Η μάστιγα του «revenge porn» έχει λάβει εκρηκτικές διαστάσεις το τελευταίο χρονικό διάστημα με πολλές υποθέσεις να φτάνουν στη Δικαιοσύνη. Έρευνες έχουν δείξει ότι το 90% των θυμάτων είναι γυναίκες, ενώ ο συνολικός αριθμός των περιστατικών αυξάνεται συστηματικά τα τελευταία χρόνια.
Την ίδια ώρα, μεγεθύνεται και ο αριθμός ιστοσελίδων που επιδίδονται στη διάδοση «εκδικητικού πορνό».
Διαβάστε επίσης
Σε αυτές, οι χρήστες μπορούν να υποβάλουν εκτός από το οπτικοακουστικό υλικό και προσωπικές πληροφορίες. όπως τη διεύθυνση του θύματος, το χώρο εργασίας του, τους λογαριασμούς του στα κοινωνικά δίκτυα. Για το «εκδικητικό πορνό», το οποίο είναι ποινικό αδίκημα και τιμωρείται σύμφωνα με το άρθρο 346 του Ποινικού Κώδικα, μίλησε στο Liberal ο Α/Α' Δρ. Γεώργιος Νάκος Ψυχολόγος της Διεύθυνσης Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος της Ελληνικής Αστυνομίας.
Συνέντευξη στην Κέλλυ Σαουάχ - Μαραγκουδάκη
Κύριε Νάκο, το τελευταίο διάστημα μας έχουν απασχολήσει αρκετές υποθέσεις που αφορούν το φαινόμενο «revenge porn». Tι είναι και πότε πρωτοεμφανίστηκε;
«Εκδικητική πορνογραφία» ή «εκδικητικό πορνό» (revenge porn) όπως ονομάζεται είναι η χρήση, η διανομή και η δημόσια ανάρτηση προσωπικών φωτογραφιών και βίντεο, σεξουαλικού περιεχομένου χωρίς τη γνώση, τη συναίνεση και τη συγκατάθεση του ατόμου. Το συγκεκριμένο οπτικοακουστικό υλικό με σεξουαλικό περιεχόμενο μπορεί να καταγράφτηκε δίχως τη γνώση και τη συγκατάθεση του ατόμου και αν ήταν προσωπικές στιγμές στη διάρκεια μιας ερωτικής σχέσης να διαμοιράστηκαν δημόσια χωρίς τη συναίνεση του ατόμου.
Επιπρόσθετα, η δημόσια ανάρτηση μπορεί να έχει πραγματοποιηθεί για λόγους εκδίκησης, κέρδους, δυσφήμισης, διασκέδασης, εκβιασμού και εξαναγκασμού. Δύναται να είναι μια μορφή ενδοοικογενειακής βίας, ψυχολογικής, συναισθηματικής και σεξουαλικής κακοποίησης. Μπορεί να ονομαστεί και ως κατά εικόνα σεξουαλική κακοποίηση. Οι εικόνες αυτές μπορεί να είναι προϊόν συναίνεσης και εις γνώση των εμπλεκόμενων ατόμων ή υποκλοπής μέσω ηλεκτρονικής παρείσφρησης στον υπολογιστή, στους λογαριασμούς κοινωνικών δικτύων ή το κινητό τηλέφωνο. Το φαινόμενο αυτό πρωτοεμφανίστηκε το δεκαετία του 80, με την εξέλιξη όμως του διαδικτύου και τις ποικίλες δυνατότητες που αυτό προσφέρει στην επικοινωνία, εντάθηκε και απασχόλησε ολοένα και περισσότερο την κοινωνία.
Γιατί ο σύντροφος μας να θελήσει να μοιραστεί αυτό το προσωπικό υλικό; Aποτελεί μόδα ή κουλτούρα των νέων η ανταλλαγή προσωπικών στιγμών;
Την τελευταία 20ετία, η γρήγορη ανάπτυξη των τεχνολογιών οδήγησε σε αλλαγές του τρόπου επικοινωνίας και αλληλοεπίδρασης των ανθρώπων, και ιδιαίτερα των ανηλίκων και νεαρών ενηλίκων. Η «ψηφιακή κουλτούρα» γίνεται όλο και πιο διάχυτη καθώς όλο και περισσότεροι ανήλικοι και νεαροί ενήλικοι είναι συνδεδεμένοι διαδικτυακά με έμφαση στην διαδικτυακή τους ζωή.
Ζούμε στην εποχή του like, tag, follow, live, online και delete. Δυστυχώς έχει περάσει στη κουλτούρα της νέας γενιάς ότι «δεν πειράζει» να υπάρχουν προσωπικές στιγμές, βίντεο και φωτογραφίες ανεβασμένες στο διαδίκτυο και να διαμοιράζονται. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα πέρα από την αυξανομένη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης να καταφεύγουν στις νέες τεχνολογίες για την εξερεύνηση της σεξουαλικότητας τους και των διαπροσωπικών τους σχέσεων. Έχουν εμφανιστεί καινούργιες έννοιες όπως το sexting από το sex και το text, όπου είναι η ανταλλαγή (λήψη, προώθηση, αποστολή, δημοσίευση) σεξουαλικού περιεχομένου ( εικόνες, βίντεο, κείμενο) μέσω Διαδικτύου. Είναι της μόδας πλέον, το λεγόμενο ‘sexting’ , γραπτά και ηχητικά μηνύματα σεξουαλικού περιεχομένου, όπως και να στέλνονται ‘nudes’ δηλαδή αποκαλυπτικές-γυμνές φωτογραφίες, στιγμιότυπα ή ακόμα και βίντεο. Σε συνέχεια του sexting, την εμφάνιση του έκανε και το sextortion όπου είναι ο διαδικτυακός σεξουαλικός εκβιασμός και εξαναγκασμός.
Οι νέοι της σημερινής εποχής έχουν δύο ζωές. Τη πραγματική-καθημερινή τους ζωή και τη διαδικτυακή ζωή που μπορούν να υποδυθούν όποιον/όποια θέλουν χρησιμοποιώντας απλά ένα προφίλ. Για να μπορέσουν λοιπόν να πείσουν και να αποδείξουν τι συμβαίνει στη πραγματική τους ζωή θα πρέπει το δείξουν και να το διαμοιράσουν στη διαδικτυακή τους ζωή. Το ίδιο συμβαίνει και με τις προσωπικές στιγμές. Για να αποδείξω ότι έχω σχέση θα πρέπει να αποκαλύψω και να διαμοιράσω τις προσωπικές στιγμές της/του συντρόφου μου, τα μηνύματα και τις φωτογραφίες που έχω στη κατοχή μου. Υπάρχει όμως και ένας συναισθηματικός εκβιασμός, μια ψυχολογική κακοποίηση όταν ο σύντροφος απαιτεί το συγκεκριμένο υλικό. Προβάλλει ως πρόφαση την ίδια τη σχέση, την εμπιστοσύνη που πρέπει να έχει η σύντροφος και απαιτεί να αποδείξει τα αισθήματα της ικανοποιώντας τις επιθυμίες του συντρόφου της, εκμαιεύοντας και την συναίνεση της για τη αποστολή του επίμαχου υλικού. Το sexting λοιπόν μπορεί να κλιμακωθεί στο sextortion, τον διαδικτυακό σεξουαλικό εκβιασμό και εξαναγκασμό, όπου είτε ο σύντροφος είτε οποιοσδήποτε άλλος έχει το συγκεκριμένο υλικό μπορεί να ζητήσει οικονομικά ανταλλάγματα, περισσότερο προκλητικό υλικό ακόμα και δια ζώσης συνάντηση.
Ο δράστης μπορεί να είναι είτε ένας γνωστός στην πραγματική ζωή ή μια διαδικτυακή γνωριμία. Το κοινό που έχουν οι δράστες είναι ότι βασίζονται στο grooming, δηλαδή στη διαδικτυακή αποπλάνηση και παραπλάνηση. Προσπαθούν να μειώσουν τις αναστολές του ατόμου, να κερδίσουν την εμπιστοσύνη του έτσι ώστε χειραγωγώντας το άτομο να πάρουν το επίμαχο υλικό. Παρατηρούμε όμως ότι οι δράστες αυτού του αδικήματος προέρχονται από όλα τα οικονομικά, κοινωνικά και μορφωτικά επίπεδα.
Ποιες είναι οι επιπτώσεις της εκδικητικής πορνογραφίας στο θύμα; Τι συμβαίνει στον ψυχικό του κόσμο;
Από τη στιγμή που αντιληφθεί τη διαρροή του συγκριμένου υλικού καταρέει όλος του ο κόσμος, τόσο ο πραγματικός όσο και ο διαδικτυακός. Το άτομο βιώνει αισθήματα ντροπής, απόγνωσης, φόβου αλλά και θυμού. Τις περισσότερες φορές αρνείται να δεχθεί τι έχει συμβεί και δεν το καταγγέλλει από φόβο στιγματισμού και κοινωνικής κατακραυγής καθώς υπόλογος δεν θεωρείται ο δράστης που κυκλοφόρησε τις φωτογραφίες αλλά το ίδιο το άτομο που τις έστειλε. Σε περιπτώσεις ανηλίκων το παιδί απομονώνεται και αποξενώνεται από το φιλικό και σχολικό περιβάλλον λόγω της δευτερογενούς θυματοποίσης και κακοποίησης που βιώνει είτε ως θέμα συζήτησης είτε ως χλευασμού και κοροϊδίας όσων έχουν διαρρεύσει. Γίνεται ανασφαλές, ελαχιστοποιείται η αυτό-εκτίμηση και ο αυτό-σεβασμός του, παραμελεί τον εαυτό του και οδηγείται αρκετές φορές σε αυτοτραυματισμούς ακόμα και εκδήλωση πρόθεσης αυτοκτονίας.
Η πανδημία έφερε έξαρση του φαινομένου; Γιατί;
Στις εκθέσεις της EUROPOL για το σοβαρό και οργανωμένο έγκλημα (IOCTA 2021,2022), επισημαίνεται ότι ο αντίκτυπος της πανδημίας COVID-19 παραμένει ορατός. Η επιταχυνόμενη ψηφιοποίηση έχει παράλληλα αναπτύξει μια σειρά απειλών στον κυβερνοχώρο. Μια από αυτές είναι και η διανομή και διαμοίραση υλικού σεξουαλικού περιεχομένου που δημιουργείται για προσωπική χρήση και διανέμεται επίσης για κέρδος.
Πόσες υποθέσεις κληθήκατε να αντιμετωπίσετε ως Δίωξη Ηλεκτ. Εγκλήματος κατά την περίοδο 2022-2023;
Η εικόνα των υποθέσεων που εισήχθησαν στην Υπηρεσία σχετικά με διαδικτυακό εξαναγκασμό και εκφοβισμό ενηλίκων κυμάνθηκαν ως εξής:
Αναφορικά με υποθέσεις πορνογραφίας ανήλικων και σεξουαλικής εκμετάλλευσης ανηλίκων στο διαδίκτυο η υπηρεσία κλήθηκε να χειριστεί:
Σχετικά με υποθέσεις εκδικητικής πορνογραφίας (σημειώνεται ότι το 2022 θεσπίστηκε ειδική ποινική διάταξη για την αντιμετώπιση της εκδικητικής πορνογραφίας) η Υπηρεσία μας χειρίστηκε κατά έτος:
Πώς αντιμετωπίζεται; Tι προβλέπει ο νόμος;
Η εκδικητική πορνογραφία είναι ποινικό αδίκημα και τιμωρείται σύμφωνα με το άρθρο 346 του Π.Κ. Ιδιαίτερα στις περιπτώσεις που εμπλέκονται ανήλικοι η πορνογραφία ανηλίκων τιμωρείται με χρηματική ποινή, φυλάκιση έως και κάθειρξη. Δεν θα πρέπει όμως να επικεντρωθούμε στις διαφορετικές κατηγορίες ποινών αλλά πως θα προλάβουμε τα συγκεκριμένα περιστατικά και πως θα προστατέψουμε όσες και όσους βιώνουν αυτή τη μορφή κακοποίησης.
Ως Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος τι μέτρα προφύλαξης συμβουλεύετε να πάρουν τα θύματα αγόρια/κορίτσια; Τι συμβουλεύει η Ελληνική Αστυνομία;
Το πρώτο και σημαντικότερο βήμα για το θύμα είναι να μην φοβηθεί, τρομοκρατηθεί ή ντραπεί αλλά να μιλήσει. Να μην το υποστεί αλλά να το πεί. Το κάθε παιδί και ο κάθε πολίτης έχει φωνή και είμαστε δίπλα του. Προφυλάσσουμε τον εαυτό μας με το να μην αποτυπώνουμε προσωπικές μας στιγμές σε φωτογραφίες ή video και ακόμα περισσότερο θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί στο τι στέλνουμε. Μια προσωπική μας στιγμή όχι μόνο μπορεί να διαρρεύσει σε παραλήπτες που δεν ξέρουμε αλλά να αναδημοσιευθεί και σε ιστόπους που δεν γνωρίζουμε.
Θα πρέπει να τονισθεί ότι είναι σημαντικό να γίνει αντιληπτό ότι όσο και αν υπάρχει η εμπιστοσύνη μεταξύ δύο προσώπων που βρίσκονται σε μία σχέση και πιθανόν να επιθυμούν την αποστολή προσωπικών φωτογραφιών και βίντεο μέσω διαδικτύου, υπάρχει πάντοτε η πιθανότητα η σχέση αυτή στο μέλλον να αλλάξει και μια τέτοια φωτογραφία/βίντεο να χρησιμοποιηθεί εις βάρος του ενός ή και των δύο και να επηρεάσει όλες τις εκφάνσεις της ζωής τους (σχολικό, κοινωνικό, οικογενειακό και επαγγελματικό περιβάλλον). Αν τυχόν πέσουμε θύμα εκβιασμού, εξαναγκασμού ή εκδικητικής πορνογραφίας απευθυνόμαστε το συντομότερο δυνατόν στις αστυνομικές αρχές και έχουμε τις αντίστοιχες ψηφιακές αποδείξεις.
Αυτό χρειάζεται να γίνει για να προσδιορίσουμε και να εντοπίσουμε τους ιστοτόπους ή τις ομάδες συζητήσεων σε εφαρμογές, όπου έχουν αναρτηθεί βίντεο / φωτογραφίες. Αν είναι εφικτό, δημιουργούμε ένα αντίγραφο από τα βίντεο ή / και τις φωτογραφίες, το URL του ιστοτόπου ή το όνομα της ομάδας συζητήσεων, καθώς και τα στοιχεία του χρήστη (username, προφίλ) που έχει κάνει την ανάρτηση / δημοσίευση. Κρατάμε αποτυπώσεις οθόνης (screen shots), καθόσον είναι τα στοιχεία που αποδεικνύουν τις σε βάρος μας πράξεις και δημιουργούμε ένα ψηφιακό αντίτυπο καθώς τα στοιχεία μπορεί να διαγραφούν ανά πάσα στιγμή και να μην είναι διαθέσιμα.
Σε καμία περίπτωση δεν συνεχίζουμε τις συνομιλίες με το δράστη αλλά το καταγγέλλουμε όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Η Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος της Ελληνικής Αστυνομίας είναι καθημερινά δίπλα στον πολίτη και αντιμετωπίζει με ιδιαίτερη ευαισθησία όλες τις υποθέσεις χωρίς αποκλεισμούς καθώς η κάθε μια είναι ξεχωριστή και μοναδική. Για την ολιστική αντιμετώπιση αυτών των περιστατικών η Υπηρεσία μας στελεχώνεται από αξιωματικούς γενικών και ειδικών καθηκόντων με εξειδίκευση την επιστήμη της πληροφορικής, της νομικής, των οικονομικών αλλά και εξειδικευμένο ψυχολόγο, οι οποίοι είναι διαθέσιμοι 24/7 για την άμεση υποστήριξη των θυμάτων.
Στην Υπηρεσία μας λειτουργεί το Κέντρο Επιχειρήσεων CYBERALERT το οποίο είναι διαθέσιμο 24/7 και το οποίο μπορούν να καλούν οι πολίτες στο 11188 δωρεάν, είτε να αποστέλλουν μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στο [email protected] για υποθέσεις που αφορούν εγκλήματα στον κυβερνοχώρο.
Πηγή: liberal.gr