*Δρ. Ελένη Γαβριήλ
Λέκτορας Διεθνούς Οικονομικού Δικαίου και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων
Τμήμα Ιστορίας, Πολιτικής και Διεθνών Σπουδών
Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφος
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ) ιδρύθηκε το 1995 και αποτελεί έναν διεθνή οργανισμό ο οποίος διασφαλίζει τις διεθνείς εμπορικές συναλλαγές. Είναι ο σημαντικότερος οργανισμός που ασχολείται με το εμπόριο και αριθμεί σήμερα 164 μέλη. Ο ΠΟΕ υποστηρίζει την απελευθέρωση του διεθνούς εμπορίου στοχεύοντας στις ελεύθερες και ομαλές εμπορικές σχέσεις.
Η θέσπιση του ΠΟΕ απέβλεπε τόσο στον εμπορικό διάλογο μεταξύ των κρατών όσο και στην αποφυγή εμπορικών πολέμων. Οι πρακτικές του όμως συχνά οδηγούν σε εμπορικές διαμάχες. Η αναποτελεσματικότητα του ΠΟΕ ως φόρουμ για την επίλυση των εμπορικών διαφορών αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα στους εμπορικούς πολέμους. Ο όρος εμπορικός πόλεμος θεωρείται αποτέλεσμα του προστατευτισμού. Αποτελεί μία οικονομική σύγκρουση κατά την οποία τα κράτη αυξάνουν τους εμπορικούς. Ως αποτέλεσμα, συρρικνώνεται το εμπόριο και ζημιώνονται οι τοπικές οικονομίες.
Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο ΠΟΕ είναι τα διαφορετικά εμπορικά συμφέροντα των κρατών μελών του. Η ένταξη της Κίνας στον ΠΟΕ το 2001 χαιρετίστηκε ως σημαντικό βήμα προόδου καθώς η Κίνα συμφώνησε να προχωρήσει σε σημαντικές μεταρρυθμίσεις στην οικονομία της. Σήμερα, η Κίνα διαδραματίζει ηγετικό ρόλο στο διεθνές εμπόριο. Μαζί με την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις ΗΠΑ, αποτελούν τις τρεις ισχυρότερες δυνάμεις στο παγκόσμιο εμπόριο. Οι εμπορικές δραστηριότητες της Κίνας ακολουθούν τα γεωπολιτικά της συμφέροντα αφού το κράτος έχει ενεργό ρόλο στη οικονομία. Σε αυτό το πλαίσιο, έχει στραφεί οικονομικά προς τις χώρες του Κόλπου, την αφρικανική ήπειρο και τη νοτιοανατολική Ασία.
Το εμπόριο μεταξύ Κίνας και ΕΕ εντάθηκε σημαντικά μετά το 2001. Ωστόσο, οι πολιτικές της Κίνας στον τομέα του εμπορίου έχουν χαρακτηριστεί πολλάκις ως αθέμιτες από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και τις ΗΠΑ. Τόσο η ΕΕ όσο και οι ΗΠΑ προσπαθούν να περιορίσουν τα κινέζικα προϊόντα που πλήττουν τις εγχώριες βιομηχανίες τους. Δεν προκάλεσε λοιπόν έκπληξη το γεγονός ότι στις 12 Ιουνίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή γνωστοποίησε την επιβολή προσωρινών δασμών στις εισαγωγές επιδοτούμενων ηλεκτρικών αυτοκινήτων (EV) από την Κίνα. Οι κινέζικοι παραγωγοί ηλεκτρικών οχημάτων θα υπαχθούν σε δασμό ύψους έως 37,6% οι οποίοι θα εφαρμοστούν από τις 5 Ιουλίου για μέγιστη διάρκεια τεσσάρων μηνών. Μέσα σε αυτό το διάστημα πρέπει να ληφθεί τελική απόφαση σχετικά με τους οριστικούς δασμούς με ψηφοφορία των κρατών μελών της ΕΕ.
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σκοπός των προσωρινών αντισταθμιστικών δασμών είναι η εξάλειψη του αθέμιτου ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος των Κινέζων παραγωγών ηλεκτρικών οχημάτων λόγω της ύπαρξης καθεστώτων επιδοτήσεων στην Κίνα. Τα επιδοτούμενα κινέζικα ηλεκτρικά αυτοκίνητα λοιπόν δημιουργούν οικονομική απειλή στους Ευρωπαίους κατασκευαστές αυτοκινήτων λόγω αθέμιτου ανταγωνισμού. Αυτό το αθέμιτο πλεονέκτημα επιθυμεί να καταργήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση επιβάλλοντας δασμούς και δημιουργώντας ένα οικονομικό περιβάλλον όπου όλοι θα συμμετέχουν επί ίσοις όροις.
Μετά την ανακοίνωση της ΕΕ, οι εμπορικές σχέσεις ΕΕ-Κίνας κλιμακώθηκαν οδηγώντας τα δύο μέρη κοντά σε εμπορικό πόλεμο. Η Κίνα ισχυρίζεται πως τα μέτρα της ΕΕ θα παραβίαζαν τους κανόνες του ΠΟΕ και απάντησε πως θα λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα για να διασφαλίσει τα συμφέροντά της. Το Πεκίνο ανακοίνωσε ως αντίποινα την πιθανότητα επιβολής δασμών σε προϊόντα όπως το γαλλικό κονιάκ και το χοιρινό κρέας, κάτι που προκάλεσε τις αντιδράσεις των Ευρωπαίων παραγωγών. Το πρόβλημα εν προκειμένω είναι ότι τόσο η ΕΕ όσο και η Κίνα τονίζουν πως δεν παραβιάζουν τους κανόνες του ΠΟΕ.
Ο Οργανισμός αντιμετωπίζει πολλαπλές προκλήσεις θέτοντας το ελεύθερο εμπόριο σε απειλή. Η Κίνα συνεχίζει να είναι σε εμπορική διαμάχη με τις ΗΠΑ. Εν όψει της πιθανότητας επανεκλογής του Ντόναλντ Τραμπ ως Προέδρου των ΗΠΑ, η διαμάχη αναμένεται να έχει διάρκεια. Αν δεν ομαλοποιηθούν οι εμπορικές σχέσεις με την ΕΕ, η Κίνα θα βρεθεί σε εμπορική αντιμαχία με τις δύο ισχυρότερες οικονομικές δυνάμεις στον κόσμο, κάτι το οποίο θα αποβεί ιδιαίτερα κοστοβόρο. Αυτός ο εμπορικός πόλεμος είναι ιδιαίτερα πολύπλοκος αφού έχει σημαντικές πολιτικές προεκτάσεις. Η ΕΕ είναι σημαντικό να δρα ως σταθεροποιητική δύναμη στο παγκόσμιο εμπορικό σύστημα. Οι ειρηνικές εμπορικές σχέσεις μεταξύ Κίνας-ΕΕ δύνανται να διασφαλίσουν ένα βιώσιμο διεθνές εμπορικό σύστημα.