Με καταγωγή από την Αργολίδα, στην οποία επέστρεψε και εργάστηκε μετά την ολοκλήρωση των σπουδών της, η Ιωάννα Ροτζιώκου ξέρει πως από τη θέση της μπορεί να εμπνεύσει χιλιάδες γυναίκες και κορίτσια για την κατάκτηση ανδροκρατούμενων κόσμων, όπως αυτός της Αστυνομίας, αλλά και να βοηθήσει στο χτίσιμο μιας νέας σχέσης εμπιστοσύνης ανάμεσα σε πολίτες και κράτος.
Τι σας ώθησε να γίνετε αστυνομικός, σε ποια ηλικία πήρατε αυτή την απόφαση;
Ηταν ένα παιδικό μου όνειρο. Από μικρή έβλεπα τους αστυνομικούς να βοηθούν και να προστατεύουν άλλους ανθρώπους και ήθελα να τους μοιάσω, είχα την αίσθηση ότι μέσα από τις πράξεις τους μπορούν να αποδώσουν δικαιοσύνη. Στο οικογενειακό μου περιβάλλον δεν έχει κάποιος σχέση με τις αρχές επιβολής του νόμου. Οταν μπήκα στη Σχολή Αξιωματικών είδα το έμβλημα της σχολής, που ήταν μία σημαία, ένας κλάδος ελιάς και μία ζυγαριά. Βλέποντας τη ζυγαριά, συνειδητοποίησα ότι το αίσθημα της δικαιοσύνης, αξία που τη διδάχτηκα από τους γονείς μου, ήταν τελικά αυτό που με ώθησε σε αυτή την πορεία.
Εργάζεστε σε ηγετική θέση σε έναν ανδροκρατούμενο χώρο. Πώς το διαχειρίζεστε;
Οι γυναίκες αποτελούμε το 12%-13% του συνολικού αστυνομικού πληθυσμού, κάτι που ισχύει και σε άλλες χώρες του κόσμου. Είμαστε γύρω στις 7.300 γυναίκες στο Σώμα και από αυτές 1.160 είναι αξιωματικοί. Μία γυναίκα αστυνομικός θα συναντήσει δυσκολίες όταν εισέρχεται στην αστυνομική ομάδα γιατί είναι πιθανό οι άντρες συνάδελφοί της αρχικά να την αμφισβητήσουν, καθώς είναι ένας χώρος που για πολλά χρόνια και παραδοσιακά ανήκε στους άντρες. Οταν έγινα αξιωματικός, στα 22 μου, και αποφάσισα να επιστρέψω στον τόπο καταγωγής του, το Αργος, και να υπηρετήσω στο Ναύπλιο, δεν ήταν απλά τα πράγματα, δεν ήταν εύκολο να με αποδεχτούν. Ομως όλα αλλάζουν μόλις αποδείξεις την αξία σου. Οι γυναίκες πάλεψαν για να κερδίσουν τη θέση τους στην ΕΛ.ΑΣ. – μάλιστα τις τελευταίες δεκαετίες έγιναν άλματα. Σκεφτείτε ότι οι πρώτες γυναίκες εμφανίστηκαν το 1958 στη Βοηθητική Αστυνομία (δεν έφεραν όπλο και τις χρησιμοποιούσαν για σωματική έρευνα, συνοδεία κρατούμενων γυναικών κ.λπ.). Το 1969 ορκίστηκαν οι πρώτες γυναίκες αστυνομικοί (μόλις 45 πανελλαδικά και μόνο στην Αστυνομία Πόλεων) και το 1971 στη Χωροφυλακή (άλλες 25). Χρειάστηκε να περάσουν άλλα 12 χρόνια για να μπουν (με ποσόστωση 10%!) οι γυναίκες στη Σχολή Αξιωματικών -το 1983- και άλλα 20 για να καταργηθεί, το 2003, η ποσόστωση, ουσιαστικά η με διαφορετική βάση εισαγωγή των γυναικών στη σχολή. Η βάση για τις γυναίκες ήταν ανέκαθεν υψηλότερη, με αποτέλεσμα να μένουν έξω υποψήφιες που είχαν γράψει καλύτερα στις εξετάσεις από τους άνδρες συμφοιτητές μου. Αυτές οι γυναίκες ήταν που διεκδίκησαν με ενστάσεις τη θέση τους στη σχολή και κέρδισαν την ισότητα και την ενιαία βάση για όλους τους υποψήφιους αξιωματικούς της Αστυνομίας. Πλέον, άντρες και γυναίκες αστυνομικοί έχουμε τα ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις. Τα τελευταία χρόνια άλλωστε έχουν γίνει άλματα προόδου αναφορικά με την ισότητα των φύλων, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την εκλογή της πρώτης γυναίκας Προέδρου της Δημοκρατίας, Αικατερίνης Σακελλαροπούλου.
Η θέση σας απαιτεί προσόντα… διπλωμάτη. Ποια στοιχεία του χαρακτήρα σας πιστεύετε ότι σας βοήθησαν να φτάσετε να αναλάβετε τις σημερινές ευθύνες σας;
Γενικά το επάγγελμα του αστυνομικού απαιτεί, μεταξύ άλλων, καλές επικοινωνιακές και διαπραγματευτικές δεξιότητες γιατί ερχόμαστε σε καθημερινή επαφή με τους πολίτες και με ενδεχόμενα προβλήματα που αυτοί μπορεί να αντιμετωπίζουν. Τα στοιχεία αυτά σε συνδυασμό με το γεγονός ότι πρόκειται για ένα επάγγελμα το οποίο πραγματικά αγαπώ πολύ νομίζω ότι με βοήθησαν στο να φτάσω στο σημείο που είμαι σήμερα. Οταν κάποιος έχει πίστη, αφοσίωση και αγάπη γι’ αυτό που κάνει, τότε μπορεί να καταφέρει πολλά πράγματα και να εκπληρώσει τα όνειρά του.
Ποιες προκαταλήψεις πιστεύετε ότι υπάρχουν (επιβιώνουν ακόμη και σήμερα) σε σχέση με την Ελληνική Αστυνομία;
Μία από τις προκαταλήψεις που εξακολουθούν να υπάρχουν είναι ο μύθος του «σκληρού» και «απρόσωπου» αστυνομικού. Γενικά, σε όλο τον κόσμο αναφέρονται ορισμένες φορές αρνητικά στερεότυπα για τους αστυνομικούς, γεγονός στο οποίο έχουν συντελέσει και οι εκάστοτε ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες. Ομως ο σύγχρονος Ελληνας αστυνομικός είναι μορφωμένος και εκπαιδευμένος, με διαφορετικές ταυτότητες και ενδιαφέροντα. Για παράδειγμα, πολλοί συνάδελφοί μου σπουδάζουν παράλληλα με τα αστυνομικά τους καθήκοντα, ενώ άλλοι επιδίδονται σε αθλητικές, καλλιτεχνικές ή συγγραφικές δραστηριότητες και διαπρέπουν σε αυτούς τους χώρους.
Μία γυναίκα αστυνομικός, εκτός από παράδειγμα γυναικείας ενδυνάμωσης, θα μπορούσε να βοηθήσει σε μια καλύτερη επικοινωνία του πολίτη με τα Σώματα Ασφαλείας, να τον κάνει να αισθανθεί ασφάλεια και προστασία ή όλα αυτά είναι κάτι που αναμένει κανείς στον ίδιο βαθμό και από έναν άνδρα αστυνομικό;
Γενικά, τόσο βιβλιογραφικά όσο και ερευνητικά, έχει παρατηρηθεί ότι στο πλαίσιο της κοινωνικοποίησης και της διαμόρφωσης των κοινωνικών ρόλων οι γυναίκες μαθαίνουν από μικρή ηλικία να είναι πιο εκφραστικές και ανοιχτές. Το στοιχείο αυτό έχει διαπιστωθεί εμπειρικά και από την πλευρά μας μέσα στο αστυνομικό περιβάλλον, καθώς έχουμε παρατηρήσει ότι στα τηλεφωνικά κέντρα (100) των επιχειρησιακών κέντρων που υπάρχουν στις Διευθύνσεις Αστυνομίας της χώρας υπάρχει θετικότερη ανταπόκριση όταν η γυναίκα είναι τηλεφωνήτρια και συνομιλεί με τους πολίτες. Επίσης, έχουμε διαπιστώσει εμπειρικά ότι για τη διαχείριση περιστατικών που αφορούν το trafficking (εμπορία ανθρώπων), την ενδοοικογενειακή βία ή για υποθέσεις που αφορούν παιδιά είναι ιδιαίτερα σημαντική η συμβολή των γυναικών. Αξίζει να σημειώσω ότι οι γυναίκες αστυνομικοί υπηρετούν τόσο σε μάχιμες (υπηρεσίες Τροχαίας, Ασφάλειας -Ανθρωποκτονιών, Ηθών, Αλλοδαπών, Ναρκωτικών και Ανηλίκων, προστασία επισήμων προσώπων, υπηρεσίες μεταγωγών και δικαστηρίων- και Τάξης) όσο και σε επιτελικές θέσεις. Ωστόσο, είναι σημαντικό τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες αστυνομικοί να αποπνέουν ασφάλεια και εμπιστοσύνη – άλλωστε αυτός είναι και ο στόχος μας, να εμπεδώσουμε το αίσθημα ασφάλειας στους συμπολίτες μας.
Αν όλες οι γυναίκες έχουμε χρέος να μιλάμε για όσες δεν μπορούν, να υπερασπιζόμαστε όσους δεν μπορούν ή δεν ξέρουν πώς να υπερασπιστούν τον εαυτό τους, ως αστυνομικός αισθάνεστε διπλά αυτή την ευθύνη;
Η αλήθεια είναι ότι αισθάνομαι ότι έχω τριπλή ευθύνη. Πρώτον, γιατί ως άνθρωπος θεωρώ ότι είναι υποχρέωσή μου να βοηθάω τον συνάνθρωπό μου. Θα έλεγα ότι είναι αρκετά εγωιστικό να εστιάζουμε μόνο στον εαυτό μας και να μη βοηθούμε τους ανθρώπους που το έχουν πραγματικά ανάγκη. Δεύτερον, ως γυναίκα θεωρώ ότι είναι αδιαπραγμάτευτο χρέος μου να προστατεύσω τις γυναίκες εκείνες που δεν μπορούν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους, είτε γιατί πιστεύουν ότι είναι ανεπαρκείς, είτε γιατί έτσι έχουν μάθει, είτε γιατί δεν το γνωρίζουν – και η αλήθεια ότι σε προσωπικό επίπεδο έχει τύχει να το κάνω. Τρίτον, ως αστυνομικός είναι καθήκον μου να προστατεύσω αυτούς που το έχουν ανάγκη, είτε πρόκειται για άντρες, είτε πρόκειται για γυναίκες, γιατί οι αστυνομικοί είμαστε πάνω απ’ όλα δημόσιοι λειτουργοί.
Ποια θεωρείτε τη μεγαλύτερη επιτυχία σας σε αυτή τη δουλειά;
Ολα αυτά τα χρόνια που είμαι αστυνομικός έχω βιώσει πολλές συγκινήσεις. Το πιο σημαντικό, όμως, είναι να ακούς από έναν πολίτη «ευχαριστώ» επειδή τον βοήθησες σε κάποιο πρόβλημα που είχε. Για μένα αυτό είναι επιτυχία. Πριν μερικά χρόνια υπηρετούσα σε άλλη υπηρεσία ενώ παράλληλα είχα και καθήκοντα διαπραγματευτή. Κάποιο βράδυ είχα κληθεί να διαχειριστώ ένα περιστατικό απόπειρας αυτοκτονίας μιας γυναίκας. Ευτυχώς, το συμβάν είχε αίσιο τέλος. Ακόμα όμως θυμάμαι το άγχος και την πίεση που είχα αισθανθεί μέχρι να τη δω να βγαίνει από την πόρτα του σπιτιού της. Οταν όλα είχαν τελειώσει, με πλησίασε ο άντρας της και μου είπε «ευχαριστώ που την έσωσες». Αυτό για μένα ήταν μία από τις μεγαλύτερες επιτυχίες μου, το να σώσω έναν άνθρωπο.
Ωστόσο, ένα σημαντικό ζήτημα που αφορά στις γυναίκες επαγγελματίες είναι το κατά πόσο μπορεί να συνδυαστεί η επαγγελματική με την προσωπική ζωή. Από την προσωπική μου εμπειρία θα έλεγα ότι είναι αρκετά δύσκολο, και πραγματικά απαιτείται θέληση, προσπάθεια, καθώς και στήριξη από το οικογενειακό περιβάλλον για να συνδυαστούν με επιτυχία τόσο η επαγγελματική εξέλιξη όσο και η οικογενειακή ζωή.
Αυτή την εποχή ποια είναι η καμπάνια που βρίσκεται στο κέντρο της προσοχής σας;
Αυτή την περίοδο από το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη και το Αρχηγείο της ΕΛ.ΑΣ. διεξάγεται η εκστρατεία ενημέρωσης για την ενδοοικογενειακή βία: «Εχεις Φωνή. Είμαστε Δίπλα Σου». Το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας είναι σημαντικό και έχει λάβει ανησυχητικές διαστάσεις σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Στην Ελλάδα, κατά το χρονικό διάστημα 2010-2019, σημειώθηκαν περισσότερες από 33.000 καταγγελίες στις αστυνομικές αρχές σχετικά με τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, ενώ το επίμαχο χρονικό διάστημα της κρίσης του κορωνοϊού δεν υπήρχε αύξηση στις καταγγελίες – ωστόσο το χρονικό αυτό διάστημα είναι σύντομο για να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα. Μέσω αυτής της καμπάνιας επιδιώκουμε να προτρέψουμε τα θύματα να σπάσουν τη σιωπή τους και να έρθουν να μας καταγγείλουν τέτοια περιστατικά, είτε μέσω τηλεφωνικής κλήσης, είτε μέσω αποστολής μηνύματος SMS στο 100. Ακόμη, μπορεί και οποιοσδήποτε τρίτος να καταγγείλει τέτοια περιστατικά – εφόσον το επιθυμεί θα τηρηθεί η ανωνυμία του. Γιατί τα θύματα έχουν φωνή και εμείς είμαστε δίπλα τους.
