Πριν από τέσσερα χρόνια η Δέσποινα Αναστασοπούλου αποφάσισε να αφήσει την Αθήνα προς αναζήτηση ενός διαφορετικού τρόπου ζωής. Στη Μυτιλήνη κατάφερε να βρει τα «πατήματά» της και να κάνει το όνειρό της πραγματικότητα. Να ανοίξει ένα καλλιτεχνικό βιβλιοδετείο. Η πρώτη της επαφή με τον κόσμο της βιβλιοδεσίας ήταν κατά τη διάρκεια των σπουδών της στο ΤΕΙ Αθήνας ως φοιτήτρια του τμήματος Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών, ενώ αργότερα μαθήτευσε δίπλα στη Φρόσω Γιανιάρη και εκπαιδεύτηκε πάνω σε πολλές τεχνικές βιβλιοδεσίας. Είναι μέλος του ΔΣ της A.R.A. Ελλάδας (les Amis de la Reliure d'Art - Φίλοι Βιβλιοδετικής Τέχνης), ενός συλλόγου που έχει ως στόχο του την εξέλιξη και τη διάδοση της βιβλιοδετικής χειροποίητης τέχνης. H Δέσποινα με το εργαστήρι της «tortuguita», δουλεύοντας για τον ίδιο σκοπό, συστήνει πλέον τη μαγική τέχνη της βιβλιοδεσίας στο κοινό της Λέσβου.
«Η βιβλιοδεσία είναι μια Τέχνη αρχαία. Από τη στιγμή που ο άνθρωπος ξεκίνησε να γράφει, έψαξε να βρει τρόπους να μπορεί να μεταφέρει τα γραπτά του, να τα ταξινομήσει και να τα διατηρήσει στον χρόνο. Τα ρολά των παπύρων αντικαταστάθηκαν από φύλλα περγαμηνής που ράβονταν πάνω σε έντερα ζώων ενώ το δέρμα κάλυπτε τα ξύλινα καπάκια τους. Η περγαμηνή έγινε χαρτί, τα έντερα ζώων σπάγκοι, τα ξύλα χαρτόνια και σιγά -σιγά φτάσαμε στη μορφή του βιβλίου όπως το ξέρουμε σήμερα. Η βιβλιοδεσία είναι αναπόσπαστο κομμάτι των γραφικών τεχνών. H διαδικασία της δημιουργίας ενός βιβλίου φτιαγμένου “ στο χέρι” δεν έχει καμία σχέση με την παραγωγική, βιομηχανική βιβλιοδεσία», εξηγεί η Δέσποινα Αναστασοπούλου.
Διαβάστε επίσης
Τα Ματωμένα Χώματα της Διδούς Σωτηρίου και η ιδιόχειρη αφιέρωση
Πρωταρχικός σκοπός της βιβλιοδεσίας ήταν και παραμένει η προστασία του πολύτιμου περιεχομένου της, αυτού της γραφής. Τα γραφόμενα μπορεί να είναι απόρρητα, προσωπικά, ευαίσθητα ή να έχουν μεγάλη συναισθηματική αξία. Τα βιβλία που φτάνουν σε ένα βιβλιοδετείο για επισκευή μερικές φορές κουβαλάνε ενδιαφέρουσες ιστορίες. «Στα χέρια μου έχω ένα βιβλίο με ιδιαίτερη ιστορία, ένα αντίτυπο της μεταφρασμένης στα τουρκικά έκδοσης από τα “ Ματωμένα Χώματα” της Διδούς Σωτηρίου. Πρόκειται μάλιστα για βιβλίο με ιδιόχειρη αφιέρωση της συγγραφέως “ στον φίλο της ελληνοτουρκικής φιλίας Θωμά” τον Μάιο του 1989», όπως αναφέρει. «Ήταν ένα δώρο δικό της στον άνθρωπο που κάποτε είχε κάνει ένα ντοκιμαντέρ για εκείνη. Προσπαθώντας να κρατήσω ζωντανό αυτό το κομμάτι, αυτήν τη “ στιγμή” μέσα στην ιστορία νιώθω πως η δουλειά μου είναι σημαντική.»
Στο «χειρουργείο» της Δέσποινας βρίσκεται κι ένα παλιό αντίτυπο από το Μέγα λεξικόν ὅλης τῆς Ἑλληνικῆς γλώσσης (αυθεντικός τίτλος), εν συντομία γνωστό ως Λεξικό Δημητράκου. «Μετά από μια παρουσίαση του εργαστηρίου στην εκπομπή Περίμετρος της ΕΡΤ3 ήρθε σε επικοινωνία μαζί μου μια κυρία 78 ετών από τις Σέρρες μαζί με μια πολύ συγκινητική ιστορία. Το λεξικό αυτό, το οποίο είναι πολύ ταλαιπωρημένο, έχει μεγάλη συναισθηματική αξία για την κάτοχό του. Όπως μου εξήγησε, η οικογένειά της ήταν φτωχή και οι ανάγκες πολλές, αλλά η μητέρα της προτίμησε κάποτε τις οικονομίες που κράταγε για να αγοράσει ένα παλτό για την ίδια, να τις δώσει για να πάρει το λεξικό αυτό για να βοηθήσει την κόρη της στο σχολείο. Πάνω σε αυτό έσκυψα με φροντίδα μεγάλη λοιπόν, διατήρησα την παλιά δερμάτινη ράχη με το ανάγλυφο πάνω στη νέα, έπλυνα τα κεφαλάρια και τα επανατοποθέτησα, στρογγύλεψα πάλι τη ράχη, έβαλα καινούρια τέλα και καινούριο ύφασμα στα κατεστραμένα σημεία. Είναι μια χρονοβόρα διαδικασία».
Για να νικήσεις τον χρόνο... χρειάζεται χρόνος!
Το καλλιτεχνικό εργαστήρι της Δέσποινας Αναστασοπούλου πήρε το όνομα tortuguita, που σημαίνει «χελωνίτσα» στα ισπανικά, λόγω της βραδύτητας που χαρακτηρίζει τη δύσκολη αυτή τέχνη που έρχεται από παλιά. Δεν είναι το μόνο νέο εργαστήριο καθώς τα τελευταία δύο χρόνια έχουν ανοίξει ακόμη δύο εργαστήρια στην Αθήνα. Στη Μυτιληνιά χελωνίτσα μπορεί κανείς να διδαχτεί παλιές και νέες τεχνικές βιβλιοδεσίας ενώ παράλληλα λειτουργεί και εργαστήρι χαρακτικής.
«Στόχος δικός μου και της ARA είναι να συνεχίσουμε αυτό το έργο, να φέρουμε τη βιβλιοδεσία κοντά στον κόσμο, σε ιδιώτες και επαγγελματίες και σε ανθρώπους που έχουν μεράκι και θέλουν να φτιάξουν τα δικά τους βιβλία βάζοντας την προσωπική τους σφραγίδα. Έτσι, αν κάποιος έρθει στο εργαστήριο μπορεί να συζητήσει την ιδέα και την εκτέλεσή της από την αρχή. Για παράδειγμα ένας φωτογράφος που επιθυμεί να κάνει ένα χειροποίητο photo-book, ένας γραφίστας για μια ειδική κατασκευή, φοιτητές για τις πτυχιακές τους εργασίες ή κάποιος που έχει παλιά ταλαιπωρημένα βιβλία. Παράλληλα, δημιουργώ κι εγώ τα δικά μου ημερολόγια σε αριθμημένες συλλεκτικές εκδόσεις που κοσμούνται από δικά μου χαρακτικά τυπωμένα στο χέρι, σημειωματάρια κ.α».
Ηλίας Μάρκου
ΦΩΤΟ ΚΑΙ ΒΙΝΤΕΟ: ΑΠΕ-ΜΠΕ/Ηλίας Μάρκου