Α. Σύμφωνα με τον ορισμό του άρθρου 2 με αριθμό 87 του Ν.4067/2012 «Νέος Οικοδομικός Κανονισμός»όπως ισχύει σήμερα, ορίζεται ότι:
«Πεζόδρομοι είναι οι δρόμοι, που προορίζονται αποκλειστικά για την εξυπηρέτηση των πεζών».
Β. Σύμφωνα με τους ορισμούς του άρθρου 2 παρ. 1 του Ν.4067/2012 «Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας» όπως ισχύει σήμερα, ορίζεται ότι: Πεζόδρομος: Οδός, η οποία χρησιμοποιείται αποκλειστικά από τους πεζούς και για είσοδο-έξοδο οχημάτων προς και από ιδιωτικούς χώρους στάθμευσης παρόδιων ιδιοκτησιών, ως και για οχήματα εφοδιασμού ή έκτακτης ανάγκης».
Γ . Σύμφωνα με το άρθρο 34 παρ. 12 του Ν.4067/2012 «Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας» όπως ισχύει σήμερα, ορίζεται ότι: Απαγορεύεται η κατάληψη με οποιοδήποτε μέσο και για οποιονδήποτε λόγο μέρους ή ολόκληρου του οδοστρώματος των εθνικών, επαρχιακών και δημοτικών ή κοινοτικών οδών (δηλαδή και στους πεζόδρομους) δια των οποίων διεξάγεται η κυκλοφορία μηχανοκίνητων και μη οχημάτων:(ΙΙΛΗΜΜΕΛΗΜΑ):Παράβαση άρθ. 34 παρ. 12 Ν.2696/1999 σε συνδ. με το άρθ. 292 Π.Κ.
Δ. Σύμφωνα με την υποπαρ. ΣΤ.2 του άρθρου πρώτου του Ν.4093/2012 (ΦΕΚ 222, τ.Α’) όπως αντικ. με τιςδιατάξεις του άρθρου 76 του Ν. 4257/2014:
Παρ.3. Με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου καθορίζονται οι θέσεις των περιπτέρων και αποτυπώνονται σε σχετικά τοπογραφικά διαγράμματα αρμόζουσας κλίμακας, στα οποία απεικονίζονται ευκρινώς και με βάση την τέχνη και την επιστήμη, το κουβούκλιο του περιπτέρου, ο περιβάλλον χώρος του και ο ευρύτερος κοινόχρηστος, περιβάλλον χώρος. Η ανωτέρω απόφαση εκδίδεται μετά από γνώμη της οικείας δημοτικής ή τοπικής κοινότητας και εισήγηση της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής, όπου αυτή υφίσταται. Με όμοια απόφαση, επιτρέπεται η μετατόπιση περιπτέρου, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 20 του ν.δ. 1044/1971.
Για την έκδοση της ανωτέρω απόφασης απαιτείται γνώμη της οικείας αστυνομικής αρχής, η οποία εξετάζει την καταλληλότητα του χώρου από πλευράς ασφάλειας της κυκλοφορίας πεζών και των οχημάτων, μη επιτρεπόμενου του καθορισμού θέσεων περιπτέρων σε περίπτωση αρνητικής γνώμης.
Για τον καθορισμό των θέσεων περιπτέρων λαμβάνονται υπόψη οι εκάστοτε ισχύουσες διατάξεις που αφορούν στην προστασία του φυσικού, πολιτιστικού και αρχιτεκτονικού περιβάλλοντος, των δασικών περιοχών, των αρχαιολογικοών και ιστορικών τόπων, της δημόσιας κυκλοφορίας, την αισθητική και λειτουργική φυσιογνωμία του αστικού περιβάλλοντος, καθώς και την εν γένει προστασία της κοινής χρήσης. Με τοπικές κανονιστικές αποφάσεις, καθορίζονται οι προδιαγραφές κατασκευής και τοποθέτησης των κουβουκλίων, ανάλογα με τις τοπικές ιδιαιτερότητες.
Ε. Σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 23 παρ. 1 στοιχείο Α' και 60 του από 17-7/16-8-1923 Ν.Δ. (ΦΕΚ Α-228) σε συνδυασμό με το αρ. 2 παρ. 1 στοιχείο α' του ιδίου νομοθετήματος,όπως το άρθ. 23 καταργήθηκε δια του ΝΔ.3/17 Δεκ. 1925 επανήλθε σε ισχύ δια του ΝΔ.8/13 Αυγ. 1926 αμφοτέρων κυρωθέντων δια του Ν.3976/1929: «Απαγορεύεται απολύτως η καθ' οιονδήποτε τρόπον ανέγερσις οικοδομών, περιτοιχισμάτων, φρακτών και εν γένει η εκτέλεσις οιωνδήποτε εργασιών δόμησης και οιαδήποτε προσωρινή ή μόνιμος ενκατάστασις: Α’) Επί των οικοπέδων των περιλαμβανομένων εντός τον όλου εγκεκριμένου σχεδίου και καταλαμβανομένων υπό των εν άρθρ. 2 παρ. 1 στοιχ. αναφερομένων χώρων και γενικώς υπέρ ή υπό τους χώρους τούτους» (δηλαδή οδών, πλατειών,κοινόχρηστων κήπων, πρασιών, αλσών και εν γένει λοιπών κοινοχρήστων χώρων (όπως είναι και οι πεζοδρόμοι)και αναλόγως την περίπτωση, οι παραβάτες διώκονται είτε σε βαθμό πλημμελήματος σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου. 17 παρ. 8 του Ν. 1337/1983 (ως η παρ. 8 αντικ. από το άρθρο 5 παρ.4 Ν.3212/2003) είτε σε βαθμό πταίσματος σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 434 Π.Κ. «Παράβαση οικοδομικών διατάξεων» ή του άρθρου 431 Π.Κ. «Διατάραξη κυκλοφορίας»
ΣΤ. Ο Συνήγορος του Πολίτη στο Πόρισμά του, Δεκέμβριος 2006, στο Κεφάλαιο Β επισημαίνει μεταξύ άλλωνότι: «Κατά την ενδεικτική απαρίθμηση στο αρ. 967 ΑΚ των κοινοχρήστων πραγμάτων, περιλαμβάνονται σε αυτά και οι δρόμοι (δηλ. και πεζόδρομοι), αδιαφόρως αν πρόκειται για εθνικούς, επαρχιακούς, δημοτικούς ή κοινοτικούς. Ως τμήματα, των δρόμων και ως κοινόχρηστα λογίζονται και τα πεζοδρόμια, όπως προκύπτει από το αρ. 13 παρ. 1 του από 24-9/20-10-1958 β.δ, το άρθρο 2 -παρ. 4 και 6 - του ΓΟΚ (ν. 1577/1985) και τα αρ. 2 και 47 του ισχύοντος ΚΟΚ (ν. 2696/1999). Αναζητώντας τους νομοθετικούς κανόνες του ανεμπόδιστου της κοινής χρήσης των πεζοδρομίων διαπιστώνουμε τα εξής: Όπως προκύπτει από το αρ. 23 παρ. 1 του από 17-7/16-8-1923 ν.δ σε συνδυασμό με το αρ. 2 παρ. 1 του ιδίου νομοθετήματος, απαγορεύεται απολύτως η εκτέλεση οιωνδήποτε εργασιών δόμησης καιοιαδήποτε προσωρινή ή μόνιμη εγκατάσταση επί οδών και λοιπών κοινοχρήστων χώρων (και κατ’ επέκταση επί πεζοδρομίου και πεζοδρόμων).
Ζ. Το ΣτΕ Δ΄ Τμήμα στην με αρ. Απόφαση Α552/2003, αναφέρει μεταξύ άλλων:
...περαιτέρω, στις αρμοδιότητες των δήμων και κοινοτήτων ανήκει, μέσα στα γενικότερα πλαίσια της διοικήσεως των τοπικών υποθέσεων και σε συσχετισμό με την ειδικότερη αρμοδιότητά τους να καθορίζουν τους πεζοδρόμους, η λήψη όλων των απαραίτητων διευθετήσεων και των αναγκαίων μέτρων, που θα εξασφαλίζουν ότι οι ήδη καθορισθέντες ως πεζόδρομοι χώροι θα λειτουργούν και στην πραγματικότητα ως τέτοιοι, ότι θα διατίθενται δηλαδή αποκλειστικά για τις νόμιμες χρήσεις τους και ότι δεν θα χρησιμοποιούνται για αλλότριους σκοπούς οι διευθετήσεις όμως αυτές, οι οποίες είναι επιτρεπτές κατ' εξαίρεση του γενικού κανόνα της απαγορεύσεως της καταλήψεως της επιφανείας των πεζοδρόμων, που θεσπίζει το άρθρο 48 § 5 του ν.2696/1999, και μπορούν να επιχειρηθούν μόνο για την εξυπηρέτηση του προαναφερθέντος συγκεκριμένου σκοπού, θα πρέπει, κατ’ εφαρμογή της αρχής της αναλογικότητας, να μην υπερβαίνουν το απολύτως αναγκαίο για την υλοποίηση του σκοπού, τον οποίο εξυπηρετούν μέτρο και θα πρέπει να είναι τέτοιας μορφής, ώστε να μην αναιρούν και να μην δυσχεραίνουν αυτές πλέον, οι ίδιες, τις νόμιμες χρήσεις των πεζοδρόμων. Επομένως, στους πεζοδρόμους ή τις εισόδους αυτών επιτρέπεται μόνο η τοποθέτηση από τους Ο.Τ.Α. πρώτου βαθμού κινητών εμποδίων ή εν γένει εμποδίων μη κινητών μεν, πλην όμως ευχερώς και ανά πάσα στιγμή δυναμένων να αρθούν, τα οποία θα προορίζονται στο να εμποδίσουν την είσοδο και στάθμευση οχημάτων στους πεζοδρόμους, αλλά των οποίων η τοποθέτηση θα γίνεται με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι διαρκώς και συνεχώς εφικτή η χρησιμοποίηση των πεζοδρόμων για τους νόμιμους σκοπούς χρήσεώς τους.
Η. Το ΥΠΕΚΑ Τεχνικές προδιαγραφές για πεζοδρόμια, πεζόδρομους και πλατείες (Αύγουστος 2012), ορίζει,μεταξύ άλλων:
2. ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΚΙΝΗΣΗΣ ΠΕΖΩΝ
2. Στοιχεία Σχεδιασμού Πεζοδρόμων2.1. Γενικά: Ως πεζόδρομος ορίζεται ο διαμορφωμένος υπαίθριος κοινόχρηστος ελεύθερος χώρος, που εξυπηρετεί αποκλειστικά την συνεχή, ασφαλή και χωρίς εμπόδιο κυκλοφορία τον πεζών και εμποδιζόμενων ατόμων και επιτρέπεται να χρησιμοποιηθεί μόνο από τα οχήματα τροφοδοσίας και τα ειδικά οχήματα (πυροσβεστικά, ασθενοφόρα, οχήματα καθαριότητας του Δήμου, αστυνομικά, οχήματα Οργανισμών κοινής ωφέλειας για την αντιμετώπιση επειγουσών αναγκών, οχημάτων που εκτελούν μετακομίσεις οικοσκευών, οχημάτων ατόμων με ειδικές ανάγκες κλπ) σύμφωνα πάντα με τις καθορισμένες προϋποθέσεις (ορισμένες ώρες. καθορισμένο ανώτατο όριο ταχύτητας, ορισμένο μικτό βάρος οχήματος κλπ).
2.2. Πλάτος Πεζοδρόμου. Ως πλάτος πεζοδρόμου ορίζεται η απόσταση μεταξύ των δύο ρυμοτομικών γραμμών. Ως ελεύθερη ζώνη όδευσης πεζών ορίζεται το απαραίτητο ελάχιστο πλάτος της επιφάνειας του πεζόδρομου, που χρησιμοποιείται για την συνεχή, ασφαλή και ανεμπόδιστη κυκλοφορία κάθε κατηγορίας χρηστών Απαραίτητο ελάχιστο πλάτος της ελεύθερης ζώνης όδευσης πεζών ορίζονται τα 3.00μ, ώστε εκτός από την ανεμπόδιστη κυκλοφορία των χρηστών του πεζόδρομου να είναι δυνατή και η διέλευση των ειδικών οχημάτων και των οχημάτων τροφοδοσίας. Σε περιοχές, όπου η κύρια χρήση ορίζεται ως εμπορική από τον σχεδιασμό, απαιτείται πρόβλεψη ελάχιστου ελεύθερου πλάτους 1,20μ για την δημιουργία ελεύθερης ζώνης στάσης μπροστά στις προθήκες των καταστημάτων (ζώνη οπτικής συναλλαγής) πέραν της ελεύθερης ζώνης όδευσης πεζών (δηλαδή συνολικά 4,20μ.). Η ελεύθερη ζώνη όδευσης πεζών του πεζόδρομου θα μένει υποχρεωτικά ακάλυπτη καθ' ύψος σε όλο το μήκος και πλάτος της.
Θ. Το ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ/ΓΕΝΙΚΗ Α/ΝΣΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤ/ΣΗΣΔ/ΝΣΗ ΟΡΓ. & ΛΕΙΤ. ΟΤΑ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ & ΛΕΙΤ. ΟΤΑ με την Εγκύκλιο 50 με αριθ. Πρωτ.: 45256 της 30 Νοεμβρίου 2011, ορίζει ότι:
Β1. Εκμετάλλευση Περιπτέρων:
Με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου καθορίζονται οι θέσεις των περιπτέρων και αποτυπώνονται σε σχετικά τοπογραφικά διαγράμματα αρμόζουσας κλίμακας, στα οποία απεικονίζεται και ο κοινόχρηστος περιβάλλων χώρος. Για την έκδοση της σχετικής απόφασης, απαιτούνται σωρευτικά γνώμη του συμβουλίου της οικείας δημοτικής ή τοπικής κοινότητας, εισήγηση της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής και γνώμη της οικείας αστυνομικής αρχής. Ο χρόνος παραχώρησης του δικαιώματος χρήσης σε κάθε περίπτωση, δεν μπορεί να υπερβαίνει τα δέκα (10) έτη. Σύζυγος και ενήλικα τέκνα που καθίστανται κληρονόμοι των ανωτέρω προσώπων κατά το διάστημα αυτό υπεισέρχονται αυτοδίκαια στο ανωτέρω δικαίωμα, εφόσον δηλώσουν την επιθυμία τους στην αρμόδια αρχή.
Από το σύνολο των θέσεων που χωροθετούνται, ποσοστό 30% των θέσεων οι οποίες προσδιορίζονται με κλήρωση, παραχωρείται βάσει εισοδηματικών και μόνον κριτηρίων και εφόσον πληρούται η προϋπόθεση του άρθρου 285 του ν.3463/2006. σε άτομα με ειδικές ανάγκες (Α.μ.Ε.Α.) και πολύτεκνους. Η παραχώρηση του δικαιώματος χρήσηςτων λοιπών θέσεων των περιπτέρων γίνεται αποκλειστικά κατόπιν δημοπρασίας, σύμφωνα με τις εκάστοτε ισχύουσες διατάξεις περί δημοπρασιών προς εκμίσθωση δημοτικών ακινήτων (π.δ.270/81) και υπό τις πρόσθετες προϋποθέσεις που τίθενται στο ν.4093/2012. Επισημαίνεται ότι στην περίπτωση της παραχώρησης με δημοπρασία, απαγορεύονται η αναμίσθωση, η υπεκμίσθωση και η εν γένει περαιτέρω παραχώρηση του δικαιώματος σε τρίτους. Σε κάθε περίπτωση παραχώρησης του δικαιώματος χρήσης κοινόχρηστου χώρου, πέραν αυτού που καταλαμβάνει η κατασκευή του περιπτέρου, εφαρμόζονται: οι διατάξεις του άρθρου 3 του ν. 1080/1980, όπως εκάστοτε ισχύουν.
Ι. Το ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΏΝ/ΓΕΝΙΚΉ Δ/ΝΣΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤ/ΣΗΣ Δ/ΝΣΗΟΡΓ. & ΛΕΙΤ. ΟΤΑ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ & ΛΕΙΤ. ΟΤΑ με την Εγκύκλιο 38 με αριθ. Πρωτ.: 23463 της 6 Ιουνίου 2014, ρυθμίζει με λεπτομερειακό τρόπο ζητήματα που αφορούν στην παραχώρηση του δικαιώματος χρήσης των κοινόχρηστων χώρων και κτιρίων των ΟΤΑ και των ν.π.δ.δ. αυτών έναντι ανταλλάγματος και ταυτόχρονα επιχειρήθηκε να αντιμετωπισθούν τεχνικά-διαδικαστικά και ερμηνευτικά ζητήματα που προέκυψαν μετά τη θέση σε ισχύ της υποπαραγράφου ΣΤ 2 του ν. 4093/2012. Μεταξύ αυτών ορίζεται και η διαδικασία που ακολουθείται για τον καθορισμό του αριθμού και τη χωροθέτηση των περιπτέρων.
ΙΑ. Η Υ.Α. με αριθ. 52907 της 31-12-2009 (ΦΕΚ Β. τ.2621)«Ειδικές ρυθμίσεις για την εξυπηρέτηση ατόμων με αναπηρία σε κοινόχρηστους χώρους των οικισμών που προορίζονται για την κυκλοφορία πεζών».Άρθρο 2 ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΖΩΝΗ ΟΔΕΥΣΗΣ ΠΕΖΏΝ -ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΥΨΟΣ
Στους πεζοδρόμους και μέχρι κλίσεως 20%, προβλέπεται ελεύθερη ζώνη με ελάχιστο πλάτος 3,50μ για την προσπέλαση και εξυπηρέτηση οχημάτων εκτάκτου ανάγκης όπως πυροσβεστικά, ασθενοφόρα, οχήματα μεταφοράς ατόμων με αναπηρία κ.λπ. που παραμένει ακάλυπτη καθ’ ύφος σε όλο το μήκος και το πλάτος της.
IB. Το άρθρο 13 του από 24.9-20.10.1958 β.δ/τος"περί κωδικοποιήσεως εις ενιαίον κείμενον νόμου των ισχυουσών διατάξεων περί των προσόδων των Δήμων και Κοινοτήτων", όπως αυτό αντικαταστάθηκε δια του άρθρου: 3 του ν. 1080/80 (ΦΕΚ Α' 246), ορίζει ότι: «Επιτρέπεται η, υπέρ δήμου ή κοινότητας, επιβολή τέλους εις βάρος, των χρησιμοποιούντων διαρκώς ή προσκαίρως πεζοδρόμια, οδούς, πλατείας και εν γένει κοινοχρήστους χώρους και το υπέδαφος αυτών... 2. Τα τμήματα των κοινοχρήστων χώρων, των οποίων επιτρέπεται η παραχώρησις της χρήσεως, καθορίζονται δι' αποφάσεως του δημοτικού ή κοινοτικού συμβουλίου...
ΙΓ. Σύμφωνα με την προϊσχύουσα Υ1γ/Γ.Π/οικ. 96967/8-10-2012(ΦΕΚ 2718, τ.Β) και την νυν ισχύουσαΥ1γ/Γ.1Ι/οικ.47829 της 23-6-2017 (ΦΕΚ 2161, τ.Β) τα περίπτερα είναι καταστήματα (ασκείται επιτήδευμα) Υγειονομικού Ενδιαφέροντος, υπαγόμενα στις «Επιχειρήσεις Λιανικού εμπορίου», η λειτουργία των οποίων, σύμφωνα με το άρθρο 2 παρ. 1 (ορισμός του πεζόδρομου) και το άρθρο 34 παρ. 12 του Ν.2696/1999 «Κ.Ο.Κ..» συνδυαστικά με το άρθρο 2 αριθ. 87 (ορισμός του πεζόδρομου) του Ν.4067/2012«Ν.Ο.Κ.» απαγορεύεται απολύτως επί του κοινοχρήστου χώρου των πεζόδρομων.
ΙΔ. Εν κατακλείδι και με τη συνδυαστική ερμηνεία του ανωτέρω νομοθετικού πλαισίου, σαφώςσυνάγονται τα παρακάτω:
1. Στην περίπτωση αρνητικής γνώμης της οικείας αστυνομικής αργής, αυτή είναι δεσμευτική για την σχετική απόφαση του δημοτικού συμβουλίου.
2. Ο αριθμός και οι προς παραχώρηση κοινόχρηστες θέσεις των περιπτέρων (χωροθέτηση των περιπτέρων) καθώς και ο περιβάλλον κοινόχρηστος χώρος, πρέπει να είναι προκαθορισμένες με αποφάσεις του δημοτικού συμβουλίου των αρμόδιων Ο.Τ.Α.
3. Οι πεζόδρομοι προορίζονται αποκλειστικά για την εξυπηρέτηση των πεζών και για είσοδο έξοδο οχημάτων προς και από ιδιωτικούς χώρους στάθμευσης παρόδιων ιδιοκτησιών, ως και για οχήματα εφοδιασμού ή έκτακτης ανάγκης και η κύρια χρήση τους επουδενί δεν πρέπει ν’ αναιρείται.
4. Ο Δήμος, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 48 του Ν.2696/1999 «ΚΟΚ», δύναται να παραχωρεί τη χρήση, τμήματος πεζοδρόμου μόνογια κινητά εμπόδια ή εν γένει εμπόδια μη κινητών μεν, πλην όμως ευχερούς και ανά πάσα στιγμή δυναμένων να αρθούν, αλλά τωνοποίων η τοποθέτηση γίνεται με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι διαρκώς και συνεχώς εφικτή η χρησιμοποίηση των πεζοδρόμων για τους νόμιμους σκοπούς χρήσεώς τους.
5. Hτοποθέτηση και λειτουργία περιπτέρων σε πεζόδρομους απαγορεύεται απολύτωςκαι είναι παράνομη, αναιρεί δε και το δικαίωμα στην κοινή χρήση ή άλλως το δικαίωμα χρήσης των κοινών τοις πάσι, απορρέον από το αυτοτελές δικαίωμα στην προσωπικότητα που κατοχυρώνεται στο αρ. 5 παρ. 1 του Συντάγματος (κατά την ενδεικτική απαρίθμηση στο αρ. 967 ΑΚ των κοινοχρήστων πραγμάτων, περιλαμβάνονται σε αυτά και οι δρόμοι αδιαφόρως αν πρόκειται για εθνικούς, επαρχιακούς, δημοτικούς ή κοινοτικούς. Ως τμήματα των δρόμων και ως κοινόχρηστα λογίζονται και οι πεζόδρομοι, όπως προκύπτει από το άρθρο 2 παρ. 1 (ορισμός του πεζόδρομου) του ισχύοντος ΚΟΚ (ν. 2696/1999) και από το άρθρο 2 με αριθμό 87 (ορισμός του πεζόδρομου) του ν.4067/2012 «Νέος Οικοδομικός Κανονισμός»).
6. Τέλος, από τη συνδυαστική ερμηνεία του προαναφερομένου νομοθετικού πλαισίου, συνάγεται, πέραν πάσης αμφιβολίας, ότιη εγκατάσταση και λειτουργία περιπτέρων σε πεζόδρομους απαγορεύεται απολύτωςη δε αρμόδια Αστυνομική αρχή, ως θεματοφύλακας της νομιμότητας, υποχρεούται, σε κάθε διοικητική της πράξης, να λαμβάνει υπόψη της όλο το φάσμα του νομοθετικού πλαισίου και στην προκείμενη περίπτωση έχει την νομική υποχρέωση να παρέξει αρνητική γνώμη όταν της ζητηθεί από την αρμόδια Δημοτική αρχή η γνώμη της για την εγκατάσταση περιπτέρου σε πεζόδρομο.