Γράφει ο Παύλος Σκόντζος
Με το παρόν άρθρο εγκαινιάζεται μια σειρά δημοσιεύσεων που έχουν σκοπό να προβληματίσουν και να κεντρίσουν το ενδιαφέρον των συναδέλφων γύρω από θέματα που αφορούν τον οπλισμό του αστυνομικού, την αναχρονιστική νομοθεσία που τον διέπει, καθώς και τις παρερμηνείες που συχνά παρατηρούνται. Όλες οι πηγές προέρχονται από επίσημα κρατικά έγγραφα, την εθνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία.
Σημείωση: Οι ονομασίες προϊόντων και εταιρειών δεν αναφέρονται ρητά, λόγω περιορισμών που σχετίζονται με εμπορικά σήματα, πνευματικά δικαιώματα και λόγους αποφυγής διαφημιστικής χροιάς.
Η Force 4 της
(θυγατρική της
) αναπτύχθηκε ειδικά για αυτές τις απαιτήσεις και έλαβε πλήρη πιστοποίηση σύμφωνα με την τεχνική αυτή οδηγία το 2009 . Πρόκειται για φυσίγγιο με κοίλη αιχμή και πρόσθετο πλαστικό κάλυμμα στην αιχμή, η οποία παραμορφώνεται ελεγχόμενα κατά την πρόσκρουση (“Deformationsgeschoss”), μεταδίδοντας έως και ~70% της κινητικής ενέργειας στο στόχο. Αυτό μειώνει δραστικά τον κίνδυνο διαπεραστικού τραύματος ή εξοστρακισμού, προστατεύοντας έτσι τυχόν παρευρισκόμενους . Η χρήση τέτοιων εκπεπλατυσμένων βλημάτων δεν απαγορεύεται από το διεθνές δίκαιο στις αστυνομικές επιχειρήσεις (οι σχετικές απαγορεύσεις αφορούν μόνο στρατιωτική χρήση σε πόλεμο) – αντιθέτως, κρίθηκε σύμφωνη με την αρχή της αναλογικότητας διότι στοχεύει στην αύξηση της ασφάλειας πολιτών και αστυνομικών .
Στην πράξη, ήδη από το 2001 διάφορα κρατίδια της Γερμανίας άρχισαν να μεταβαίνουν στα νέα αυτά πυρομαχικά. Για παράδειγμα, η αστυνομία του κρατιδίου Ρηνανίας-Παλατινάτου εισήγαγε πρώτη τα φυσίγγια FORCE (πρώτης γενιάς “FORCE 1”) ήδη από το 1999, αντικαθιστώντας τις παλιές πλήρως καλυμμένες (FMJ) που πλέον χρησιμοποιούνταν ΜΟΝΟ για εκπαιδευση . Έως το 2003, η βελτιωμένη FORCE 4 είχε κυκλοφορήσει στην αγορά ως το νέο πρότυπο υπηρεσιακού φυσιγγίου οπλοφορίας 9x19mm για την αστυνομία . Η εισαγωγή της έγινε σε ευρεία κλίμακα: λ.χ. το κρατίδιο του Βρανδεμβούργου ανακοίνωσε το 2003 ότι οι αστυνομικοί του θα φέρουν τα νέα φυσίγγια “FORCE 4’’, σε αντικατάσταση των παλαιών 9mm FMJ . Σύμφωνα με το Υπουργείο Εσωτερικών του Βρανδεμβούργου, αυτό αποτέλεσε εφαρμογή της ανωτέρω σύστασης της Διάσκεψης Υπ. Εσωτερικών του 1999 και βασίστηκε σε ειδική τεχνική μελέτη που είχε τότε ζητηθεί . Παρόμοιες αποφάσεις ελήφθησαν και σε άλλα κρατίδια: για παράδειγμα, η αστυνομία της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας (NRW) χαρακτήρισε την FORCE 4 ως «στάνταρντ υπηρεσιακό πυρομαχικά» και συνήψε πολυετές συμβόλαιο- συμφωνία πλαίσιο προμήθειας με την κατασκευάστρια εταιρία (Νυρεμβέργη) . Στο NRW, την περίοδο 2018–2022 αποκτήθηκαν συνολικά ~48,6 εκατομμύρια φυσίγγια FORCE 4 μέσω αυτού του συμβολαίου , γεγονός που υποδηλώνει τον ευρύ εφοδιασμό και χρήση τους. Ανάλογες συμβάσεις προμήθειας έχουν συναφθεί από τις περισσότερες γερμανικές αστυνομικές υπηρεσίες, αφού η FORCE 4 πληροί τις απαιτήσεις ασφαλείας και αποτελεσματικότητας που έχουν τεθεί σε ομοσπονδιακό επίπεδο (μέσω IMK και τεχνικών προδιαγραφών) για τα πυρομαχικά αστυνομικής χρήσης . Σημειώνεται ότι η επιλογή της FORCE 4 είχε και την επίσημη έγκριση επιστημονικών φορέων: δοκιμάστηκε και πιστοποιήθηκε από τα αρμόδια εργαστήρια βάλλιστικής/οπλικών συστημάτων της αστυνομίας στο Munster ενώ ανεξάρτητες συγκριτικές μελέτες (π.χ. στο Πανεπιστήμιο της Βέρνης) επιβεβαίωσαν ότι τα «παραμορφούμενα» φυσίγγια τύπου FORCE έχουν σημαντικά μικρότερο ρίσκο διαμπερούς πλήγματος σε σχέση με εναλλακτικές σχεδιάσεις . Επομένως, η νόμιμη χρήση της FORCE 4 από τη γερμανική αστυνομία κατοχυρώνεται αφενός μέσω των γενικών διατάξεων περί οπλοφορίας της αστυνομίας (Polizeigesetz )κάθε κρατιδίου, που απαιτεί αναλογικότητα και αναγκαιότητα στη χρήση πυροβόλων όπλων) και αφετέρου μέσω των ειδικών τεχνικών προτύπων και εγκρίσεων που εξέδωσε η Διάσκεψη Υπ. Εσωτερικών. Οι επίσημες δηλώσεις των αρχών τονίζουν ότι τα νέα πυρομαχικά αυξάνουν τη “stop-effect” (ικανότητα άμεσης ακινητοποίησης του στόχου) με το μικρότερο δυνατό παράπλευρο κίνδυνο , στοιχείο κρίσιμο για τη συμμόρφωση με τις αρχές της αναλογικότητας και προστασίας της ανθρώπινης ζωής κατά την αστυνομική πρακτική.
Νομοθετικό πλαίσιο και υιοθέτηση στην Ολλανδία: Στην Ολλανδία, η αστυνομία έχει επίσης προσαρμόσει τη χρήση υπηρεσιακών πυρομαχικών οπλοφορίας 9x19 mm για βέλτιστη απόδοση και ασφάλεια, με σαφή νομική θεμελίωση και επίσημες κρατικές εγκρίσεις. Ήδη από το 1990, μετά από εκτεταμένη έρευνα και δημόσια συζήτηση, ελήφθη επίσημη απόφαση να αντικατασταθούν τα πλήρως καλυμμένα στρατιωτικού τύπου βλήματα M882 με ειδικά πυρομαχικά για αστυνομική χρήση τύπου FORCE 3 . Το φυσίγγιο FORCE 3 είχε κατασκευαστεί έτσι ώστε να πληροί τις απαιτήσεις αστυνομικής χρήσης – κυρίως ταχύτερη ακινητοποίηση στόχου και μικρότερο κίνδυνου εξοστρακισμού ή διάτρησης με διαμπερή τραύματα . Η απόφαση αυτή (1990) έκανε την Ολλανδία πρωτοπόρο στην Ευρώπη όσον αφορά την υιοθέτηση ειδικής “stop-kogel” ( φυσίγγιο ακινητοποίησης) για την αστυνομία. Νομικά, η αρμοδιότητα για τον καθορισμό προδιαγραφών αστυνομικών όπλων και πυρομαχικών ανήκει στο Υπουργείο Δικαιοσύνης & Εσωτερικών: βάσει του άρθρου 49 του Νόμου περί Αστυνομίας 1993 (Politiewet 1993), ο Υπουργός Εσωτερικών (σε συνεννόηση με τον Υπουργό Δικαιοσύνης) θέτει τα κριτήρια επιλογής του υπηρεσιακού εξοπλισμού . Πράγματι, τα αρχικά κριτήρια για το αστυνομική φυσίγγιο θεσπίστηκαν τη δεκαετία του ’80 και εφαρμόστηκαν στην επιλογή του FORCE 3. Με την πάροδο του χρόνου και την πρόοδο στη βαλλιστική/ιατροδικαστική, κρίθηκε αναγκαία η επικαιροποίηση αυτών των προτύπων .
Το 2004, σε συμμόρφωση με την ευρωπαϊκή νομοθεσία περί δημοσίων προμηθειών, διενεργήθηκε διαγωνισμός σε επίπεδο ΕΕ για νέα πυρομαχικά 9x19 mm της ολλανδικής αστυνομίας . Ο διαγωνισμός βασίστηκε στις ίδιες απαιτήσεις ασφαλείας που είχαν καθοδηγήσει την επιλογή του FORCE 3, με έμφαση στην μειωμένη διάτρηση και τον περιορισμό του κινδύνου για τρίτους . Νικητής αναδείχθηκε τότε το φυσίγγιο τύπου FORCE Effect (της ), η οποία προσέφερε ορισμένα βελτιωμένα χαρακτηριστικά σε σχέση με το FORCE 3, παραμένοντας όμως εντός των ήδη καθιερωμένων πλαισίων απόδοσης . Τυπικά, τόσο η FORCE 3 όσο και η FORCE Effect κατοχυρώθηκαν ως επιτρεπόμενα υπηρεσιακά πυρομαχικά οπλοφορίας , όμως στην πράξη η ολλανδική αστυνομία μεταπήδησε πλήρως στο FORCE Effect μετά το 2004 . Το συμβόλαιο προμήθειας με την για την FORCE Effect υπογράφηκε το 2004 με πενταετή διάρκεια (ως το 2009) .
Ενόψει της ανάγκης νέας προμήθειας (λήξη συμβολαίου 2009) και της παράλληλης διαδικασίας επιλογής νέου υπηρεσιακού πιστολιού, το Υπουργείο Εσωτερικών ξεκίνησε το 2007-2008 μια επανεξέταση των κριτηρίων για το αστυνομικο φυσίγγιο οπλοφορίας . Σε συνεργασία με την KLPD (Κρατική Αστυνομία), την Επιτροπή Εξοπλισμού & Οπλισμού, το Ολλανδικό Ινστιτούτο Forensisch (NFI) και τα συνδικάτα αστυνομικών, ορίστηκαν επικαιροποιημένα κριτήρια το 2008 . Τα νέα κριτήρια εξακολούθησαν να δίνουν έμφαση στην αναλογικότητα και τη νομιμότητα των αποτελεσμάτων του πλήγματος : η βολίδα πρέπει να σταματά τον δράστη (να τον εμποδίζει να επιτεθεί ή να διαφύγει) με όσο το δυνατόν μικρότερη πρόκληση μόνιμης ή θανατηφόρας βλάβης (αρχή της αναλογικότητας) . Επίσης, δόθηκε έμφαση στη μείωση του κινδύνου για τρίτους – στόχος κοινός με τα γερμανικά κριτήρια. Μάλιστα, σημειώθηκε ότι στη Γερμανία είχαν θεσπιστεί τεχνικά κριτήρια μετά από θανατηφόρο συμβάν διαμπερούς τραύματος βολίδας, με έμφαση όχι μόνο στη stoppende werking (ισχύ ακινητοποίησης) αλλά κυρίως στην αποφυγή κινδύνου για τρίτους και μη αναστρέψιμων τραυμάτων . Βάσει αυτών, αναπτύχθηκαν νέα πυρομαχικά από διάφορους κατασκευαστές· στη Γερμανία συγκεκριμένα είχαν πιστοποιηθεί (ως το 2007) οι τύποι FORCE 4 και AB-CDE κατά τα εν λόγω κριτήρια . Οι απαιτήσεις του Βελγίου επίσης ευθυγραμμίζονταν στενά με τα γερμανικά πρότυπα, ενώ και η Γαλλία εκκίνησε παρόμοια αναζήτηση νέου αστυνομικού φυσιγγίου μετά από θανατηφόρο ατύχημα με διαμπερή τραύμα από πυροβολισμό . Το ολλανδικό Υπουργείο συνεκτίμησε αυτές τις διεθνείς εμπειρίες και ανέθεσε στο TNO (ολλανδικό ινστιτούτο έρευνας) μελέτη, η οποία μεταξύ άλλων κατέδειξε ότι: (1) οι απευθείας βολές με το βελγικό φυσίγγιο 
είχαν συνήθως το επιθυμητό αποτέλεσμα ακινητοποίησης, (2) καμία από τις κοινές αστυνομικές σφαίρες δεν εγγυάται αξιόπιστη ακινητοποίηση οχημάτων, και (3) η FORCE 4 (όπως και η FORCE Effect) παρουσίαζε ελαφρώς μεγαλύτερη τάση θραύσης/εξοστρακισμού σε σκληρούς στόχους σε σύγκριση με την . Επίσης διαπιστώθηκε ότι, σε αντίθεση με Γερμανία/Βέλγιο που έθεταν προϋποθέσεις απόδοσης και σε σκληρούς στόχους, τα παλαιά ολλανδικά κριτήρια εστίαζαν μόνο σε «μαλακούς» στόχους (ανθρώπινο σώμα) – και συνιστάτο η διεύρυνση των κριτηρίων ώστε να περιλαμβάνουν και τις επιδόσεις κατά σκληρών επιφανειών .
Με βάση τα επικαιροποιημένα αυτά κριτήρια, το 2009 προκηρύχθηκε νέα ευρωπαϊκή σύμβαση προμήθειας πυρομαχικών. Ο κύριος προμηθευτής παρέμεινε η η οποία μάλιστα παρήγαγε μια εξειδικευμένη έκδοση της FORCE 4 ειδικά για την Ολλανδική Αστυνομία, γνωστή ως FORCE NP (Nederlandse Politie) . Η FORCE NP είναι ουσιαστικά παραλλαγή της FORCE 4 που ικανοποιεί τις πρόσθετες ολλανδικές απαιτήσεις: φέρει πορτοκαλί πλαστικό κάλυμμα στην κοίλη μύτη για άμεση αναγνώριση του φυσιγγίου στην γεμιστηρα , το οποίο κάλυμμα περιέχει μεταλλικά σωματίδια ώστε εάν αποκοπεί και παραμείνει στο σώμα του στόχου να ανιχνεύεται εύκολα με ακτίνες Χ . Επιπλέον, κατόπιν αιτήματος του NFI, προστέθηκε στα καψύλλια ένα σπάνιο χημικό ιχνηθετικό (οξείδιο του γαδολινίου) – ένα είδος “DNA” του φυσιγγίου – που επιτρέπει την ιατροδικαστική ταυτοποίηση ότι συγκεκριμένη βολίδα προήλθε από όπλο της αστυνομίας . Καμία άλλη χώρα δεν χρησιμοποιεί αυτή την τροποποιημένη έκδοση· οι περισσότερες ευρωπαϊκές αστυνομίες (π.χ. Γερμανία, Βέλγιο, Δανία) αρκούνται στο πρότυπο FORCE 4 χωρίς τις πρόσθετες αυτές προδιαγραφές . Το συμβόλαιο του 2009 μεταξύ της ολλανδικής αστυνομίας (κεντρικού φορέα προμηθειών) και της είχε διάρκεια 7 έτη + 3 έτη προαίρεση και υλοποιήθηκε πλήρως (2009–2019) . Κατά τη διάρκειά του, η FORCE NP αποτέλεσε το επίσημο υπηρεσιακό φυσίγγιο για όλα τα νέα υπηρεσιακά πιστόλια τότε (Walther P99Q NL) και υποπολυβόλα MP5 της αστυνομίας. Η χρήση της καλύπτεται νομικά από τις διατάξεις του Dienstvuurwapens Regeling (κανονισμός υπηρεσιακών όπλων) και τις οδηγίες περί χρήσης βίας από την αστυνομία, που ενσωματώνουν τις αρχές της αναγκαιότητας και αναλογικότητας. Οι επίσημες θέσεις του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη (VenJ) ανέφεραν ρητά ότι η επιλογή του συγκεκριμένου πυρομαχικού έγινε με γνώμονα τη μεγιστοποίηση της ασφάλειας – δηλαδή την αποτελεσματική εξουδετέρωση του κινδύνου χωρίς να τίθενται σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές πέραν του απολύτως απαραίτητου .
Συνοψίζοντας, η νομιμότητα και χρήση των FORCE 4/ FORCE NP τόσο στη Γερμανία όσο και στην Ολλανδία τεκμηριώνεται από επίσημες αποφάσεις (συστάσεις υπουργικών συμβουλίων , υπουργικές εγκρίσεις), συμβάσεις προμήθειας και τεχνικές προδιαγραφές εναρμονισμένες με τα ευρωπαϊκά πρότυπα αστυνομικής πρακτικής, με στόχο τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της δημόσιας ασφάλειας.
Επειδή ήδη αρκετοί θα αναρωτιούνται, μετά από όλα τα παραπάνω, πώς είναι δυνατόν να απαγορεύονται στην Ελλάδα τα φυσίγγια κοίλης αιχμής (hollow point) για χρήση από αστυνομικούς, παραθέτω αυτούσιο απόσπασμα από το βιβλίο των κ. Γκμπάντι - Καστανίδου «ΟΠΛΑ», που περιλαμβάνει τον Νόμο 2514/1997, Κεφάλαιο 7, Άρθρο 27, παρ. 2:
«Το παρόν κεφάλαιο αφορά την κτήση, την κατοχή, την εμπορία και την παράδοση πυροβόλων όπλων και πυρομαχικών από φυσικά και νομικά πρόσωπα. Δεν ισχύει για την παράδοση όπλων προς την κεντρική και τις περιφερειακές αρχές, τις Ένοπλες Δυνάμεις και την Αστυνομία, ούτε για την κτήση και την κατοχή όπλων από τις εν λόγω αρχές, ούτε για την κατασκευή πυροβόλων όπλων και πυρομαχικών από δημόσιες επιχειρήσεις.»
Πρόκειται ουσιαστικά για την κύρωση σχετικής ευρωπαϊκής οδηγίας, η οποία ενσωματώθηκε στον Νόμο περί Όπλων.
Στην ΟΔΗΓΙΑ δε, (ΕΕ) 2021/555 άρθρο 2 παρ 2 που είναι και η πιο πρόσφατη αναφέρεται πάλι η εξαίρεση των όπλων και των πυρομαχικών που προμηθεύεται η Αστυνομία. Κατά τη γνώμη μου, γίνεται λανθασμένη και επιλεκτική εφαρμογή ορισμένων διατάξεων του νόμου – όπως στην περίπτωση των πυρομαχικών και των φακών – όταν πρόκειται για την οπλοφορία των αστυνομικών.
Κλείνοντας, θα υπενθυμίσω πως πολλά τραγικά περιστατικά, όπως ο θάνατος του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου και τουλάχιστον δύο θάνατοι Ρομά, πιθανόν να μην είχαν συμβεί, εάν οι συνάδελφοι τότε έφεραν πυρομαχικά αντίστοιχα με εκείνα που έχουν υιοθετηθεί από τις αναφερόμενες ευρωπαϊκές χώρες.
Παύλος Α. ΣΚΟΝΤΖΟΣ
Μέλος της Πανελλήνιας Ένωσης Εκπαιδευτών Σωμάτων Ασφαλείας
και της Ένωσης Αστυνομικών Υπαλλήλων Θεσσαλονίκης στην ΠΟΑΣΥ