Γράφει ο Παύλος Σκόντζος
Στο παρόν δεύτερο μέρος της σειράς άρθρων, εστιάζουμε στα μη θανατηφόρα όπλα και μέσα – ένα κρίσιμο αλλά συχνά παραγνωρισμένο κεφάλαιο στη σύγχρονη αστυνόμευση. Εξετάζουμε τη θεωρητική τους βάση, τη διεθνή εμπειρία, η οποία καταδεικνύει την εκκωφαντική απουσία νομοθετικού πλαισίου και ρύθμισης στην Ελληνική πραγματικότητα
Διαβάστε επίσης
Στη Γαλλία, η χρήση μη θανατηφόρων όπλων (armes non létales) από τις αστυνομικές δυνάμεις ρυθμίζεται από νομοθεσία, διατάγματα και εσωτερικούς κανονισμούς. O Κώδικας Εσωτερικής Ασφάλειας (Code de la sécurité intérieure - CSI) το άρθρο L.435-1 (τροποποίηση 2017) ρυθμίζει τη χρήση όπλων, περιλαμβανομένων των μη θανατηφόρων, υπό αυστηρές προϋποθέσεις όπως άμεση απειλή κατά της ζωής ή σωματικής ακεραιότητας, ανάγκη σύλληψης ενόπλων ή επικίνδυνων ατόμων, προστασία κρίσιμων υποδομών και αντιμετώπιση βίαιων επιθέσεων κατά ομάδων της αστυνομίας.
Διαβάζοντας, μπορούμε να διακρίνουμε ως κύρια σημεία ότι οι αστυνομικοί οφείλουν να τεκμηριώνουν τη χρήση των μέσων ρητά μέσω δομημένων πρωτοκόλλων και ότι είναι ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ η πιστοποίηση στο κάθε ένα από τα παραπάνω είδη.
Στην Γερμανία αντίστοιχα υπάρχει το Ομοσπονδιακό Πλαίσιο (Bundesrecht) και ο Νόμος περί Ομοσπονδιακής Αστυνομίας Gesetz über die Bundespolizei (BPolG που με τις § 10–12 ρυθμίζουν τη χρήση βίας (unmittelbarer Zwang) από την αστυνομία. Αυτές ορίζουν πότε επιτρέπεται η χρήση όπλων (θανατηφόρων ή μη). Διαβάζοντας βλέπουμε την υποχρεωτική προειδοποίηση πριν τη χρήση κάθε μέσου.
Υπάρχει επίσης η Κρατιδιακή Νομοθεσία (Polizeigesetze der Länder) όπου κάθε κρατίδιο έχει τον δικό του Polizeigesetz, ο οποίος ρυθμίζει τα μέσα καταστολής και αυτοπροστασίας (όπως Tasers, σπρέι πιπεριού, ράβδους) και τις συνθήκες χρήσης τους. Στις υπηρεσίες υπάρχουν τα Εσωτερικά εγχειρίδια για τη χρήση όπλων και τακτικής (Dienstvorschriften (DV). Και εδώ βλέπουμε την εκπαίδευση και πιστοποίηση των αστυνομικών για κάθε είδος μη θανατηφόρου όπλου (Ausbildung und Zertifizierung). Nordrhein-Westfalen Polizeigesetz (PolG NRW), Bayern Polizeiaufgabengesetz (PAG Bayern). Φυσικά και εδώ υπάρχει η Kritische Nachbereitung (κριτική ανασκόπηση) μετά από κάθε περιστατικό χρήσης όπλου.
Οι τύποι Μη Θανατηφόρων Όπλων που επιτρέπονται είναι τα : Tasers (Elektroimpulsgeräte) που επιτρέπονται μόνο με αυστηρές προϋποθέσεις και με ιατρική υποστήριξη υποχρεωτικά μετά τη χρήση, Σπρέι πιπεριού (Pfefferspray) που επιτρέπονται μόνο ως αμυντικό εργαλείο, Αστυνομικές ράβδοι (Einsatzstock / Schlagstock), Δακρυγόνα (Tränengas) μόνο σε περιπτώσεις διαδηλώσεων, Αντλίες νερού (Wasserwerfer) για ια έλεγχο πλήθους. Οι Χειροβομβίδες κρότου-λάμψης (Blendgranaten) επιτρέπονται μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις και μόνο από ειδικές μονάδες. Εντύπωση κάνει ότι τα σπρέι πιπεριού προηγούνται της χρήσης ράβδου ως ηπιότερο μέσο.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο (Μεγάλη Βρετανία), η χρήση μη θανατηφόρων όπλων από την αστυνομία ρυθμίζεται από το Υπουργείο Εσωτερικών (Home Office). Η γενική πολύ αυστηρή αρχή είναι η ελάχιστη αναγκαία χρήση βίας, με αυστηρό έλεγχο στη χρήση οποιουδήποτε μέσου.
Το Νομοθετικό Πλαίσιο είναι η Police and Criminal Evidence Act 1984 (PACE) που θέτει τις βασικές αρχές για τη χρήση μέσων από την αστυνομία καθώς και ο Criminal Law Act 1967 – Section 3 που επιτρέπει σε αστυνομικούς να χρησιμοποιούν «reasonable force» για την αποτροπή εγκλήματος ή τη σύλληψη υπόπτων. Ενδεικτικό του αυστηρού πλαισίου εδώ είναι η απόλυτη σχεδόν υιοθέτηση της Human Rights Act 1998 που υλοποιεί την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) όπου κάθε χρήση βίας πρέπει να συμμορφώνεται με το Άρθρο 2 (Δικαίωμα στη ζωή) και Άρθρο 3 (Απαγόρευση βασανιστηρίων/απάνθρωπης μεταχείρισης).
Οι τύποι Μη Θανατηφόρων Όπλων και οι ρύθμισεις που τις διακατέχουν είναι οι εξής : Conducted Energy Devices (Tasers) που και εδώ χρησιμοποιούνται από ειδικά εκπαιδευμένους αστυνομικούς και μόνο. Η χρήση τους ρυθμίζεται από το Home Office Circular 017/2004 και τις ACPO Guidelines (Association of Chief Police Officers). Η χρήση τους δε επιτρέπεται μόνο σε περιπτώσεις άμεσου κινδύνου για ζωή ή σοβαρό τραυματισμό.
Η Αστυνομική Ράβδος συμπεριλαμβανομένων των τηλεσκοπικών (ASP batons) , που επιτρέπεται η χρήση της μόνο για αυτοάμυνα.
PAVA Spray (συνθετική καψαϊκίνη), που επιτρέπεται για αντιμετώπιση επιθετικών ή βίαιων ατόμων.
Ελαστικά βλήματα γνωστά ως "baton rounds" ή "attenuating energy projectiles" (AEP), αυτά τα βλήματα χρησιμοποιούνται κυρίως στη Βόρεια Ιρλανδία από την Αστυνομική Υπηρεσία Βόρειας Ιρλανδίας (PSNI). Η χρήση τους στο υπόλοιπο Ηνωμένο Βασίλειο είναι σπάνια και περιορίζεται σε ακραίες και υπόκεινται σε πολύ αυστηρούς κανονισμούς..
Water Cannon (Υδροβόλα όπως τα λέω) τα οποία δεν χρησιμοποιούνται ευρέως στην Αγγλία και Ουαλία. Το 2015, ο τότε δήμαρχος Λονδίνου (Μπόρις Τζόνσον) προμηθεύτηκε οχήματα, αλλά η χρήση τους απαγορεύτηκε από το Home Office.
Πρόσφατα από ανοιχτές πήγες φαίνεται ότι έγινε η προμήθεια Ακουστικών όπλων (LRAD) που είναι συσκευές που εκπέμπουν εξαιρετικά δυνατούς ήχους με στόχο να προκαλέσουν αποπροσανατολισμό, πόνο ή διασπορά του πλήθους.
Επειδή πολλά ακούγονται για την υιοθέτηση όπλων ηλεκτρικής εκκένωσης από την ΕΛ.ΑΣ το τελευταίο διάστημα, καλό είναι να μελετηθεί η Home Office Circular 017/2004 που εισήγαγε επισήμως τα Taser στο Ηνωμένο Βασίλειο και περιγράφει τους τύπους Tasers, τις συνθήκες χρήσης, και ποιοι επιτρέπεται να τα φέρουν, όπως και το "Use of force" του College of Policing – Authorised Professional Practice (APP) που είναι το επίσημο εγχειρίδιο για τη χρήση Tasers και λοιπών όπλων από την αστυνομία και περιλαμβάνει την Εκπαίδευση & πιστοποίηση, τις Διαβαθμίσεις χρήσης (π.χ. "drawing", "aiming", "arcing", "firing") καθώς και την διοικητική καταγραφή κάθε ενεργοποίησης Taser.
Σε όλα τα παραπάνω η χρήση καταγράφεται λεπτομερώς και αξιολογείται πειθαρχικά από το Independent Office for Police Conduct (IOPC).
Εν κατακλείδι, η χρήση μη θανατηφόρων όπλων αποτελεί ένα κρίσιμο εργαλείο στα χέρια μας, υπό την προϋπόθεση ότι συνοδεύεται από πλαίσια ελέγχου και εκπαίδευσης. Η εμπειρία του Ηνωμένου Βασιλείου και των άλλων Ευρωπαϊκών χωρών δείχνει πως η θεσμική ρύθμιση και η λογοδοσία μπορούν να διασφαλίσουν τη χρήση τέτοιων μέσων.
Η Ελληνική Αστυνομία , καλείται να εξετάσει σοβαρά την υιοθέτηση ενός σαφούς νομικού και επιχειρησιακού πλαισίου για τα μη θανατηφόρα όπλα. Η θέσπιση κανόνων για τη χρήση αυτών των μέσων θα συμβάλει στην αποτροπή καταχρήσεων που πάντα είναι ο μεγάλος φόβος της Ηγεσίας όταν ανοίγει αυτή η συζήτηση και στην ενίσχυση της προστασίας του προσωπικού.. Η πρόκληση είναι πλέον επιτελική και είναι ευκαιρία το etat-major κατά το Γαλλικό μοντέλο που υιοθετήθηκε στην πρόσφατη αναδιοργάνωση να δείξει την αξία του.
Υ.Γ.1 Οποιαδήποτε προσπάθεια σύγκρισης της Ελληνικής πραγματικότητας με διεθνή πρότυπα όσον αφορά τα φυσίγγια οπλοφορίας (που ήταν το προηγούμενο άρθρο μου ) και τα μη θανατηφόρα μέσα καθίσταται αδύνατη, διότι στην Ελλάδα δεν υφίσταται καν το παραμικρό θεσμικό ή νομοθετικό πλαίσιο που να τα ορίζει ή να τα ρυθμίζει. Δεν υπάρχει σαφής νομικός ορισμός, δεν υπάρχουν πρωτόκολλα χρήσης, δεν υπάρχει επιχειρησιακή ταξινόμηση. Η απουσία είναι απόλυτη και οριζόντια, γεγονός που καθιστά τη σύγκριση όχι απλώς δύσκολη, αλλά εντελώς άτοπη.
ΥΓ.2 Η συγγραφή του παρόντος άρθρου έγινε σε χρόνο προγενέστερο του πρόσφατου περιστατικού στο Αστυνομικό Τμήμα Κορωπίου, όπου Αστυνομικοί εν υπηρεσία δέχθηκαν επίθεση από άνδρα με κασταβίδι
Παύλος Α. ΣΚΟΝΤΖΟΣ
Αντιπρόσωπος της Ενωσης Αστυνομικών Υπαλλήλων Θεσσαλονίκης στην ΠΟΑΣΥ