Προσβολή προσωπικότητας μέσω ανάρτησης στο Facebook: Η δικηγορική εταιρεία Εύνομος ενημερώνει για τα κριτήρια και τις προϋποθέσεις

Με μια σημαντική απόφασή του, υπ’αριθμ. 95/2023, το Πολυμελές Πρωτοδικείο Κορίνθου έθεσε συγκεκριμένα κριτήρια και καθόρισε τις προϋποθέσεις  για την προσβολή προσωπικότητας, μέσω ανάρτησης στο «facebook». Για την συγκεκριμένη προσβολή, επιδικάστηκε αποζημίωση,  λόγω  ηθικής βλάβης, ενώ διατάχθηκε: α) η αφαίρεση από το facebook,  τής προσβλητικής ανάρτησης και β) η ανάρτηση τού διατακτικού της απόφασης,  στην προσωπική  σελίδα του «facebook» τού εναγομένου, ο οποίος προσέβαλλε την προσωπικότητα των εναγόντων - παθόντων. 

Την υπόθεση χειρίστηκαν επιτυχώς  δικηγόροι  της δικηγορικής εταιρείας «Εύνομος» με εξειδίκευση στην προστασία των προσωπικών δεδομένων.

1) Ιστορικό της υπόθεσης

Τα πραγματικά περιστατικά της υπόθεσης έχουν ως εξής :  οδοντίατρος δέχθηκε στον χώρο τού οδοντιατρείου του, επίσκεψη μαθητών δημοτικού ιδιωτικού σχολείου, στα πλαίσια ενός διαδραστικού σεμιναρίου, το οποίο διοργανώθηκε από το ιδιωτικό σχολείο και αφορούσε την ενημέρωση των μικρών μαθητών για την στοματική υγεία. Το ιδιωτικό εκπαιδευτήριο προέβη, μετά την επίσκεψη στο οδοντιατρείο,  σε ανάρτηση  στην ιστοσελίδα του,  ενημερωτικού περιεχομένου, αναφορικά με την πραγματοποίηση της επίσκεψης των μαθητών, με φωτογραφίες από το οδοντιατρείο, στο οποίο έλαβε χώρα το σεμινάριο. Στις φωτογραφίες αυτές διακρίνεται και ο παιδοδοντίατρος, ο οποίος  συμμετείχε στο σεμινάριο και ενημέρωσε τους μικρούς μαθητές,  για τα θέματα στοματικής υγείας, ενώ φαίνεται το πρόσωπό του σε φωτογραφία, στην οποία απεικονίζεται σκυμμένος πάνω από την οδοντιατρική κλίνη, να εξετάζει έναν μικρό μαθητή.

Ένας άλλος οδοντίατρος, ο οποίος πληροφορήθηκε την ανάρτηση στην ιστοσελίδα τού ιδιωτικού σχολείου, προέβη σε ανάρτηση στην προσωπική του σελίδα στο facebook,  με μορφή «καταγγελίας»,  με το παρακάτω περιεχόμενο :

«Αν σε περίοδο COVID είναι σωστό μαθητές να επισκέπτονται πολυοδοντιατρείο στην περιοχή ………….είναι ένα ερώτημα. Από ποιον πήραν άδεια ποιο υγειονομικό πρωτόκολλο ακολουθήθηκε γιατί βλέπω ακόμα και συνάδελφο να μιλάει χωρίς μάσκα και ποιος ρώτησε και εξέτασε τα παιδιά μας και τους έδωσε ιστορικό χωρίς έγγραφη άδεια είναι ένα άλλο ερώτημα. Το συγκεκριμένο πολυοδοντιατρείο το έχει ξανακάνει αυτό; και πάλι ποιος τους είχε δώσει άδεια; Αυτό που δεν είναι ερωτηματικό είναι ότι στο συγκεκριμένο χώρο δουλεύουν μέλη του ΔΣ του τοπικού συλλόγου η ΔΟΥΛΕΥΑΝ μέλη του ΔΣ ΤΗΣ ομοσπονδίας οπότε μπορεί να κάνει κανείς ότι θέλει ακόμα και να διαφημίζεται στους σινεμάδες…Ευχαριστώ για μια άλλη φορά τον πρόεδρο του τοπικού συλλόγου για την ανιδιοτέλεια που μου δίδαξε και ελπίζω σύντομα παρόλο τις ……. θητείες Του και τα …… χρόνια Του να έχουμε έναν καλό και τίμιο αγώνα αύριο μεθαύριο πάνω  από όλα για το καλό των συναδέλφων».

Με αφορμή την ανωτέρω καταχώριση, ασκήθηκε πειθαρχική δίωξη εναντίον του οδοντιάτρου – υπευθύνου του οδοντιατρείου,  στο οποίο πραγματοποιήθηκε το σεμινάριο των μικρών μαθητών,  από τον οικείο σύλλογο. Ο τοπικός οδοντιατρικός σύλλογος ζήτησε από τον οδοντίατρο,  ο οποίος προέβη στην προαναφερθείσα  ανάρτηση,  την ανάκληση των δυσφημιστικών,  σε βάρος τού συλλόγου και των μελών του, διαδόσεων, οι οποίες επίσης,  έγιναν με διαδοχικές αναρτήσεις στην αρχική ανάρτηση κατά των εναγόντων - οδοντιάτρων. Επιπλέον, τού ζήτησε να υποβάλλει γραπτή καταγγελία εναντίον τών οδοντιάτρων, τους οποίους «κατήγγειλε» μέσω «facebook»,  κάτι το οποίο δεν έπραξε ο εναγόμενος οδοντίατρος, ενώ στην ανάρτησή του στο «facebook»,  ζήτησε συγγνώμη μόνο από όλους τους συναδέλφους του – μέλη του δ.σ. του οικείου οδοντιατρικού συλλόγου, εκτός των εναγόντων οδοντιάτρων  και ανέφερε ότι ο θυμός είναι κακός σύμβουλος και η συγνώμη αρετή.

2) Η κρίση του Δικαστηρίου  - Ειδικός σκοπός εξύβρισης

Το δικαστήριο έκρινε ότι, με τον τρόπο,  με τον οποίο έγινε η ανάρτηση στο «facebook»,  ο οδοντίατρος, που έκανε την ανάρτηση,  είχε ειδικό σκοπό εξύβρισης. Ο ειδικός σκοπός εξύβρισης έγκειται στην ενσυνείδητη υπέρβαση τών ορίων του δικαιώματος, η οποία κατατείνει στην προσβολή της τιμής. Κοντολογίς, ο υπαίτιος της προσβολής για να καταδείξει ότι ενεργεί από δικαιολογημένο ενδιαφέρον,  προβαίνει σε μια ενέργεια, που δεν είναι αναγκαία, για να ασκήσει το επικαλούμενο δικαίωμά του, δηλαδή να καταγγείλει μία,  κατά την κρίση του,  παράνομη συμπεριφορά.

Στην προκειμένη περίπτωση, αρκούσε μια έγγραφη καταγγελία στον οικείο οδοντιατρικό σύλλογο,  με εκτύπωση της ιστοσελίδας του ιδιωτικού σχολείου, που αναφερόταν στην επίσκεψη των μαθητών στο πολυοδοντιατρείο. Μάλιστα, η καταγγελία αυτή ζητήθηκε από τον οδοντιατρικό σύλλογο, αλλά ο εναγόμενος οδοντίατρος δεν την υπέβαλλε. Ο υπαίτιος οδοντίατρος προέβη σε καταχώριση στο «facebook», αναφέροντας περιστατικά, τα οποία ευχερώς παρέπεμπαν στους ενάγοντες οδοντιάτρους. Μάλιστα, ανάρτησε την φωτογραφία τού ενός εκ των εναγόντων - οδοντιάτρων, ο οποίος φορούσε οδοντιατρική μπλούζα, την οποία και χρησιμοποιούσε κατά την υποψηφιότητά του για τις εκλογές οδοντιατρικού συλλόγου.

3) Δυσφημιστική η  ανάρτηση στο FACEBOOK

Το Δικαστήριο αφού εκτίμησε τα αποδεικτικά μέσα,  έκρινε ότι η ανάρτηση ήταν δυσφημιστική,  διότι ο  υπαίτιος οδοντίατρος διέδωσε γεγονότα ικανά να πλήξουν την τιμή και την υπόληψη των εναγόντων οδοντιάτρων και συγκεκριμένα,  ότι ο ένας από αυτούς δεν είχε λάβει άδεια από τον οικείο οδοντιατρικό  σύλλογο, ενώ  ο άλλος οδοντίατρος,  δεν τηρούσε τα υγειονομικά πρωτόκολλα. Επιπλέον, το Δικαστήριο έκρινε ότι ο οδοντίατρος, που προέβη στην δυσφημιστική ανάρτηση,  είχε πρόθεση να πλήξει ειδικώς την τιμή και την υπόληψη των εναγόντων και δεν αποτελούσε η ανάρτηση προστασία υπέρτερων δικαιωμάτων,  ούτε έγινε από δικαιολογημένο ενδιαφέρον.

4) Αποκάλυψη της ταυτότητας των οδοντιάτρων με έμμεσες αναφορές, οι οποίες παρέπεμπαν ευθέως σε αυτούς

Σημαντικό σημείο της απόφασης αποτελεί μέρος του σκεπτικού της, το οποίο αναφέρεται στον τρόπο τής προσβολής τής προσωπικότητας των οδοντιάτρων, από τον συνάδελφό τους. Η απόφαση αναφέρει, επί λέξει,  ότι ο  καταγγέλλων οδοντίατρος [εναγόμενος],  δεν ανέφερε στην ανάρτησή του,  τα ονόματα των εναγόντων, εντούτοις τους «φωτογράφισε» μέσω τής αναφοράς του σε πραγματικά περιστατικά, από τα οποία ο αναγνώστης της ανάρτησης αντιλαμβανόταν για ποιους οδοντιάτρους επρόκειτο. Ειδικότερα, ο υπαίτιος οδοντίατρος χρησιμοποίησε την εικόνα τού ενός εκ των παθόντων,  με την αμφίεση, που είχε, στην σχετική προεκλογική αφίσα τού συνδυασμού οδοντιάτρων, με τον οποίο ήταν υποψήφιος. Για τον άλλον παθόντα οδοντίατρο,  αναφέρθηκε σε προηγούμενες ιδιαιτέρως χαρακτηριστικές πράξεις του [ διαφήμιση σε κινηματογράφους]. Με την παράθεση αυτών των περιστατικών,  γινόταν αντιληπτό ότι επρόκειτο για τους συγκεκριμένους οδοντιάτρους.  Περαιτέρω, το Δικαστήριο έκρινε ότι το λεκτικό ύφος τού εναγομένου οδοντιάτρου ήταν ιδιαιτέρως επιθετικό και υποτιμητικό.

Επιπλέον, η πρόθεση του εναγομένου να προξενήσει βλάβη στους ενάγοντες,  προέκυψε και από το ότι έσπευσε να ζητήσει συγγνώμη,  μέσω του «facebook», μόνο  από τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου  τού τοπικού οδοντιατρικού συλλόγου, όταν,  σε σχετική συνεδρίαση,  τού εξέθεσαν ότι η ανάρτησή του ήταν προσβλητική και τον κάλεσαν να ζητήσει δημοσίως συγγνώμη, όπερ και έπραξε,  μέσω  της προσωπικής του σελίδας στο «facebook», στην οποία είχε αναρτήσει τις δυσφημιστικές διαδόσεις και για τους ενάγοντες οδοντιάτρους και για τα μέλη του δ.σ. του τοπικού οδοντιατρικού Συλλόγου, όχι όμως και από τους ενάγοντες οδοντιάτρους.

5) Απόρριψη τού ισχυρισμού τού καταγγέλλοντος οδοντιάτρου, ότι προέβη στην ανάρτηση στο «FACEBOOK»,  λόγω δικαιολογημένου ενδιαφέροντος.

Αναφορικά με την ένσταση - αντίρρηση τού εναγομένου οδοντιάτρου ότι προέβη στην εν λόγω ανάρτηση εναντίον των εναγόντων οδοντιάτρων,  από δικαιολογημένο ενδιαφέρον, η δικαστική απόφαση  αντέταξε ότι, από την μεταγενέστερη καταχώρισή του στο facebook, με την οποία ζητούσε συγγνώμη από τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου τού οικείου οδοντιατρικού συλλόγου, και στην οποία αναφέρει ότι «ο θυμός είναι κακός σύμβουλος»,  αποδεικνύεται ότι δεν προέβη στην καταχώριση στο «facebook», λόγω δικαιολογημένου ενδιαφέροντος, αλλά λόγω τού συναισθήματος  θυμού απέναντι στους ενάγοντες - παθόντες. Επομένως, αναιρούσε ο  ίδιος με την αναφορά του σε θυμό, τον προβαλλόμενο ισχυρισμό του στο Δικαστήριο,  για δικαιολογημένο ενδιαφέρον.

Το Δικαστήριο έκρινε ότι, για την προστασία τής δημόσιας υγείας και του οδοντιατρικού επαγγέλματος  από πειθαρχικές παραβάσεις, αρκούσε η καταγγελία στον οικείο οδοντιατρικό σύλλογο και υποστήριξε ότι δεν ήταν αναγκαία η ανάρτηση στο «facebook»,  για την υπεράσπιση οποιουδήποτε  δικαιώματος και δικαιολογημένου ενδιαφέροντος.

Ως προς το αν το «facebook»  αποτέλεσε το μέσον για την προσβολή της προσωπικότητας των παθόντων οδοντιάτρων και αν η ανάρτηση περιήλθε σε γνώση τρίτων, η δικαστική απόφαση αναφέρει ρητώς ότι η ανάρτηση έγινε γνωστή σε ευρύ κύκλο προσώπων και συγκεκριμένα,  στους «φίλους» τού εναγομένου, οι οποίοι και πάτησαν τα αντίστοιχα κουμπιά «μου αρέσει»,  ή άλλες ενδείξεις συναισθήματος, που περιέχονται στο «facebook». Με  αυτό το μέσον, πραγματώθηκε η διάδοση ενός γεγονότος,  με τρόπο  δυσφημιστικό.

6) Συμπεράσματα

Από την παράθεση των προαναφερθέντων  γεγονότων, προκύπτουν τα εξής συμπεράσματα:

1. Το «facebook» δεν αποτελεί το αναγκαίο μέσον,  για τη νόμιμη διαμαρτυρία,  ή την καταγγελία κάποιας ενδεχόμενης παράνομης συμπεριφοράς.

2. Η ανάρτηση στο «facebook»,  σε συνδυασμό με την επιλογή των κουμπιών «μού αρέσει»,  ή και των λοιπών κουμπιών εκδήλωσης συναισθήματος του «facebook», συνιστά την διάδοση του γεγονότος σε αόριστο αριθμό προσώπων, είτε η ανάρτηση είναι δημόσια, είτε εμφανίζεται στους «φίλους» του χρήστη και  σηματοδοτεί την γνώση των προσώπων αυτών, που αντιδρούν με το πάτημα του κουμπιού και το αντίστοιχο συναίσθημα, που επιλέγουν.

3. Για την προσβολή της προσωπικότητας,  δεν απαιτείται  ρητώς η αναφορά τής ταυτότητας  του προσώπου, το οποίο καταγγέλλεται μέσω «facebook», ή άλλου μέσου κοινωνικής δικτύωσης,  αλλά αρκεί η παράθεση στοιχείων, τα οποία είναι  γνωστά σε αόριστο αριθμό ατόμων και ουσιαστικά, αποκαλύπτουν την ταυτότητα τού προσώπου, δηλαδή έμμεσες αναφορές, οι οποίες παραπέμπουν και στοχοποιούν συγκεκριμένο πρόσωπο.

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι ευρέως διαδεδομένα και πολλά εκατομμύρια χρηστών τα επισκέπτονται καθημερινά. Ο σκοπός των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι πρωτίστως η επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων. Δεν μπορούν και δεν πρέπει  να αποτελούν μέσο έκφρασης οργής ή αγανάκτησης, κατά προσώπων, αλλά μόνον καλόπιστης κριτικής, χωρίς προσβλητικούς χαρακτηρισμούς,  διότι οι χρήστες, οι οποίοι προβαίνουν σε τέτοιες ενέργειες, μπορεί να βρεθούν αντιμέτωποι με την δικαιοσύνη, όπως συνέβη στην συγκεκριμένη περίπτωση.