιού αυτού», σημειώνει και ξεδιπλώνει την άγνωστη στο ευρύ κοινό ιστορία του αεροδρομίου, το οποίο «παρότι αποτελούσε μια πρόχειρη, προκεχωρημένη αεροπορική βάση, σημείωσε ιδιαίτερα έντονη δραστηριότητα, κυρίως κατά το δεύτερο μισό του Ελληνοϊταλικού Πολέμου».
Η ιστορία του αεροδρομίου
Η πεδιάδα της Παραμυθιάς, διαμορφώθηκε σε πεδίο προσγείωσης αεροπλάνων κατά τα τέλη του 1939 στο πλαίσιο της αμυντικής ετοιμότητας της χώρας. Με το ξέσπασμα του πολέμου την 28η Οκτωβρίου 1940, το αεροδρόμιο δεν είχε τεθεί σε λειτουργία, καθώς οι επιχειρήσεις διεκπεραιώνονταν από τα δύο αεροδρόμια των Ιωαννίνων, το βόρειο εκεί που είναι έως σήμερα και το αεροδρόμιο Κατσικά.
Επιχειρησιακοί λόγοι όμως, κατέστησαν αναγκαία τη χρήση του αεροδρομίου Παραμυθιάς, η οποία ξεκίνησε στις αρχές Φεβρουαρίου 1941, με επιχειρήσεις καταδιωκτικών αεροπλάνων της Ελληνικής Βασιλικής Αεροπορίας.
Λίγες ημέρες αργότερα και καθώς οι αποστολές έβαιναν από εκεί με επιτυχία, η ηγεσία της Βρετανικής Βασιλικής Αεροπορίας της RAF, η οποία στάθηκε σημαντική αρωγός στις επιχειρήσεις των Ελλήνων, πείστηκε να ξεκινήσει από την Παραμυθιά αποστολές βομβαρδισμού ιταλικών θέσεων στην Αλβανία.
Η δραστηριότητα τους επόμενους 2 μήνες, όπου το αεροδρόμιο διατήρησε τη μυστικότητά του, οι αποστολές βομβαρδισμού και υποστήριξης των ελληνικών στρατευμάτων ήταν αποτελεσματικές. Η δραστηριότητα συνεχίστηκε με ανάλογες επιχειρήσεις, έως περίπου τις αρχές του Απρίλη 1941, όπου η κλεψύδρα μετρούσε αντίστροφα για την Ελλάδα. Η αυλαία έπεσε με την τραγική 13η Απριλίου 1941, όταν η 211η Μοίρα Βομβαρδισμού της RAF που είχε συνδεθεί άρρηκτα με το αεροδρόμιο, αποδεκατίστηκε πάνω από τις Πρέσπες, χάνοντας μέσα σε μία αποστολή, 16 αεροπόρους και 6 αεροπλάνα.
Σήμερα, η περιοχή αποτελείται από καλλιεργήσιμες εκτάσεις, ελαιώνες και βοσκοτόπια, που δεν θυμίζουν σε τίποτα το ένδοξο παρελθόν του τόπου.
Ρωτήσαμε τον κ. Σέρμπη γιατί ο τίτλος του ιστορικού πονήματος είναι «Μνήμες στην Κοιλάδα των Παραμυθιών» και μας παρέπεμψε στα ημερολόγια πολέμου των πρωταγωνιστών.
«Οι Άγγλοι, που επιχείρησαν κατά κόρον από εκεί, ονόμασαν την περιοχή "Valley of Fairey Tales" προφανώς ρωτώντας τι σημαίνει η λέξη "Παραμυθιά". Φυσικά, η απόδοση του ονόματος με το "παραμύθι" δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, αλλά για να το έθεσαν με αυτόν τον τρόπο και να αναφέρουν οι ίδιοι στα ημερολόγιά τους την περιοχή με αυτό το όνομα, θεώρησα πως είναι ένας λογοτεχνικός τίτλος που ταιριάζει με το ιστορικό πλαίσιο του βιβλίο και συμπληρώνεται, από τον υπότιτλο, "η ιστορία του αεροδρομίου Παραμυθιάς κατά τον Β' ΠΠ"».