Γράφει ο Λάμπρος Δημητρέλος
Ο διαχωρισμός ρόλων του πληρώματος είναι ένα από τα βασικότερα αντικείμενα που διδάσκονται οι αστυνομικοί παγκοσμίως, από τα πρώτα στάδια εκπαίδευσής τους στις σχολές, έως και την αποστρατεία τους κατά τις ενδιάμεσες συντηρητικές μετεκπαιδεύσεις.
Ο ένας ρόλος απαντάται στη διεθνή βιβλιογραφία ως «ο αστυνομικός που κάνει την επαφή», ήτοι “contact officer” και ο δεύτερος ως «ο αστυνομικός που παρέχει την κάλυψη», ήτοι “cover officer”.
Το ερώτημα που τίθεται αμέσως είναι σαφές: Ποιός είναι ο πιο καίριος από τους δύο ρόλους; Πολλοί θα πουν πως ο ρόλος «επαφή» είναι πιο σημαντικός, καθώς περιέχει όλη τη διάδραση με τον ύποπτο και απαιτητικές ενέργειες όπως η σωματική έρευνα, ωστόσο η πραγματικότητα είναι πως κανένας από τους δύο δεν είναι σημαντικότερος του άλλου. Αντιθέτως, η αστυνομική πρακτική έχει καταδείξει πως οι εμπειρότεροι αστυνομικοί είναι πιο αποτελεσματικοί όταν αναλαμβάνουν ρόλους κάλυψης για λόγους που θα δούμε αμέσως παρακάτω.
Σύμφωνα με τα όσα έχει καταδείξει η διεθνής αστυνομική εμπειρία, ως «αστυνομικός κάλυψης» ανταποκρίνεται καλύτερα ο εμπειρότερος εκ των δύο, καθώς ο «αστυνομικός επαφής» δε θεωρείται τόσο «εγκεφαλικός» ρόλος. Φυσικά οι δύο συνεργάτες μπορούν ν’ αλλάξουν ρόλους μεταξύ τους αν σύμφωνα με τα πραγματικά περιστατικά, το κρίνουν απαραίτητο. Παραδείγματος χάριν αν ο ένας από τους δύο αστυνομικούς έχει προηγούμενη εμπειρία με τον συγκεκριμένο ύποπτο, ίσως θα ήταν καταλληλότερος στον ρόλο της επαφής, παρά της κάλυψης.
Αναλύοντας αρκετά από τα βίντεο που βρίσκει κανείς σε ανοικτές πηγές και αφορούν επιθέσεις κατά αστυνομικών, θα διαπιστώσει πως οι «σιωπηλές» ενέργειες του «αστυνομικού κάλυψης» έχουν τη μεγαλύτερη επίδραση στην απόφαση του υπόπτου να επιτεθεί ή να μην επιτεθεί στους αστυνομικούς, με βασικό σκοπό να διαφύγει τη σύλληψη (go/no-go decision).
Ποιές είναι όμως αυτές οι «σιωπηλές» ενέργειες και γιατί έχει τόση μεγάλη σημασία η εμπειρία του «νούμερο 2», όπως συνηθίζεται ν’ αποκαλείται ο «αστυνομικός κάλυψης»;
- Σωστή χωροταξική τοποθέτηση:
Ο «2» πρέπει να λάβει μια θέση τέτοια ώστε να έχει πλήρη άποψη όλου του χώρου όπου εξελίσσεται η τακτική διαδικασία του ελέγχου, ήτοι να επιτηρεί ανεμπόδιστα τον συνεργάτη του, τον ύποπτο ή τους υπόπτους, αλλά και τον περιβάλλοντα χώρο, καθώς μία από τις βασικές του «δουλειές» είναι η συνεχής αναζήτηση του +1 συνεργού. Για να συμβεί αυτό, είναι σημαντικό το να παραμένει ελαφρώς αποστασιοποιημένος από τον έλεγχο, κάτι το οποίο επιτυγχάνεται μένοντας «ένα κλικ» πιο πίσω, (πρακτικά ένα – δυο βήματα πιο μακριά).
Οι ιδιαιτερότητες του χώρου που λαμβάνει χώρα ο τακτικός έλεγχος υπαγορεύουν την ακριβή θέση και απόσταση του «νούμερο 2», όπως για παράδειγμα στην παραπάνω εικόνα όπου υφίσταται η ανάγκη ορατότητας και πίσω από τη δεξιά γωνία του κτιρίου.
- Αποτρεπτική παρουσία:
Όλοι γνωρίζουμε τη σημασία της εμφάνισης του αστυνομικού, (πληρότητα υλικών, ύπαρξη αλεξίσφαιρου γιλέκου κλπ), ως αποτρεπτικού παράγοντα μιας επίθεσης εναντίον του.
Ωστόσο εδώ η έννοια «αποτρεπτική παρουσία» δεν αφορά μόνο αυτό, αλλά και την αποτροπή διαφυγής του υπόπτου.
Άρα μία εξίσου σημαντική αποστολή του «2» είναι το να μπλοκάρει με το στήσιμό του τις πιθανές διόδους διαφυγής του υπόπτου.
Ο «αστυνομικός κάλυψης» βρίσκεται εκεί για να παρέχει κάλυψη, ήτοι επιτήρηση και προστασία στον «αστυνομικό επαφής». Η δυναμική παρουσία του στέλνει ένα σαφές μήνυμα προς τον ύποπτο ώστε «να ξανασκεφτεί τις τυχόν επιθετικές του βλέψεις», ενώ η αποστασιοποιημένη τοποθέτησή του, του παρέχει ένα πιο ευρύ και ξεκάθαρο πεδίο παρατήρησης - επεξεργασίας των κινήσεων του υπόπτου.
- Παρατήρηση των ενδείξεων κινδύνου:
Όταν ο άνθρωπος εισέρχεται στη νοητική διαδικασία μάχης ή φυγής (fight or flight mode), στο σώμα του λαμβάνουν χώρα μια σειρά χημικών και άλλων βιολογικών αντιδράσεων, οι οποίες εξωτερικεύονται με συγκεκριμένους τρόπους.
Μερικά επίμονα βλέμματα του υπόπτου στο απροστάτευτο σαγόνι του νούμερο «1», σε συνδυασμό με το σφίξιμο των γροθιών του και τη λήψη «στάσης πυγμάχου», κατά πάσα πιθανότητα προμηνύουν μια ξαφνική επίθεση με γροθιές.
Αυτές τις ενδείξεις κινδύνου πρέπει να τις εντοπίσει εγκαίρως ο «2», καθώς ο «1» λόγω της άμεσης εμπλοκής και συνδιαλλαγής του με τον ύποπτο αδυνατεί να παρατηρεί τις τόσο μικρές, στιγμιαίες ή ακόμη και ελαφρώς συγκεκαλυμμένες προ-επιθετικές κινήσεις.
Ως ενδείξεις κινδύνου δεν πρέπει να θεωρούνται μόνο οι προ-επιθετικές κινήσεις, όπως λ.χ. το σφίξιμο των γροθιών ή η στάση πυγμάχου, αλλά και οι αποπροσανατολιστικές – μη φυσιολογικές αντιδράσεις (όπως αυτή της φωτογραφίας), οι οποίες έχουν ως στόχο την αποδιοργάνωση των αστυνομικών, τη σύγχυση των ρόλων τους και εν τέλει την κατάλυση των τακτικών τους, με απώτερο σκοπό την επίθεση εναντίον τους.
- Στεγανοποίηση του χώρου όπου εξελίσσεται ο τακτικός έλεγχος:
Οι Έλληνες αστυνομικοί μάθαμε με τον πιο σκληρό τρόπο την τεράστια σημασία του αποκλεισμού παρείσφρησης τρίτων ατόμων μέσα στον «ζωτικό» μας χώρο κατά τη διαδικασία του τακτικού ελέγχου υπόπτων.
Ήταν πέντε λεπτά μετά τα μεσάνυχτα της 3ης Απριλίου 2009 όταν δύο αστυνομικοί της νεοσύστατης τότε ομάδας Δ.ΕΛ.Τ.Α. ενεργούσαν έλεγχο σε ύποπτο για κλοπή, στη συμβολή των οδών Σκιάθου και Σκόκου, στην Κυψέλη.
Ξαφνικά μια περίοικος παρενέβη εκ του σύνεγγυς στον έλεγχο με φωνές και ύβρεις κατά των αστυνομικών, αποσπώντας τους την προσοχή με αποτέλεσμα ένα δεύτερο άτομο, την παρουσία του οποίου δεν είχαν αντιληφθεί οι συνάδελφοί μας, να πυροβολήσει από πίσω στο κεφάλι και σχεδόν εξ’ επαφής τον Αστυφύλακα Σπύρο Θεοδώρου.
Εκμεταλλευόμενος την ένοπλη επίθεση του κρυμμένου +1 συνεργού του, (η οποία εκδηλώθηκε μετά την παραπλανητική λεκτική επίθεση της γυναίκας), ο αρχικά ελεγχόμενος πυροβόλησε εναντίον και του συνεργάτη του Σπύρου Θεοδώρου, αφήνοντας πλέον και τους δύο αστυνομικούς σοβαρά τραυματισμένους, με τον Θεοδώρου να χάνει τη μάχη με τα τραύματά του δύο μήνες μετά.
Ο Αστυφύλακας Θεοδώρου Σπύρος είναι ένα τραγικό θύμα της παραβίασης (από τρίτο άτομο) του «ζωτικού χώρου», εντός του οποίου εξελίσσεται ο τακτικός έλεγχος. Η γυναίκα που απέσπασε την προσοχή αυτού και του συνεργάτη του στη Γκράβα το 2009, βοήθησε τον +1 συνεργό του ελεγχόμενου υπόπτου στην πραγματοποίηση της ένοπλης επίθεσής εναντίον τους, με αποτέλεσμα τον θανάσιμο τραυματισμό του ιδίου και τον βαρύ τραυματισμό του συνεργάτη του.
Ένας «αστυνομικός κάλυψης», ο οποίος γνωρίζει καλά τις απαιτήσεις του ρόλου του και κατέχει την τακτική προσέγγιση, αποτελεί τον πολλαπλασιαστή ισχύος του πληρώματος και κατ’ επέκταση μιας πολυμελούς τακτικής ομάδας, εκεί βέβαια οι ρόλοι τροποποιούνται σημαντικά.
Ισχύουν όμως κοινές βασικές αρχές, όπως το να εκτιμά συνεχώς το περιβάλλον του ελέγχου με την αποστασιοποίηση που απαιτεί ο ρόλος του, ώστε να μην τον ρουφά σαν «χωνί» η συμπεριφορά του υπόπτου, μετατρέποντάς τον από «αστυνομικό κάλυψης» σε έναν δεύτερο «αστυνομικό επαφής».
Αν συμβεί αυτό, κανένας αστυνομικός του πληρώματος δε θα επιτηρεί πλέον τον περιβάλλοντα χώρο, δε θ’ αναζητά τον +1 και κυρίως δε θα παρακολουθεί στενά ακόμη και την πιο παραμικρή κίνηση – ένδειξη κινδύνου του ελεγχόμενου υπόπτου, με ό,τι αυτό συνεπάγεται…
Βιβλιογραφία – πηγές:
- Contact & cover – two officer suspect control, των Steven Albrecht και John Morrison, 1992
- Δολοφόνος του Σπύρου Θεοδώρου ο Ουκρανός ληστής, από zougla, 2010